„Gorączka Srebra” (bo taki wystawa nosi tytuł) prezentuje historię jedynych na Górnym Śląsku obiektów z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO, a tym samym górnictwa w mieście – od jego powstania w XV wieku, poprzez jego upadek, aż do włączenia dzisiejszych zabytków na najbardziej prestiżową listę świata.

Celem wystawy jest przybliżenie europejskiej kultury przemysłowej na przestrzeni czasu, a zwłaszcza w kontekście niemiecko-polskim. Wystawa opiera się przede wszystkim na obiektach i multimediach pochodzących ze zbiorów SMZT i Muzeum Ziemi Górnośląskiej, a także elementy cyfrowe. Uzupełniona jest o wybrane obiekty ze zbiorów instytucji zewnętrznych, takich jak Niemieckie Muzeum Górnictwa (DBM) w Bochum.

Scenariusz składa się ze wstępu i czterech rozdziałów oraz części multimedialnej (Eksponaty zostaną rozłożone na powierzchni 450 m²).

We wstępie zwiedzający poznają położenie geograficzne, historię miasta, zmiany jego granic oraz skład etniczno-językowy ludności na przestrzeni wieków. W pierwszym rozdziale omówiono historię górnictwa na terenie miasta do roku 1784, ze szczególnym uwzględnieniem okresu od roku 1490 do końca wojny trzydziestoletniej, czyli rozkwitu górnictwa w XVI w. i jego schyłku w okresie XVII w., kiedy wojna trzydziestoletnia zrujnowała miasto ekonomicznie. Rozdział drugi poświęcony jest najważniejszemu etapowi rozwoju górnictwa, jakim jest działalność królewskiego Friedrichsgrube i osobistości ściśle z nim związanych – Friedrichowi Wilhelmowi von Redenowi, pionierowi industrializacji na Górnym Śląsku oraz Rudolfowi von Carnallowi, którzy odegrali w nim kluczową rolę, przyczynili się do ich rozwoju. Część multimedialna koncentruje się na prezentacji elementów audiowizualnych – materiałów archiwalnych, współczesnych filmów i fotografii, skanów 3D tarnogórskiego krajobrazu oraz wirtualnej podróży, która zabiera zwiedzających na Śląsk. Rozdział trzeci skupia się na bardzo ważnym i niezwykłym aspekcie historii przemysłowej: wczesnej turystyce, która w narracji służy jako narzędzie pamiętania o dziedzictwie przemysłowym. Rozdział czwarty dotyczy rozwoju turystyki podziemnej po II wojnie światowej, zapoczątkowanej przez SMZT, a także odbudowy i otwarcia dwóch dzisiejszych atrakcji turystycznych – Sztolni Czarnego Pstrąga i Zabytkowej Kopalni Srebra.

Oprócz wernisażu wystawy w Muzeum Ziemi Górnośląskiej w Ratingen w niedzielę 5 maja 2024 r. o godzinie 15:00 uwagę na wyjątkową wystawę zwróci koncert inauguracyjny w wykonaniu Filharmonii Śląskiej. We współpracy z Fundacją Zollverein wydarzenie odbędzie się w sobotę 4 maja o godz. 19:00 (UNESCO spotka się z UNESCO). Spektakl upamiętnia także 20. rocznicę przystąpienia Polski do UE.

Śląska Orkiestra Kameralna znana jest ze swojego szerokiego repertuaru. Jako jeden z trzech zespołów Filharmonii Śląskiej z Katowic nieustannie wypróbowuje nowatorskie formaty koncertowe. Na koncercie w Zollverein dzieła J. S. Bacha wchodzą w dialog z kompozycjami dyrektora Filharmonii Adama Wesołowskiego. Jego „Industrial Symphony” i „Srebrny Koncert” łączą w sobie tradycyjne formy muzyczne z industrialnymi brzmieniami oraz nagraniami dźwiękowymi i filmowymi z kopalni srebra w Tarnowskich Górach. Bilety na koncert (30 euro/20 euro ulgowe) można nabyć online na stronie www.reservix.de.

Specjalna wystawa, której kuratorem jest Mariusz Gąsior, powstała we współpracy ze Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Wystawę wspiera Fundacja Kultury Stanów Zjednoczonych i kraju związkowego Nadrenia Północna-Westfalia. Koncert Europejski Filharmonii Śląskiej wspierany jest przez inicjatywę państwową „Europe Checks”. Minister europejski Nathanael Limiński powołał w zeszłym roku inicjatywę państwową, której celem jest umożliwienie i wyróżnienie wyróżniających się projektów europejskiego zaangażowania klubów, gmin, szkół, uczelni, placówek i instytucji pozaszkolnych .

Muzeum Ziemi Górnośląskiej (OSLM) istnieje od 1983 roku. Prowadzone jest przez założoną w 1970 roku Fundację Haus Oberschlesien i stanowi integralną część krajobrazu kulturowego Nadrenii Północnej-Westfalii. Dzięki patronatowi kraju związkowego Nadrenia Północna-Westfalia (NRW) nad Górnoślązakami w Republice Federalnej Niemiec OSLM uzyskuje wsparcie instytucjonalne. Jej działania skierowane są do całej populacji, w tym do co najmniej 600 000 emigrantów z Górnego Śląska i ich potomków w samej Nadrenii Północnej-Westfalii. OSLM od wielu lat z sukcesem współpracuje z polskimi instytucjami kultury, muzeami i uczelniami. Współpraca ta rozwinęła się szczególnie intensywnie w ciągu ostatnich trzech lat.

Przypominamy, że 20 października w Tarnowskich Górach gościliśmy dr Davida Skrabanię oraz Franka Mäuera z Muzeum Ziemi Górnośląskiej (OSLM) w Ratingen. Przedstawiciele tarnogórskiej organizacji oraz muzeum podpisali tego dnia w podziemiach Zabytkowej Kopalni Srebra z listy UNESCO list intencyjny/ umowę o współpracy.

Tężnie solankowe stają się coraz powszechniejszym elementem krajobrazu miast Górnego Śląska. Inhalacja solankowego aerozolu ma znaczący wpływ zarówno profilaktyczny, jak i leczniczy. Dzięki minerałom i mikroelementom zawartym w solance, które są absorbowane przez błony śluzowe dróg oddechowych i skórę, organizm uzupełnia niedobory potrzebnych dla zdrowia substancji. Oddychanie solanką korzystnie wpływa na układ nerwowy, gruczoły dokrewne oraz wzmacnia układ odpornościowy. Terapie oddechowe w tężniach są także zalecane w leczeniu chorób tarczycy, alergicznych schorzeń skóry oraz nadciśnienia tętniczego.

Tarnogórska tężnia to efekt IV edycji Marszałkowskiego Budżetu Obywatelskiego. GCR zgłosiło projekt pn. „Tężnia Gwarków”. Pomysł przypadł do gustu mieszkańcom regionu, bo zdobył rekordowe 9136 punktów. Zresztą placówka ma patent na BO, bo powstała także komora hiperbaryczna, z której niebawem będą mogli skorzystać pacjenci na co dzień borykający się z chronicznym bólem (8063 punkty). I to nie jest ostatnie słowo. Kolejne pomysły na projekty już się rodzą

Spacer parkowymi alejkami (gdzie dominuje buk produkujący bardzo duże ilości tlenu), rejs w podziemiach położonej obok Sztolni Czarnego Pstrąga (gdzie panuje bardzo specyficzny mikroklimat i powietrze jest bardzo czyste), odpoczynek obok tężni solankowej… Tutaj można na prawdę odetchnąć pełną piersią.

Umowę podpisali marszałek Jakub Chełstowski, burmistrz Arkadiusz Czech oraz Zbigniew Pawlak i Stanisław Karcz z SMZT.

– Takie decyzje zawsze wzbudzają kontrowersje typu, czy województwo powinno wspierać kolejne instytucje kultury? Bardzo się cieszę, że znaleźliśmy partnerów, aby wspólnie tworzyć kolejną perełkę w regionie, która będzie przybliżać nasze industrialne dziedzictwo. Współpraca kilku podmiotów to dla nas bardzo dobry model na prowadzenie instytucji kultury – powiedział marszałek Jakub Chełstowski.

Trójstronne wsparcie projektu podkreśla, jak ważne jest pielęgnowanie lokalnego dziedzictwa. Jest to miejsce o wyjątkowym znaczeniu historycznym. Dzięki współpracy, Szyb Staszic w Tarnowskich Górach, będący częścią obiektu wpisanego na listę UNESCO, zyska nowe życie jako przestrzeń dostępna dla mieszkańców i turystów, promująca wiedzę o naszym regionie i jego bogatej przeszłości górniczej

– Śląsk w tym kształcie, z którym go dziś kojarzymy, czyli aglomeracji śląskiej nie powstałby, gdyby nie woda z Adolfschachtu. Chcąc pokazać te podziemia szerszej publiczności, tworzymy instytucję kultury. Myślę, że za 10, może 15 lat, będziemy mieli w Tarnowskich Górach kolejny obiekt na miarę Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga – podsumował starania o utworzenie instytucji kultury burmistrz Arkadiusz Czech.

Szyb Staszic, który jest częścią dawnej stacji wodociągowej Staszic (część wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO pn. Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach) to miejsce wyjątkowe. Wydrążony w 1796 roku, w drugiej połowie XIX wieku został pogłębiony do blisko 50 metrów i razem z szybem maszynowym stał się w 1884 roku podstawą do utworzenia Stacji Wodociągowej Adolfschacht, którą w XX-leciu międzywojennym przemianowano na Staszic.

To z niej zasilano w wodę dużą część dzisiejszej, a wówczas powstającej, górnośląskiej metropolii z Chorzowem na czele. Pod szybem Staszic krzyżują się podziemne chodniki i odwadniające tarnogórsko- bytomskie podziemia sztolnie. Najgłębsza część Stacji sięga 70 metrów w głąb ziemi. Wydrążone pod nią studnie są dwa – trzy razy głębsze.

– Świat uznał ten obiekt za światową czołówkę, bo znajdujemy się w miejscu z listy UNESCO. Nie chodzi o to, że jest najpiękniejszy, najładniejszy, najstarszy. On wpłynął na rozwój ludzkości i ratował ludność aglomeracji śląskiej – dodał prezes Zbigniew Pawlak.

Kluczowym elementem w pracach do tego zmierzających jest zgoda Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów, które jest właścicielem i użytkownikiem stacji.

– Tutaj cały czas pracują i będą pracować nasi pracownicy. My ten obiekt wydzierżawiamy partnerom umowy w celu tworzenia instytucji kultury – powiedział prezes Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów S.A. Henryk Drob.

Co warte jest zobaczenia w Staszicu? Na terenie mieszczącej się przy ul. Wodociągowej Stacji, która stanowiła kiedyś wodne centrum Górnego Śląska, znajduje się do dziś ostatnia w Europie podziemna maszyna parowa. Warte uwagi są też budynki nadszybia, kotłownia, warsztaty oraz możliwość zaglądnięcia bezpośrednio ze stacji do Sztolni Głębokiej Fryderyk. To na niej, kilka kilometrów dalej, urządzono turystyczną, mierzącą 650 metrów trasę znaną jako Sztolnia Czarnego Pstrąga. Niewątpliwą atrakcję stanowić będą podziemne rurociągi, podziemne hale dla maszyn z silnikami na sprężoną parę, kondensatory i kocioł do sprężania, napędzającej pompy pary.

Stacja ma bezpośrednie połączenie podziemne z kierowanymi przez SMZT Zabytkową Kopalnią Srebra i Sztolnią Czarnego Pstrąga, także wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, co znacznie zwiększa możliwości rozwoju.

Memoriał „Górnośląska Spółka Bracka, jej rozwój, lazarety i lecznice” przybliża historię najstarszej organizacji górniczej, której celem była ochrona zubożałych, starych i niezdolnych do pracy górników. Działająca w Tarnowskich Górach Górnośląska Spółka Bracka (Oberschlesischer Knappschaftsverein) powstała w 1857 r. i funkcjonowała przez 100 lat, czyli do czasu przejęcia jej obowiązków przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Książka wydana została przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej i pod redakcją pomysłodawcy serii Zbigniewa Pawlaka – Przewodniczącego Zarządu SMZT.

Seria TARNOGÓRSKIE DZIEDZICTWO:
– „Królewska Huta Fryderyk pod Tarnowskimi Górami na Górnym Śląsku”,
– „Memoriał na uroczystość stulecia Królewskiej Kopalni Ołowiu i Srebra Fryderyk”,
– „Memoriał na uroczystość pięćdziesięciolecia istnienia Górnośląskiej Szkoły Górniczej,
– „Górnośląska Spółka Bracka, jej rozwój, lazarety i lecznice”.

„Górnośląska Spółka Bracka, jej rozwój, lazarety i lecznice”
Autor: Spółka Bracka, Redakcja: Zbigniew Pawlak, Jan Renka, Danuta Kędzierska, Mariusz Gąsior
Wydawnictwo: SMZT
Format: B5, str. 118, miękka oprawa
Cena: 29 zł

Wszystkie publikacje do kupienia przez internet TUTAJ, w siedzibie SMZT przy ul. Gliwickiej 2 w Tarnowskich Górach (pon-pt od 8 do 16) oraz w obiektach – Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga.

6 grudnia w Urzędzie Marszałkowskim w Katowicach został podpisany list intencyjny w tej sprawie. Swoje podpisy na dokumencie złożyli Marszałek Województwa Śląskiego Jakub Chełstowski, prezes Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów Henryk Drob i wiceprezes GPW Krzysztof Wierzbicki, burmistrz Tarnowskich Gór Arkadiusz Czech, oraz prezesi Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej Zbigniew Pawlak i Stanisław Karcz.

Dzięki współpracy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, Urzędu Miasta Tarnowskie Góry i Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (SMZT) powstanie instytucja kultury, która ten wyjątkowy w skali świata zabytek udostępni do ruchu turystycznego.

– Tarnogórskie przemysłowe dziedzictwo jest niezwykle bogate, wspólnie chcemy, aby kolejną jego część została otoczona odpowiednią opieką i  udostępniona zwiedzającym – powiedział Arkadiusz Czech, Burmistrz Tarnowskich Gór wskazując, że wszystko, co ważne dla przemysłowego Górnego Śląska symbolicznie zaczęło się w Mieście Gwarków. – To u nas w 1797 roku zaczął działać pierwszy w Europie nowoczesny miejski, a potem regionalny wodociąg, który jest jedynym na świecie systemem zaopatrywanym przez wodę pogórniczą. Co więcej, najpierw Szyb a później Stacja Wodociągowa Staszic stały się jego kluczowym elementem – wskazał żartując, że w Tarnowskich Górach pogodzenie wody z ogniem, czyli wody z turystyką jest możliwe. To pokazuje dzisiejszy dzień, bo dzięki tej umowie będziemy mogli pokazać coś, co jest porównywalne do tego, co mamy w Zabytkowej Kopalnia Srebra.

Szyb Staszic, który jest częścią dawnej stacji wodociągowej Staszic (część wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO pn. Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach) to miejsce wyjątkowe. Wydrążony w 1796 roku, w drugiej połowie XIX wieku został pogłębiony do blisko 50 metrów i razem z szybem maszynowym stał się w 1884 roku podstawą do utworzenia Stacji Wodociągowej Adolfschacht, którą w XX-leciu międzywojennym przemianowano na Staszic.

To z niej zasilano w wodę dużą część dzisiejszej, a wówczas powstającej, górnośląskiej metropolii z Chorzowem na czele. Pod szybem Staszic krzyżują się podziemne chodniki i odwadniające tarnogórsko- bytomskie podziemia sztolnie. Najgłębsza część Stacji sięga 70 metrów w głąb ziemi. Wydrążone pod nią studnie są dwa – trzy razy głębsze.

– Ta umowa to wielki krok naprzód, aby rozszerzyć ofertę turystyczną naszego województwa o bardzo ważny i ciekawy obiekt – dodał marszałek Chełstowski zapowiadając, że po akceptacji porozumienia przez Sejmik Województwa Śląskiego i Rade Miejską w Tarnowskich Górach, pierwsze realne działania na początku przyszłego roku.  Marek Bieniek, obecny w czasie podpisania listu ­radny Sejmiku przyznał, że nie widzi żadnych przeszkód, aby na początku roku właśnie tak się stało.

Kluczowym elementem w pracach do tego zmierzających jest zgoda Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów, które jest właścicielem i użytkownikiem stacji.

– Ze Staszica w dalszym ciągu pobierana jest do sieci woda, dlatego – mimo wielkiej radości z faktu utworzenia w tym miejscu instytucji kultury – musimy obwarować wykorzystanie stacji i szybu wieloma ograniczeniami. Nie możemy dopuścić do tego, aby w okolice wody dostały się jakiekolwiek zanieczyszczenia – wskazał prezes GPW Henryk Drob

Zbigniew Pawlak z SMZT przypomniał, że ten właśnie obiekt jest ważny dla pokazania, że Górny Śląsk, po Anglii, Walonii i Nord Pas de Calais, znalazł się w awangardzie europejskiego rozwoju przemysłowego.

– Bez wody nie byłoby tego Górnego Śląska, a dosłowne pokazanie tego dziedzictwa to zaznaczenie jego wartości – wskazał.

Co warte jest zobaczenia w Staszicu? Na terenie mieszczącej się przy ul. Wodociągowej Stacji, która stanowiła kiedyś wodne centrum Górnego Śląska, znajduje się do dziś ostatnia w Europie podziemna maszyna parowa. Warte uwagi są też budynki nadszybia, kotłownia, warsztaty oraz możliwość zaglądnięcia bezpośrednio ze stacji do Sztolni Głębokiej Fryderyk. To na niej, kilka kilometrów dalej, urządzono turystyczną, mierzącą 650 metrów trasę znaną jako Sztolnia Czarnego Pstrąga. Niewątpliwą atrakcję stanowić będą podziemne rurociągi, podziemne hale dla maszyn z silnikami na sprężoną parę, kondensatory i kocioł do sprężania, napędzającej pompy pary.

Stacja ma bezpośrednie połączenie podziemne z kierowanymi przez SMZT Zabytkową Kopalnią Srebra i Sztolnią Czarnego Pstrąga, także wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, co znacznie zwiększa możliwości rozwoju.

Żegnamy dziś kolegę Stanisława Wyciszczaka. Nie da się opowiedzieć o tak bogatym życiu w paru zdaniach, ale w imieniu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej postaram się przedstawić jego życiorys ściśle związany z naszą organizacją.

Urodził się 3 sierpnia 1930 r. w Tarnowskich Górach. Ukończył wyższe studia ekonomiczne, a także Państwowe Studium Pedagogiczne. Swoje życie zawodowe związał z Hutą Cynku i Ołowiu Miasteczko Śląskie, gdzie pracował jako Kierownik ds. Zatrudnienia i Płac. Był rezerwistą wojskowym, miał prawo do stopnia oficerskiego – kapitana rezerwy.

W 1953 r. został jednym ze współzałożycieli Komitetu dla Spraw Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej, przekształconego 7 lat później w Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Przez wiele lat pełnił funkcję Wiceprzewodniczącego i Członka Zarządu SMZT oraz Kierownika Sekcji Historycznej. W latach 1993 – 1994 był Przewodniczącym Zarządu.

Od 1954 r. organizował popularne w mieście spotkania odczytowo-dyskusyjne, tzw. Czwartki Tarnogórskie (niespełna 2 tygodnie temu odbyło się już 379 takie spotkanie). W jego ogrodzie narodził się pomysł dot. święta miasta. Jak wspominał, to właśnie jemu jako jednemu z pierwszych Antoni Gładysz przedstawił pomysł organizacji takiego wydarzenia. W latach 1957 – 1988 r. kolega Wyciszczak aktywnie włączał się w organizację trzydniowych „Dni tarnogórskich Gwarków”, ze znaną w całym kraju paradą historyczną. W ramach festiwalu, od 1961 r., organizował tradycyjne konferencje naukowe, popularnonaukowe oraz sesje poświęcone historii miasta, regionu i górnictwu kruszcowemu.

Dorobkiem tych konferencji są opracowywane przez śp. Wyciszczaka specjalne publikacje wydawane przez stowarzyszenie, zawierające materiały pokonferencyjne. Jako aktywny propagator wiedzy o historii i tradycjach miasta, jego zabytkach, wydał pierwszy „Przewodnik historyczny po mieście i zabytkach Tarnowskich Gór” (1975) . W „Vademecum Przewodnika” wydanego w 1978 r. dla województwa katowickiego przez oddział PTTK w Katowicach, opublikował historię Tarnowskich Gór. Jest autorem pierwszej oficjalnej publikacji SMZT z 1979 r. pt. „Tarnowskie Góry” rysunkami prof. Wernera Lubosa.

Na swoim koncie ma kilkadziesiąt publikacji związanych z tematyką historii miasta i regionu. W 1993 r., razem z Markiem Kandzią, opracował publikację „ Tarnowskie Góry – miasto gwarków”, a także album „Srebrna Droga”, w której zamieścił historię „Wolnego Miasta Górniczego Tarnowskie Góry”. W latach 1992- 2012 spod jego pióra wyszły kolejne „Przewodniki Tarnogórskie” (4 edycje), w nakładzie przeszło 35 tys. szt. Przewodnik zawiera najważniejsze wiadomości o historii miasta i regionu, a także wykaz najciekawszych zabytków miasta. Stanisław Wyciszczak stał się jednym z głównym autorów opracowanej monografii „Historia Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej” obejmującej działalność tej organizacji w latach 1953 – 2014 oraz szeregu publikacji biograficznych postaci i osób szczególnie zasłużonych dla Tarnowskich Gór – poety Bolesława Lubosza, sztygara i pierwszego Przewodniczącego Zarządu SMZT Alfonsa Kopii, badacza dziejów prof. Józefa Piernikarczyka, kronikarza Jana Nowaka, inż. Feliksa Piestraka – dyrektora tarnogórskiej Szkoły Górniczej, ks. Dr Jerzego Pawlika – duszpasterza i krajoznawcy, Alojzego Niedbały – rzeźbiarza gwarków tarnogórskich, Bonifacego Wyciszczoka – pierwszego po I wojnie światowej polskiego naczelnika parowozowni.

Nie bał się także pracy fizycznej. Dzwonnica Gwarków stojąca w centrum miasta to również jego dzieło, który razem z kolegami w 1955 r. postawił ją na Placu Gwarków, a od lat 60. był społecznym opiekunem tego zabytku.

Przez wiele lat (1957 – 1969) był jednym z pierwszych uprawnionych przewodników po Sztolni Czarnego Pstrąga. Po kilkunastu latach oprowadzania turystów wolał jednak poświęcić się edukowaniu swoich następców. Był wieloletnim prelegentem na wykładach. Opowiadał o historii miasta i jego zabytkach na kursach przewodników po Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga. Z jego inicjatywy Stowarzyszenie umieściło w mieście wiele tablic pamiątkowych osób, wydarzeń ważnych w życiu miasta.

Za swoją działalność został odznaczony wieloma medalami, krzyżami, odznakami za zasługi dla kraju, regionu, miasta, które warto w tym miejscu wymienić:

KRZYŻ KAWALERSKI ORDERU ODRODZENIA POLSKI, POLONIA RESTITUTA (1984)

SREBRNY KRZYŻ ZASŁUGI (1979)

ODZNAKA „ZASŁUŻONY DZIAŁACZ KULTURY” PRZYZNAWANE PRZEZ MINISTRA KULTURY I SZTUKI (1973)

ODZNAKA TYSIĄCLECIA PAŃSTWA POLSKIEGO (1966)

ZŁOTA ODZNAKA HONOROWA ZA ZASŁUGI DLA WOJ. ŚLĄSKIEGO (2017)

ZŁOTA ODZNAKA ZASŁUŻONEGO DLA WOJEWÓDZTWA KATOWICKIEGO (1971)

SREBRNA ODZNAKA ZASŁUŻONEGO DLA WOJEWÓDZTWA KATOWICKIEGO (1964)

SREBRNE SKRZYDŁO – NAGRODA BURMISTRZA TARNOWSKICH GÓR, KTÓRĄ OTRZYMUJĄ OSOBY SZCZEGÓLNIE ZASŁUŻONE DLA MIASTA

NAGRODA BURMISTRZA TARNOWSKICH GÓR W DZIEDZINIE KULTURY ZA CAŁOKSZTAŁT DZIAŁALNOŚCI NA RZECZ ROZWOJU KULTURY I HISTORII TARNOWSKICH GÓR

ZŁOTA ODZNAKA HONOROWA POLSKIEGO TOWARZYSTWA EKONOMICZNEGO (1975)

SREBRNA ODZNAKA HONOROWA POLSKIEGO TOWARZYSTWA EKONOMICZNEGO (1975)

ZŁOTA ODZNAKA ZASŁUŻONY DZIAŁACZ LIGI OBRONY KRAJU (1977)

BRĄZOWY MEDAL ZA ZASŁUGI DLA LIGI OBRONY KRAJU

BRĄZOWY MEDAL ZA ZASŁUGI DLA OBRONNOŚCI KRAJU

ODZNAKA KRAJOZNAWCA-TURYSTA ZIEMI TARNOGÓRSKIEJ

Do końca z wielką pasją opowiadał o swoim długim bogatym życiu. Życiu społecznika. Wszystko co robił, robił dla miasta, jego mieszkańców i młodszych pokoleń. Często mawiał, że nie zbudujemy naszej przyszłości, jeśli nie znamy naszej przeszłości. Ojciec założyciel SMZT, dobry duch organizacji, skarbnica wiedzy, legenda naszego miasta, wyjątkowy przyjaciel, niedościgniony wzór… Po prostu wspaniały człowiek.

Na pytanie, czy miasto Tarnowskie Góry byłoby takie samo, gdyby nie istniało Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, bez zawahania odpowiedział NIE. Na pytanie, czy SMZT, czy nasza tarnogórska ziemia, czy my sami wyglądalibyśmy tak samo, gdyby nie Stanisław Wyciszczak, bez zawahania odpowiadamy NIE.

Msza święta pogrzebowa została odprawiona w kościele pw. Matki Bożej Królowej Pokoju w Tarnowskich Górach. Został pochowany na cmentarzu przy kościele św. Anny w Tarnowskich Górach. Zgodnie z jego wolą podczas swojej ostatnie „podróży” z kościoła na cmentarz, samochód przejechał ul. Gliwicką obok siedziby stowarzyszenia. Na koniec Miłośnicy upamiętnili ostatniego z założycieli organizacji przy Dzwonnicy Gwarków, którą razem z kolegami w 1955 r. kolega Wyciszczak postawił na Placu Gwarków i której od lat 60. był społecznym opiekunem.

Żołnierze British Silesian Force  służyli na Górnym Śląsku od marca 1921 do lipca 1922 r. jako wojska rozjemcze/pokojowe. Dziś spoczywają właśnie na tym cmentarzu. Mogiły już nie istnieją, ale jest tablica, pod którą odczytany został apel i złożono wieńce. Celebrę przygotowała Sekcja Historyczna SMZT we współpracy z Grupą Rekonstrukcyjną Black Watch Silesia.

W ceremonii uczestniczyła również Joanna Filipczyk, reprezentująca miasto Opole, współautorka monografii o cmentarzu pt. „O życiu i śmierci w Opolu. Stary cmentarz miejski 1913-1963”. Książka jest dwujęzyczna, polsko-niemiecka (drugim autorem jest Gerhard Schiller). Na cmentarzu pojawił się również Liam Nolan, korespondent zagraniczny kanału RTÉ One, będącego częścią irlandzkiej telewizji publicznej (do Opola przyjechał z siedziby tv w Warszawie).

Główny cel umowy to pielęgnowanie, zachowanie i promocja spuścizny materialnego oraz niematerialnego dziedzictwa Górnego Śląska, która stanowi część ogólnoeuropejskiego dziedzictwa kulturowego. Pierwszy pomysł już jest. Za kilka miesięcy w muzeum w Ratingen zostanie otwarta wystawa pt. „Gorączka srebra. Tarnogórskie górnictwo i jego wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.”

–Wystawa będzie przede wszystkim oparta na artefaktach ze zbiorów SMZT z dodatkami z OSLM i Muzeum Górnictwa w Bochum. Start wystawy jest zaplanowany na 5 maja 2024 r., koniec na 4 maja 2025 r. – mówi kustosz zbiorów stowarzyszenia i jednocześnie kurator wystawy Mariusz Gąsior.

Umowa o współpracy została zawarta na 5 lat z opcją przedłużenia.

Muzeum Ziemi Górnośląskiej (Oberschlesisches Landesmuseum) w Ratingen-Hösel zostało otwarte w roku 1983 i jest największym muzeum śląskim w Niemczech Zachodnich. W  swojej roli jako instytucja historyczno-kulturalna przybliża zwiedzającym historię i kulturę Górnego Śląska oraz informuje o sytuacji obecnie panującej w docelowym regionie. Muzeum współpracuje z niemieckimi, polskimi oraz czeskimi instytucjami kulturalno-naukowymi oraz organizuje wystawy tematyczne i sympozja naukowe.

Odmalowana została elewacja i zniknęły akty wandalizmy, których doświadczyliśmy w ostatnich miesiącach dwa razy. Do tego są nowe szyldy, które bardzo dobrze widać zarówno w ciągu dnia, jak i po zmroku. Prace zostały przeprowadzone za zgodą konserwatora.

Kamienica przy ulicy Gliwickiej (jednej z najstarszych ulic w Tarnowskich Górach) powstała w XVI w., aż do II wojny światowej funkcjonowała w niej fabryka mydła założona przez ówczesnego właściciela Józefa Łukasika. Od lat 70. XX wieku kamienicą zarządza SMZT. Pod „dwójką” znajdują się biura organizacji, a pod „czwórką” mieści się hostel (w przeszłości Dom Gwarka, a dziś nawiązujący swoją nazwą do dawnej fabryki mydła – Hostel Młotek i Perlik).

Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego oznacza ochronę

Wpis jest jedną z form ochrony dziedzictwa kulturowego. Krajowa lista jest spisem przejawów żywego dziedzictwa niematerialnego z terenu Polski. Lista ma charakter informacyjny i zawiera opis zamieszczonych na niej zjawisk, ich rys historyczny, informacje o miejscu występowania i znaczeniu dla kultywujących je społeczności.

Niematerialne dziedzictwo kulturowe to nasze tradycje, zwyczaje, obrzędy czy też umiejętności odziedziczone po przodkach i przekazywane kolejnym pokoleniom. To żywe przejawy kultury, które społeczności uznają za swoje dziedzictwo kulturowe. W ślad za ratyfikowaną przez Polskę Konwencją UNESCO, Narodowy Instytut Dziedzictwa, od 2013 roku, w imieniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prowadzi Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Obecnie na liście znajduje się 85 zjawisk, z czego depozytariusze 34 elementów niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz 4 praktyk na rzecz ochrony tego dziedzictwa otrzymali decyzje Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na ostatniej gali. W tym roku wydarzenie związane było również z jubileuszami: 20-lecia Konwencji UNESCO oraz 10-lecia krajowej listy.

Historia ziemi tarnogórskiej

W Mieście Gwarków wiele się zaczęło. Kult św. Barbary i jedno z pierwszych bractw patronki górników, turystyka industrialna dzięki tzw. Złotej Księdze, Bergfesty i oczywiście uruchomienie pierwszej na Górnym Śląsku maszyny parowej typu Newcomen i pierwszej na kontynencie europejskim typu Watt-Boulton, które były impulsem do zapoczątkowania wielu zwyczajów i tradycji kultywowanych po dziś dzień. Górnikom nadal patronuje św. Barbara, a 4 grudnia świętowana jest barbórka (i to nie tylko na Górnym Śląsku, bo w Stanach Zjednoczonych jest to National Miners’ Day, w Australii National Mining Day, a w Indiach National Coal Miners’ Day).

Tyle w telegraficznym skrócie, ale od początku. Do narodzin kultu św. Barbary – patronki m.in. górników i dobrej śmierci przyczynili się, jezuici, którzy przybyli do tego miasta pod koniec XVII w. Jak donoszą kroniki, to właśnie zakonnicy mieli zainspirować powstanie bractwa św. Barbary już w 1721 r., przy tarnogórskiej parafii Piotra i Pawła.

W 1747 r. papież Benedykt XIV w specjalnej bulli uznał istnienie bractwa, zatwierdzając jego statut. Wieść o tym ogłoszono w święto Wniebowzięcia NMP – 15 sierpnia. 16 lipca 1784 roku w szybie Rudolphine odkryto złoża rud srebronośnych. Wkrótce potem na miejscu założono Królewską Kopalnię Fryderyk, uruchomiono także pierwszą w regionie maszynę parową. Oba te wydarzenia uważa się nie tylko za początek drugiej tarnogórskiej rewolucji górniczej, ale też rozpoczęcie europejskiej rewolucji przemysłowej i prapoczątek przemysłowego Górnego Śląska.

Na pamiątkę lipcowego odkrycia górnicy spotykali się przy usypanym na miejscu kopcu przez ponad sto lat. W nawiązaniu do tego wydarzenia od kilku lat w mieście organizowana jest „Barbórka w środku lata”, ponieważ Bergfest (święto górnicze) – jeszcze nie jako Barbórka – obchodzono w Tarnowskich Górach już w końcu XVIII w., w połowie lipca.

Kult św. Barbary dziś                                                                                              

Pamięć o św. Barbarze w świadomości mieszkańców Tarnowskich Gór i okolic jest mocno zakorzeniona. Od kilku lat współcześnie odtwarzana jest nie tylko Barbórka w środku lata. W 2019 r. przywrócono jeden z międzywojennych elementów uroczystości barbórkowych, tj. pochód. Wielka parada z udziałem pracowników śląskich kopalń i organizacji kultywujących dawne tradycje górnicze przeszłą ulicami Tarnowskich Gór tak jak czyniono to pod koniec lat 30 ubiegłego wieku. „Niechaj staną do szeregów ci, którzy pracują w kopalniach, jak i ci, którzy sterani ciężką pracą górniczą odpoczywają po długich latach pracy”. Tymi słowami, na łamach jednej z gazet, Fryderyk Antes – międzywojenny burmistrz Tarnowskich Gór, wzywał wszystkich górników z całej Polski do wspólnych obchodów “Barbórki”. W 2022 r. (po przerwie spowodowanej pandemią) wydarzenie znów zorganizowano i będzie powracało w grudniu każdego roku.

Warto wymienić tutaj także inne uroczystości barbórkowe, takie jak: msza święta, odwiedziny lokalnych kapliczek, wizyty przed krzyżem na ul. Górniczej i biesiada. Figura patronki górników znajduje się na gł. 40 m, na trasie turystycznej jednej z najciekawszych atrakcji regionu Zabytkowej Kopalni Srebra – miejsca światowego dziedzictwa UNESCO. Figurę poświęcono 4 grudnia 2019 r. na nadszybiu, podczas tradycyjnej barbórki organizowanej przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

Na powierzchni patronkę górników odnajdziemy w wielu lokalizacjach jak choćby w kościele pw. Św. ap. Piotra i Pawła, gdzie znajduje się obraz św. Barbary oraz pochodząca z 1730 r. kaplica ku czci świętej. Udając się do Muzeum w Tarnowskich Górach zobaczyć można XIX-wieczny obraz ze świętą Barbarą z przemysłowym górniczym krajobrazem miasta. Kolejny wizerunek znajduje się w parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Bobrownikach Śląskich, dzielnicy Tarnowskich Gór. W dzielnicy tej znajduje się również kapliczka ku czci świętej Barbary. Wybudowano ją w 1981 r. staraniem Komisji Zakładowej NSZZ Solidarnośc i byłej dyrekcji kopalni odkrywkowej dolomitu. Kapliczka znajduje się w okolicy tzw. kanionu tarnogórskiego przy linii Kolei Wąskotorowej.

Św. Barbarę spotkamy również w gminie Zbrosławice, a dokładnie w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Karchowicach, a także w koście pw. Wniebowzięcia NMP w Miasteczku Śląskim.

Eksponat ma aż 4 m średnicy i jest wierną rekonstrukcją koła wodnego z XVII w.  Maszyna dawniej przeznaczona była do napędzania młota w kuźnicach. Sprowadzona została ze Strzybnicy dokładnie w sierpniu 1982 r.

Skansen Maszyn Parowych to jedna z największych w Polsce kolekcji zabytkowych maszyn i parowozów. Na obszarze o powierzchni około 1 ha znajdują się takie eksponaty jak: walec drogowy, dźwig kolejowy, sprężarka, lokomobila, liczne parowozy, agregat prądotwórczy, pompy parowe oraz maszyny wyciągowe. Wszystkie eksponaty pozyskało Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej,

Oprócz maszyn napędzanych siłą pary, na terenie tarnogórskiego parku maszyn znajdują się również inne ciekawe eksponaty, takie jak właśnie koło wodne. Zanim nastał wiek pary, do produkcji metali wykorzystywano potężne drewniane konstrukcje. Aby wprawić je w ruch, potrzebna była siła wody. To jedyny eksponat niezaliczony do zabytków techniki parowej.

Rozruch skansenu nastąpił w 1976 r. dzięki staraniom SMZT, które tym samym uratowało przed złomowaniem i zniszczeniem pomniki techniki.

– Tarnogórska kopalnia została wpisana na listę UNESCO, co jest jednocześnie zaszczytem i zobowiązaniem do ochrony naszego dziedzictwa. A jak chronić, to edukować młodsze pokolenia. To one po nas będą pielęgnować tradycje i dbać o te miejsca, a co za tym idzie – ocalać od zapomnienia – powiedział prezes SMZT Zbigniew Pawlak podczas konferencji prasowej, która odbyła się 14 września.

Przewodnicy, którzy będą wcielać się w role edukatorów przeszli specjalne szkolenie. Zajęcia były w sumie testowane aż 7 razy. Podczas wakacji swój wolny czas poświęciły m.in. dzieci ze Szkoły Podstawowej nr 9 w Tarnowskich Górach. Na spotkaniu z dziennikarzami dyrektor placówki Krzysztof Siwiec przyznał, że wiedział o pomyśle, ale założeń dot. efektów końcowych nie znał. Dzięki temu mógł się zachwycić i stwierdzić, że taka lekcja w kopalni pozwoli dzieciom wyciszyć się od codziennego zgiełku.

Podczas zajęć stworzona zostanie przestrzeń do samodzielnego badania, odkrywania, zdobywania informacji – uruchamiany zostanie proces edukacyjny oparty na doświadczeniu. Wykorzystany zostanie do tego Chodnik Okrężny w samym sercu trasy turystycznej. Warsztaty zostały zaplanowane tak, żeby wykorzystać charakter przestrzeni, która zachowała wiele cech dawnej kopalni, przez co w większym stopniu niż na trasie turystycznej można w niej obserwować zjawiska przyrodnicze i doświadczać historii. Lekcja pod ziemią jest zgodna z podstawą programową.

– 40 metrów pod ziemią nie ma zasięgu, więc nagle ze świata online dzieci przeniosą się do świata offline. Dzięki temu zaangażują wszystkie zmysły. Zamiast telefonu dostaną do rąk m.in. ołówek stolarski, mapę, termometr i chyba najbardziej zaawansowane technologicznie urządzenie – dalmierz, które służy do pomiaru odległości. Takie zajęcia na pewno będą procentować w szkole podczas zwykłych lekcji – mówił Adam Kałucki z firmy Locativo, która zajęła się projektem.

Innowacyjna oferta to efekt współpracy Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych ze Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które zarządza jedynym w regionie światowym dziedzictwem. Scenariusz trasy edukacyjnej został przygotowany w ramach Textour Project (w Europie jest 11 państw, które biorą udział w tym nowatorskim projekcie, wśród nich jest Polska, którą reprezentują właśnie Tarnowskie Góry) oraz wdrożony wspólnie z firmą Locativo.

– Cieszymy się, że Textour Project połączył IETU z SMZT. To międzynarodowy projekt, który jest bardzo innowacyjny i zaangażował lokalną społeczność. Wspólnie ze stowarzyszeniem przygotowaliśmy nową ofertę, ale na tym nie koniec działań – powiedziała dr Joanna Piasecka z Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach.

Celem projektu jest wzmocnienie turystyki kulturowej na obszarach z dużym potencjałem. W najbliższym miesiącach uruchomiony zostanie internetowy kalendarz kulturalny Miast Gwarków, a także zakończą się prace nad scenariuszem wycieczek z przewodnikiem po Rezerwacie Segiet oraz Hałdzie Popłuczkowej.

Wyprawa w poszukiwaniu srebra – oferta edukacyjna

Na dokumencie swoje podpisy złożyli także dyrektor zespołu Zbigniew Cierniak, zastępca dyrektora Tomasz Janikowski oraz wiceprezes SMZT Stanisław Karcz. Spotkanie odbyło się 20 września w siedzibie „Śląska” w Koszęcinie.

Cel współpracy, to oczywiście wzajemna promocja naszego regionu, podejmowanie wspólnych inicjatyw, organizacja wydarzeń, a co za tym idzie edukacja w zakresie zarówno materialnego, jak i niematerialnego dziedzictwa.

Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” istnieje od 1 lipca 1953 roku. Stanisław Hadyna wraz z Elwirą Kamińską stworzyli solidne podstawy współczesnego kunsztu artystycznego „Śląska”. Biorąc pod uwagę dzisiejsze bogactwo repertuaru, niezliczone nagrody i około 200 corocznie dawanych koncertów – widać wyraźnie, jak bardzo Zespół pracował nad dążeniem do perfekcji i najwyższej maestrii. Te dwa pojęcia były hasłem przewodnim kilku pokoleń wspaniałych pedagogów i tysięcy młodych ludzi, dla których „Śląsk” był pasją i sposobem na życie. Dzięki nim miano ambasadora polskiej kultury oraz propagatora jej ludowego wymiaru jest w pełni zasłużone. Zespół „Śląsk” jest zespołem artystycznym o ogromnych możliwościach wykonawczych, występującym nie tylko na wielkich światowych scenach, lecz także w miejscowościach na co dzień pozbawionych dostępu do wartościowych propozycji kulturalnych. Nadrzędną ideą jego działania jest ukazywanie bogactwa kultury śląskiej na tle spuścizny innych regionów kraju. Ponad stuosobowy skład artystyczny obejmuje chór, balet i orkiestrę. Współpraca z autorytetami w dziedzinie kulturoznawstwa to potencjał, gwarantujący realizację widowisk na najwyższym poziomie. Przyniósł on Zespołowi uznanie na całym świecie, liczne nagrody i dyplomy honorowe. „Śląsk” odwiedził 44 kraje na pięciu kontynentach, dał ponad 8 tysięcy koncertów dla ponad 26 milionów widzów.

Razem z gośćmi z dalekiej Japonii pozytywnie na zaproszenie SMZT odpowiedzieli przedstawiciele Muzeum Górnictwa Bańska Szczewnica z sąsiedniej Słowacji. W sumie 7-osobowa grupa zwiedziła Zabytkową Kopalnię Srebra i Sztolnię Czarnego Pstrąga, wzięli udział w Gwarkach na rynku oraz pochodzie, a także przybliżyła historię swoich miast podczas sobotniej konferencji popularnonaukowej w Tarnogórskim Centrum Kultury (wydarzenie jest organizowane od ponad 60 lat w ramach dni miasta przez stowarzyszenie, w tym roku miało charakter międzynarodowy i było jednym z wydarzeń Europejskich Dni Dziedzictwa). Dodatkowo w Galerii pod Kopułą w budynku tarnogórskiej kopalni można oglądać wystawę czasową „30 lat na liście UNESCO zabytków z Bańskiej Szczawnicy”.

Ta wizyta na długo zapadnie w pamięć każdej ze stron. Na pożegnanie były uściski i wymiana prezentów. Każda ze stron zapowiedziała chęć współpracy.

Delegacja japońska:

1. Juko Takeda – Przewodnicząca Komisji Oświaty miasta Ōda, szefowa delegacji
2. Tadaszi Nakamura – Dyrektor Rady Współdziałania na rzecz Iwami Ginzan
3. Akihisa Nitta – Naczelnik Sekcji Zabytków Światowego Dziedzictwa w Wydziale Dóbr Kultury w Komisji Oświaty Prefektury Shimane
4. Czizuru Kudo – przewodniczka po Kopalni Srebra Iwami Ginan
5. Takao Jamate – Starszy Menedżer Wydziału ds. Iwami Ginzan w Komisji Oświaty miasta Ōda, prelegent na sobotniej konfeencji w TCK
6. Miho Kurihara – tłumaczka
7. Mirosław Błaszczak – były dyrektor Instytutu Polskiego w Tokio, tłumacz, koordynator wizyty

Delegacja słowacka:

1. Helena Galkova – kustoszka Działu Etnologii w Słowackim Muzeum Górnictwa w Bańskiej Szczawnicy
2. Peter Jancsy – kustosz Działu Geologii w Słowackim Muzeum Górnictwa w Bańskiej Szczawnicy
3. Anna Raab – przewodniczka po Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach, tłumaczka

Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach to jedyna w Polsce podziemna trasa turystyczna umożliwiająca zwiedzanie podziemi dawnej kopalni kruszców srebronośnych.

Od 2004 to część pomnika historii Tarnowskie Góry – podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolni „Czarnego Pstrąga”, a od lipca 2017 jest wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO (jako jeden z obiektów wpisu o nazwie: „Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach”).

Kiedyś budziła podziw europejskiej arystokracji, obecnie zachwycają się nią turyści z całego świata.  Na głębokości 40 m znajduje się podziemne miasto – labirynt korytarzy po dawnej kopalni kruszców srebra, ołowiu i cynku Fryderyk. W surowych warunkach, które charakteryzują się niską temperaturą i dużą wilgotnością powietrza, można poczuć klimat dawnej górniczej pracy. I to za pomocą wszystkich zmysłów, bo to miejsce można zobaczyć, usłyszeć, poczuć… Szlak przypomina kształtem trójkąt i łączy ze sobą trzy dawne szyby górnicze: „Anioł”, „Żmija” i „Szczęść Boże”. W czasie wędrówki turyści oglądają wykute w skale przodki górnicze, chodniki transportowe o różnej wysokości i potężne komory powstałe na przełomie XVIII  i XIX w.  Jedną z największych atrakcji jest przepływ łodziami na trasie o dł. 270 m.

Kopalnia Srebra w Iwami Ginzan znajduje się w mieście Ōda, w prefekturze Shimane, na południowym wschodzie wyspy Honsiu, w terenie pagórkowatym, poprzecinanym głębokimi dolinami rzek. Działała od 1526 do 1923. Do dziś zachowały się pozostałości rozległych kopalń oraz hut metali czynnych od XVI aż do XX wieku, a także ruiny zamków, które strzegły dostępu do kopalni. Wysoka jakość wydobywanego srebra, a także bogactwo złóż przyczyniły się znacząco do rozwoju gospodarczego Japonii oraz całej Azji południowo-wschodniej w XVI i XVII wieku. W XVII wieku w kopalni wydobywano 38 ton srebra rocznie, z którego części w Japonii wytwarzano monety; płacono nim także za towary importowane z Europy. W 2007 obiekt został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Średniowieczne miasto górnicze Bańska Szczawnica znajduje się na liście od 30 lat. Jest to najstarsze i najbardziej znaczących z miast górniczych w Europie. Wydobycie i przetwórstwo znacznych ilości złota, a następnie i srebra, stanowiło przez kilka wieków o jego znaczeniu i zamożności obywateli.  Bańska Szczawnica jest jednym z najbogatszych w zabytki miast słowackich. Naliczono w nim 360 obiektów zabytkowych. Słowackie Muzeum Górnicze powstało w 1964 roku. Jego częścią jest Skansen Górniczy stanowiący jedną ze stałych ekspozycji muzea, który jest jedynym tego rodzaju muzeum na Słowacji. Od początku swego powstania, muzeum gromadzi zbiory z dziedziny mineralogii i złóż, zbiory górniczo-techniczne, etnograficzne, artystyczno-historyczne, archeologiczne a także numizmatyczne i związane z historią powszechną. Jest ono wyspecjalizowaną placówką, zajmującą się przede wszystkim dokumentacją historii górnictwa w Republice Słowackiej.

Choć dzieli nas o wiele większy dystans, to jednak tarnogórskim zabytkom bliżej do japońskiej kopalni. Oprócz srebra ta sama jest data rozpoczęcia działalności i podobny okres zakończenia wydobycia metali. Dlatego współpraca trwa już kilka lat.

W 2017 r., czyli tuż przed wpisaniem tarnogórskich obiektów na listę UNESCO, w Centrum Światowego Dziedzictwa Iwami Ginzan otwarto wystawę zdjęć. Dwa lata później śląskie podziemia znalazły się po raz pierwszy w ofercie największych japońskich biur podróży. Choć przerwała to pandemia, to pojedynczy turyści z „Kraju Kwitnącej Wiśni” odwiedzają kopalnię i korzystają z broszur w języku japońskim. Pod koniec 2021 r. kopalnię odwiedził Akio Miyajimą (ambasador Japonii w Polsce).

Na nowo uszyty strój składają się: marynarka, spodnie (dla mężczyzn) lub spódnice (dla kobiet), pas oraz furażerka.

Zapinana na guziki marynarka jest w kolorze dolomitowym (jasny brąz). Na mankietach oraz kieszeniach również znajdują się guziki. Na wszystkich widać symbole górnicze, czyli pyrlik i żelozko. Ten znak wyhaftowany jest jeszcze na stójce kołnierza. Za to na lewym rękawie znajduje się logo SMZT. Na klamrze paska (zapinanego na mundurze) ponownie można zobaczyć górnicze symbole.

Spodnie dla panów i ołówkowe spódnice dla pań są czarne. Całkowitą nowością jest furażerka. Na nakryciu głowy z bawełnianego czarnego aksamitu, wyhaftowany został herb górniczy po obu stronach. Ten sam symbol jest także na trzech guzikach z przodu nad czołem.

Jest jeszcze jeden charakterystyczny element tego stroju. Po bokach spodni lub spódnicy oraz w kilku miejscach widoczny jest jeden z trzech kolorów:

– Członkowie Zarządu SMZT – kolor zielony

– przewodnicy – czerwony kolor

– członkowie organizacji – srebrny kolor

Mundury uszyła pracownia Merynka Grzegorza Stachaka ze Świętochłowic. Miłośnik ma własny i uszyty na swoją miarę strój. Na razie powstała pierwsza partia, ale z czasem będą kolejne.

Złota Odznaka Zasłużony dla Województwa Śląskiego:

Andrzej Szewerda – przewodnik z długoletnim stażem i doświadczeniem

Ryszard Wasielewski – zajmujący się sprawami związanymi z ochroną środowiska

Srebrna Odznaka Honorowa Zasłużony dla Województwa Śląskiego:

Jerzy Cieślinski – koordynator projektów związanych z opieką nad zabytkami UNESCO

Bogdan Droś – zajmujący się sprawami finansowymi organizacji

Sławomir Ziemianek – długoletni przewodnik po kopalni i sztolni

Wystarczy bilet do jednej z atrakcji, aby przez 7 dni korzystać z mnóstwa promocji i rabatów w Tarnowskich Górach, Bytomiu, Zbrosławicach i okolicy. To m.in. rabaty na usługi hotelarskie lub zniżki na dania w restauracjach.

To wspólna inicjatywa Lokalnej Organizacji Turystycznej Miast Gwarków z branżą gastronomiczną i hotelarską. W skład LOT wchodzą samorządy Tarnowskich Gór, Bytomia, Zbrosławic i Powiatu Tarnogórskiego, a także Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (zarządzający jedynymi obiektami wpisanymi na listę UNESCO w województwie śląskim), Muzeum w Tarnowskich Górach, Stowarzyszenie Górnośląskie Koleje Wąskotorowe, Stowarzyszenie Gliwicka 66 oraz Stowarzyszenie Dziedzictwo. Głównym celem organizacji jest tworzenie produktu turystycznego „Miasta Gwarków. Szlak Srebra i Wody w Tarnowskich Górach, Bytomiu i Zbrosławicach”, który tworzy 16 obiektów (związanych zarówno z wydobyciem i transportem rud ołowiu, srebra i cynku, odwadnianiem wyrobisk jak i z kultem religijnym czy życiem codziennym gwarków; połowa z nich pochodzi z listy UNESCO).

W uroczystości wzięli udział przedstawiciele Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej z prezesem Zbigniewem Pawlakiem na czele, burmistrz miasta Arkadiusz Czech oraz rodzina Antesa, która w licznym gronie przyjechała do Tarnowskich Gór specjalnie na tę okazję. Razem z młodszą córką Antesa (starsza Janina Antes-Rybicka zmarła 7 lat temu) w Mieście Gwarków gościliśmy także siostrzenicę, bratanka oraz dwie wnuczki z rodzinami.

– Fryderyk Antes jest jednym z liderów grupy osób, która doprowadziła do tego, że dzisiaj możemy zwiedzać naszą kopalnię. Jakież to musiało być innowacyjne, żeby prawie 100 lat temu, nie tylko myśleć, ale nawet dążyć do udostępnienia podziemi dla turystów? Udało się wtedy tylko w Wieliczce i Tarnowskich Górach. To człowiek, który inspiruje nas do dziś – powiedział Zbigniew Pawlak.

Burmistrz Arkadiusz Czech dodał, że Fryderyk Antes to przykład człowieka, który szedł po władzę, żeby służyć innym. Obecny włodarz miasta po odsłonięciu tablicy zaprosił także rodzinę do ratusza, żeby pokazać miejsce, w którym Antes nie tylko urzędował, ale nawet wtedy mieszkał. – Czy wszystko można naprawić? Nie wszystko, ale upamiętnić można, dlatego cieszymy się, że jesteście dziś z nami – dodał.

Fryderyk Antes (1902 – 1991) to pierwszy polski burmistrz Tarnowskich Gór, który urzędował w latach 1934 – 1939. urodził się w Gliwicach. Był jednym z pięciorga dzieci kolejarza Fryderyka Antesa i Agnieszki z domu Kaleta. Po podziale Górnego Śląska rodzina przeniosła się do polskiej jego części, do Mikołowa. Gimnazjum Fryderyk ukończył w 1922 roku. W latach 1924 – 1928 studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Po ukończeniu studiów powrócił na Śląsk, gdzie podjął pracę w administracji państwowej i samorządowej (pracował między innymi w Urzędzie Wojewódzkim Śląskim w Katowicach).

Do Tarnowskich Gór trafił na początku lat trzydziestych, pracując jako wicestarosta u boku Józefa Korola. Od początku zyskał sobie wielką sympatię wśród wielu mieszkańców miasta. Burmistrzem Tarnowskich Gór wybrany został w grudniu 1933 roku. Urzędowanie rozpoczął w maju 1934 roku, a miał wtedy 31 lat. Młody i energiczny, śmiałymi inicjatywami przyczynił się do rozbudowy obiektów komunalnych miasta, stworzenia rynku pracy dla bezrobotnych, umacniania polskości.

Wybuch wojny zastał go na stanowisku starosty powiatowego w Rybniku. Poszukiwany przez Niemców przedostał się na Zachód, co pozwoliło mu uniknąć śmierci. O wolną Polskę, jako żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, walczył we Francji i w różnych jednostkach Wojska Polskiego w Wielkiej Brytanii.

W okupowanym kraju została cała jego najbliższa rodzina z żoną Małgorzatą (poślubił ją w 1932 roku) i dwiema córeczkami. I właśnie do nich, po wojnie, jak tylko mógł najszybciej, w listopadzie 1946 roku powrócił. Niedługo jednak cieszył się wolnością. Wkrótce stał się ofiarą stalinowskiego terroru. 2 lutego 1950 roku został aresztowany w domu, w Rybniku, na oczach całej rodziny. Ponad rok poddawany okrutnemu śledztwu, oskarżony o szpiegostwo i zdradę państwa nie poddał się, nie podpisał żadnego dokumentu, nie zeznał fałszywie przeciwko nikomu. W kwietniu 1951 roku, wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Katowicach, Fryderyk Antes skazany został na karę 10 lat pozbawienia wolności. Był więziony w Katowicach, Raciborzu, Cieszynie, Iławie, Bartoszycach i Rawiczu. Na mocy amnestii z 1956 roku odzyskał wolność. Do 75 roku życia pracował jako radca prawny. Zmarł 27 stycznia 1991 roku w wieku 88 lat.

To już w sumie piąta tablica na budynku kopalni, której tym razem autorem jest tarnogórski artysta Artur Lubos. Pozostałe płaskorzeźby przedstawiają wizerunki Alfonsa Kopii, Franciszka Garusa, Józefa Piernikarczyka oraz Feliksa Piestraka.

Podczas tego 4 dniowego festiwalu odbyło się w sumie 65 prelekcji, wystąpiło ponad 40 prelegentów z 22 krajów i 5 kontynentów (nawet z tak odległych zakątków, jak Australia, Chile czy Indie). Uczestnicy mieli okazję poznać wyniki aktualnych badań, poznać historię kopalń i odkryć tajniki dzisiejszych pogórniczych obiektów. Zastanawiano się również nad tym, jak można przyczynić się do właściwego i pozytywnego postrzegania tego dziedzictwa przez zwiedzających obiekty górnicze i ogół społeczeństwa.

Ostatniego dnia konferencji świat mógł posłuchać o Tarnowskich Górach podczas wykładu prezesa SMZT Zbigniewa Pawlaka pt. „Zrozumieć własne dziedzictwo”. Jednak wątek tarnogórskiego UNESCO przewijał się w niemal każdym wcześniejszym referacie.

ICMUM2023 była kontynuacją czterodniowej konferencji ICMUM2018, która została zorganizowana przez Wieliczkę i Kopalnię Soli Bochnia w listopadzie 2018 roku. W poprzedniej konferencji wzięło udział ponad 100 uczestników z 18 państw (Austrii, Belgii, Chorwacji, Francji, Niemiec, Norwegii, Polski, Portugalii, Rosji, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwajcarii, Szwecji, Węgier, Włoch, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych). Reprezentowali oni muzea podziemne w kopalniach różnorodnych surowców: soli, węgla, srebra i złota, miedzi, żelaza, rtęci, cynku i ołowiu oraz łupka. Zgodnie z hasłem wydarzenia „Spotkajmy się i wymieńmy doświadczeniami!”, konferencja posłużyła uczestnikom do wzajemnego poznania się, podzielenia wiedzą praktyczną, była też okazją do pochwalenia się swoimi sukcesami na forum fachowców. Na konferencji obecne były międzynarodowe organizacje takie jak: UNESCO, TICCIH, ICOM, ICOMOS. Uczestnicy konferencji podkreślali wysoki poziom merytoryczny i organizacyjny wydarzenia, a także już wtedy sugerowali konieczność zorganizowania kolejnego spotkania.

Wydarzenie z pewnością przyczynia się do integracji międzynarodowego środowiska muzeów górniczych.

Udział w konkursie może wziąć każdy mieszkaniec województwa śląskiego, który ukończył w dniu ogłoszenia konkursu 16 lat (małoletni za odpowiednią zgodą rodzica lub opiekuna). Legenda, której akcja toczy się w przeszłości, musi być napisana prozą i może zawierać dialogi. Jasno i wyraźnie powinna w niej wybrzmieć nazwa Pięknej z Rept, jako inspiracja dla autora. Maksymalna liczba stron wynosi 10.

Jury konkursowe pod uwagę będzie brało: – zgodność z tematyką, twórczy charakter utworu, poprawność stylistyczną i językową, poziom literacki, samodzielność i oryginalność. Na zwycięzców czekają nagrody pieniężne ufundowane przez bibliotekę, a także publikacja na stronach internetowych organizatorów.

Prace należy składać do dnia 23 lutego 2024 roku (do godziny 15.00) w Dziale Administracji Biblioteki lub przesłać pocztą listem poleconym na adres biblioteki. Wyniki poznamy podczas przyszłorocznych Wyborów Pięknej z Rept.

Organizatorami konkursu są: Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej i Miejska Biblioteka Publiczna im. B. Lubosza w Tarnowskich Górach.

Regulamin II konkursu literackiego Legenda o Pięknej z Rept

Załącznik nr 1 do Regulaminu II konkursu literackiego Legenda o Pięknej z Rept

Załącznik nr 2 do Regulaminu II konkursu literackiego Legenda o Pięknej z Rept

Załącznik nr 3 do Regulaminu II konkursu literackiego Legenda o Pięknej z Rept

Odmiana Pięknej z Rept pochodzi ze Śląska z miejscowości Repty Śląskie, najstarszej dzielnicy Tarnowskich Gór. Została zasadzona pod koniec XIX wieku w ogrodzie przy pałacu rodziny Henckel von Donnersmarck przez Roberta Volknera, ówczesnego ogrodnika pałacowego. Odmiana zachwyciła go pięknym wyglądem jabłek, czemu zawdzięcza swą nazwę.

W okresie powojennym sadzona była także w Niemczech, ale na niewielką skalę. Aktualnie można ją traktować jako odmianę lokalną, ponieważ jej uprawa ogranicza się głównie do Śląska. W związku ze zwiększonym zainteresowaniem odmianami dawnymi coraz chętniej jest sadzona także w innych rejonach.

Drzewko wygląda bardzo niepozornie i ma około metra wysokości. Jednoroczne pędy mają kulisty kształt. Liście są owalne i średniej wielkości. Kwiaty pojawiają się dosyć późno, dlatego nie są uszkadzane przez przymrozki. Jabłka kształtem przypominają odmianę ‘Starking’. Skórka jest gładka, błyszcząca, prawie w całości czerwona. W smaku owoc jest kwaskowaty i lekko winny.

W naszych warunkach owoce należy zrywać dosyć późno. Najczęściej w drugiej połowie października. Za to do jedzenia nadają się od stycznia, a przechowywać je można nawet do czerwca. Drzewko owocuje bardzo obficie i nawet co roku. Głównie nadaje się na przetwory: soki, cydry, susz, a także do wypieku ciast. Mogą być też jabłkami deserowymi, ale dopiero po dłuższym przechowywaniu, kiedy ich smak jest znacznie lepszy. Uprawa  polecana jest głównie amatorom.

Piękna z Rept główną bohaterką literackich prac

Do napisania była legenda, której akcja toczyła się w przeszłości i została zainspirowana naszą lokalną odmianą tarnogórskiej jabłoni. Na konkurs wpłynęło w sumie 14 opowiadań. Jury postanowiło nagrodzić następujące prace:

– I nagrodę w wysokości 1.000 zł otrzymała Bożena Kaczmarczyk – Gwóźdź za opowiadanie „Piękna z Rept: Legenda o cierpieniu, przebaczeniu i radości” 

– II nagrodę w wysokości 500 zł otrzymał Piotr Gansiniec za opowiadanie „Zima” 

– III nagrodę w wysokości 300 zł dostał  Dariusz Kowal za opowiadanie „Jabłko z głębi ziemi” 

Ponadto komisja przyznała wyróżnienie z nagrodą w wysokości 200 zł dla Małgorzaty Kucia-Kanclerz za legendę „Legenda o pięknej z Rept”.

Nagrody finansowe ufundowała Miejska Biblioteka Publiczna im. B. Lubosza w Tarnowskich Górach.

Wybory Pięknej z Rept po raz drugi w Tarnowskich Górach

Na wyniki konkursu kulinarnego czekało w sumie 11 restauracji. Wśród dań z kaczki jurorów najbardziej oczarowała kaczka w otrzewinie, chips ze skóry kaczej, puder z tłuszczu kaczego, tłuszcz w glinie jadalnej, puree z marchwi, jabłka i mango oraz jadalna skorupka jajka przygotowana w restauracji Kunszt przez szefa kuchni Kamila Zacharka.

– To danie zdecydowanie najbardziej przypadło wszystkim z nas dzięki smakowi, ale i pomysłowości – przyznali jurorzy, wśród których znalazł się finalista MasterChef TVN Grzegorz Bien, cukiernik Łukasz Wylężek, dyrektor Zespołu Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich w Tarnowskich Górach Tomasz Respondek, wiceprezes SMZT i doświadczony restaurator Stanisław Karcz oraz zastępca burmistrza ds. społecznych Jolanta Tuszyńska.

Wśród deserów za najlepszą uznano wariację na temat szarlotki z restauracji 4 Pory Roku, czyli odwrócona do góry nogami tartaletka na klasycznym kruchym cieście, pieczone jabłka pokrojone w plastry, jabłko tarte ze śmietaną, cukrem puder i cynamonem, oraz beza przypalana i kruszonka migdałowa.

– To ogromne wyróżnienie dla jedynej, niepowtarzalnej i ogromnie utalentowanej kobiety szefa kuchni – Darii Włodarczyk, która nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa w świecie gastronomii zdominowanej przez panów – skomentowała restauracja, która w ubiegłym roku wygrała pierwszą edycję konkursu, tyle że w kategorii danie główne.

A sędziowie dodali, że to danie, mimo że nowoczesne i ciekawe znakomicie nawiązywało do klasycznej szarlotki. Z powodu bardzo wysokiego poziomu przyznano jeszcze dwa wyróżnienia. W dziedzinie deserów otrzymała je restauracji Kunszt, a wśród dań głównych z kaczki Bistro Miarki 8, które również zna smak zwycięstwa, bo w zeszłym roku upiekło najsmaczniejszą szarlotkę.

Na zwycięzców czekały statuetki i dyplomy. Do tego zgodnie z regulaminem w ciągu miesiąca od imprezy w menu restauracji muszą pojawić się te dania (choć będą wymagały uproszczenia i modyfikacji). Aby jabłko stało się kolejnym symbolem miasta.

Wybory Pięknej z Rept po raz drugi w Tarnowskich Górach

W konkursie kulinarnym wzięło udział 11 uczniów z różnych klas. Aż 10 z nich to desery. Jedyne danie wytrawne: rolada z piersi z kurczaka w panierce z sezamu nadziewane szpinakiem, serem i musem jabłkowym zdobyło drugie miejsce. Jego autorem okazał się Fabian Nicpoń, trzecie miejsce zajęła Martyna Sowa ze swoją tartą z budyniem jabłkowym i jabłkami.

Jury w składzie: Grzegorz Bien (MasterChef TVP), Stanisław Karcz (wiceprezes SMZT i doświadczony restaurator), Jolanta Tuszyńska (wiceburmistrz Tarnowskich Gór), Tomasz Respondek (dyrektor szkoły), Mariusz Jarzombek (tarnogórski magistrat i absolwent szkoły) miało bardzo twardy orzech do zgryzienia. Dania były przygotowane na bardzo wysokim poziomie i zarówno ładnie wyglądały, jak i dobrze smakowały.

– Każdy szczegół miał wielkie znaczenie. Zwyciężczyni udało się połączyć słodkie jabłko z lekko kwaśnymi malinami. Jeśli chodzi o danie mięsne, to dobrze wypieczone kartofle oraz połączenie jabłka z octem balsamicznym… Kiedy teraz po czasie przypominam sobie smak tych dań, to dalej mam ciarki na plecach – komentował Grzegorz Bien.

Każdy z jurorów przydzielał punkty za wygląd, smak i dobór składników. I jak podkreślali Stanisław Karcz oraz Jolanta Tuszyńska, pierwsza trójka to wyciągnięta średnia tych ocen, bo… każdy miał tego dnia inne typy.

Laureaci konkursu otrzymali nagrody w postaci albumów, gadżetów oraz biletów do Zabytkowej Kopalni Srebra. Zostali także zaproszeni na niedzielę po odbiór sadzonek Pięknej z Rept na scenie. To już druga edycja Wyborów Pięknej z Rept i druga odsłona konkursu w tarnogórskim Gastronomiku.

Wybory Pięknej z Rept po raz drugi w Tarnowskich Górach

Sama grafika ma 12,5 m szerokości oraz 4,5 m wysokości. Na nośniku reklamowym są dwie grafiki – z jednej strony Zabytkowa Kopalnia Srebra, a z drugiej Sztolnia Czarnego Pstrąga. Bilboard to efekt współpracy Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej ze Starostwem Powiatowym w Tarnowskich Górach.

Przypomnijmy, że od ponad roku przy pięciu drogach dojazdowych do miasta stoją tzw. witacze (pierwsze tego typu w Polsce; ul: Zagórska, Korola, Gliwicka, Częstochowska i Pyskowicka). Ich lokalizacje nie są idealne, ale wszystkie znaki zostały postawione zgodnie w obowiązującymi wytycznymi oraz po uzyskaniu odpowiednich zgód.

UNESCO wita w Tarnowskich Górach

W drodze na listę

–Każdy ma swoje tradycje, ale na Krajowej Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego znajduje się tylko to, co jest unikatowe. Pozdrowienie „Szczęść Boże”, święto górnicze w lipcu, strój gwarka… To jest nasze  i to nas wyróżnia na tle innych. Dlatego musimy edukować, dbać o to i chronić od zapomnienia – mówi prezes Zbigniew Pawlak, który po konsultacjach z mieszkańcami został przedstawicielem depozytariusza wniosku (SMZT).

Wniosek ma prawie 30 stron i był pisany przez kilka tygodni. Tradycje górnicze trzeba było nie tylko szczegółowo opisać, ale także wskazać sposoby na ochronę, czy też uzasadnić ich wagę. W listopadzie odbyły się obowiązkowe konsultacje społeczne, a w napisaniu wniosku pomagała Agata Mucha z Oddziału Terenowego NID w Katowicach. Zaangażowało się jednak wielu mieszkańców oraz instytucji:

• Parafia św. Ap. Piotra i Pawła w Tarnowskich Górach
• Muzeum w Tarnowskich Górach
• Urząd Miasta Tarnowskie Góry
• Parafia pw. Przemienienia Pańskiego w Tarnowskich Górach
• Koło Górników w Bobrownikach Śląskich
• Parafia Rzymskokatolicka św. Mikołaja w Reptach Śląskich
• Parafia Wniebowzięcia NMP Miasteczko Śląskie

Za udostępnienie dokumentów, podzielenie się informacjami, wyrażenie własnego zdania i płynące z wielu stron gratulacje DZIĘKUJEMY!

Historia ziemi tarnogórskiej

W Mieście Gwarków wiele się zaczęło. Kult św. Barbary i jedno z pierwszych bractw patronki górników, turystyka industrialna dzięki tzw. Złotej Księdze, Bergfesty i oczywiście uruchomienie pierwszej na Górnym Śląsku maszyny parowej typu Newcomen i pierwszej na kontynencie europejskim typu Watt-Boulton, które były impulsem do zapoczątkowania wielu zwyczajów i tradycji kultywowanych po dziś dzień. Górnikom nadal patronuje św. Barbara, a 4 grudnia świętowana jest barbórka (i to nie tylko na Górnym Śląsku, bo w Stanach Zjednoczonych jest to National Miners’ Day, w Australii National Mining Day, a w Indiach National Coal Miners’ Day).

Tyle w telegraficznym skrócie, ale od początku. Do narodzin kultu św. Barbary – patronki m.in. górników i dobrej śmierci przyczynili się, jezuici, którzy przybyli do tego miasta pod koniec XVII w. Jak donoszą kroniki, to właśnie zakonnicy mieli zainspirować powstanie bractwa św. Barbary już w 1721 r., przy tarnogórskiej parafii Piotra i Pawła.

W 1747 r. papież Benedykt XIV w specjalnej bulli uznał istnienie bractwa, zatwierdzając jego statut. Wieść o tym ogłoszono w święto Wniebowzięcia NMP – 15 sierpnia. 16 lipca 1784 roku w szybie Rudolphine odkryto złoża rud srebronośnych. Wkrótce potem na miejscu założono Królewską Kopalnię Fryderyk, uruchomiono także pierwszą w regionie maszynę parową. Oba te wydarzenia uważa się nie tylko za początek drugiej tarnogórskiej rewolucji górniczej, ale też rozpoczęcie europejskiej rewolucji przemysłowej i prapoczątek przemysłowego Górnego Śląska.

Na pamiątkę lipcowego odkrycia górnicy spotykali się przy usypanym na miejscu kopcu przez ponad sto lat. W nawiązaniu do tego wydarzenia od kilku lat w mieście organizowana jest „Barbórka w środku lata”, ponieważ Bergfest (święto górnicze) – jeszcze nie jako Barbórka – obchodzono w Tarnowskich Górach już w końcu XVIII w., w połowie lipca.

Kult św. Barbary dziś                                                                                              

Pamięć o św. Barbarze w świadomości mieszkańców Tarnowskich Gór i okolic jest mocno zakorzeniona. Od kilku lat współcześnie odtwarzana jest nie tylko Barbórka w środku lata. W 2019 r. przywrócono jeden z międzywojennych elementów uroczystości barbórkowych, tj. pochód. Wielka parada z udziałem pracowników śląskich kopalń i organizacji kultywujących dawne tradycje górnicze przeszłą ulicami Tarnowskich Gór tak jak czyniono to pod koniec lat 30 ubiegłego wieku. „Niechaj staną do szeregów ci, którzy pracują w kopalniach, jak i ci, którzy sterani ciężką pracą górniczą odpoczywają po długich latach pracy”. Tymi słowami, na łamach jednej z gazet, Fryderyk Antes – międzywojenny burmistrz Tarnowskich Gór, wzywał wszystkich górników z całej Polski do wspólnych obchodów “Barbórki”. W 2022 r. (po przerwie spowodowanej pandemią) wydarzenie znów zorganizowano i będzie powracało w grudniu każdego roku.

Warto wymienić tutaj także inne uroczystości barbórkowe, takie jak: msza święta, odwiedziny lokalnych kapliczek, wizyty przed krzyżem na ul. Górniczej i biesiada. Figura patronki górników znajduje się na gł. 40 m, na trasie turystycznej jednej z najciekawszych atrakcji regionu Zabytkowej Kopalni Srebra – miejsca światowego dziedzictwa UNESCO. Figurę poświęcono 4 grudnia 2019 r. na nadszybiu, podczas tradycyjnej barbórki organizowanej przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

Na powierzchni patronkę górników odnajdziemy w wielu lokalizacjach jak choćby w kościele pw. Św. ap. Piotra i Pawła, gdzie znajduje się obraz św. Barbary oraz pochodząca z 1730 r. kaplica ku czci świętej. Udając się do Muzeum w Tarnowskich Górach zobaczyć można XIX-wieczny obraz ze świętą Barbarą z przemysłowym górniczym krajobrazem miasta. Kolejny wizerunek znajduje się w parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Bobrownikach Śląskich, dzielnicy Tarnowskich Gór. W dzielnicy tej znajduje się również kapliczka ku czci świętej Barbary. Wybudowano ją w 1981 r. staraniem Komisji Zakładowej NSZZ Solidarnośc i byłej dyrekcji kopalni odkrywkowej dolomitu. Kapliczka znajduje się w okolicy tzw. kanionu tarnogórskiego przy linii Kolei Wąskotorowej.

Św. Barbarę spotkamy również w gminie Zbrosławice, a dokładnie w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Karchowicach, a także w koście pw. Wniebowzięcia NMP w Miasteczku Śląskim.

Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego oznacza ochronę

Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego ma charakter informacyjny i stanowi realizację tego wymogu poprzez dokumentację żywego niematerialnego dziedzictwa naszego kraju. Listę prowadzi minister kultury i dziedzictwa narodowego we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Wszystkie środowiska związane z praktykowaniem tradycji, zwyczajów, wykonywaniem tradycyjnego rzemiosła i rękodzieła, przechowujące wiedzę tradycyjną i wierzenia, kultywujące pamięć historyczną, zajmujące się tradycjami muzycznymi, widowiskowymi, językowymi i innymi przejawami działalności człowieka mogą zgłaszać te zjawiska do wpisu na krajowa listę niematerialnego dziedzictwa (obecnie na liście znajdują się już 73 elementy).

Decyzja ministra kultury to przede wszystkim zobowiązanie, żeby upowszechniać tradycje wśród mieszkańców. Zabezpieczenie elementu skupia się przede wszystkim wokół trzech miejsc – Parafii Przemienienia Pańskiego w Bobrownikach Śląskich (dzielnica Tarnowskich Gór), parafii pw. Św. Ap. Piotra i Pawła w Tarnowskich Górach i Parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Miasteczku Śląskim. To tutaj organizowane są tradycyjne nabożeństwa barbórkowe, które stanowią o ciągłości opracowywanego elementu. Plan ochronny zakłada cykl działań o charakterze edukacyjnym popularyzujący fakt regionalnego znaczenia kultu św. Barbary, jaki powstał w Tarnowskich Górach na początku XVIII w. Obejmuje on także rozwój Bractwa św. Barbary, jaki wytworzył się w 1721 r. przy parafii pw. Św. Ap. Piotra i Pawła poprzez określenie przejrzystych elementów wstępowania w szeregi Bractwa, a także samej jego idei i wynikających z tego tytułu obowiązków.

Wpis na krajową listę to także pierwszy krok, żeby w przyszłych latach starać się o najwyższe trofeum, czyli Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. SMZT jako organizacja pozarządowa i prywatna udowadnia, że małymi krokami można osiągać wielkie cele!

Norbert Kot (1925 – 1993)

Urodził się 6 czerwca 1925 r. w Tarnowskich Górach. Ukończył Średnią Szkołę Zawodową, a następnie Technikum Gastronomiczne w Tarnowskich Górach, uzyskując tytuł Technika Technologii Żywienia Zbiorowego. Podczas II Wojny Światowej został wcielony w 1943 r. do armii niemieckiej, gdzie służył w obsłudze naziemnej wojsk lotniczych na terenie Francji i Niemiec, a następnie dostał się w 1945 r. do niewoli w strefie działań armii amerykańskiej. Powrócił do kraju w październiku 1945 r.

Ze swoim rodzinnym miastem związany był także zawodowo. Od 1 grudnia 1954 r. pracował w byłych Śląskich Zakładach Przemysłowych – obecnie Fabryka Maszyn i Urządzeń „TAGOR”. Od 1947 r. był pracownikiem Związku Zawodowego Metalowców. 1 maja 1950 r. przeszedł do pracy w Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem”, gdzie był najpierw kierownikiem, a od 15 listopada 1951 r. dyrektorem Przedsiębiorstwa Państwowego Tarnogórskich Zakładów Gastronomicznych, które prowadził do 30 czerwca 1976 r. Od 1 lipca 1976 r. i przejęcia przedsiębiorstwa przez Wojewódzką Spółdzielnię Spożywców „Społem” Oddział Tarnowskie Góry, objął funkcję Dyrektora ds. Gastronomii, którą pełnił aż do swojej śmierci.

Pasją Kota była historia Miasta Gwarków oraz regionu. Został jednym z ojców założycieli utworzonego 19 marca 1953 r. Komitetu dla Spraw Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej, przekształconego najpierw 31 stycznia 1954 r. w regionalne Stowarzyszenie Miłośników Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej, a w 1960 r. – w Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

Jego duże zaangażowanie, zapał, a przede wszystkim zdolności organizatorskie sprawiły, że już w 1955 r. wybrano go na Przewodniczącego Zarządu SMZT. Tym samym był drugim prezesem, zaraz po sztygarze Alfonsie Kopii.

Młode stowarzyszenie zajmowało się wtedy m.in. zabezpieczaniem, konserwacją i odbudową zabytków, zagospodarowywaniem zabytkowej kopalni pokazowej, organizowaniem pracy muzeum, moderowaniem spotkań odczytowo-dyskusyjnych oraz imprez dot. tradycji i historii Ziemi Tarnogórskiej, czy też wydawaniem materiałów informacyjno-historycznych.

Norbert Kot był prezesem przez w sumie 34 lata (1955-1982 oraz 1986-1993). Pod jego przewodnictwem stowarzyszenie wyrosło na liczącą się oraz cenioną organizację. M.in. ocalono od ruiny zabytkowy dom „Sedlaczka” z XVI wieku, w którym później zaczęło działać muzeum. Odbudowano pochodzący z 1598 r. dom przy ulicy  Gliwickiej 2, w którym do dziś mieści się siedziba SMZT. Z terenów pogórniczych w Bobrownikach Śląskich przeniesiono zabytkową Dzwonnicę Gwarków z XVI w., a w 1955 r. ustawiono ją na Placu Gwarków. Za to na tarnogórskim rynku stanęły: zabytkowa studnia miejska (wg projektu Józefa Sage) oraz fontanna nawiązująca do brył kruszcowych w kopalni (wg projektu  prof. Wernera Lubosa). Na fasadzie Ratusza została ustawiona statua Gwarka – pierwszego gospodarza miasta.

Kot kładł nacisk na upowszechnianie wiedzy o historii miasta oraz tarnogórskiego górnictwa. Do dziś organizowane są tzw. Czwartki Tarnogórskie oraz wykłady podczas Gwarków. I warto wspomnieć także o Dniach Miasta, których organizacją kierował. Był odpowiedzialny za całokształt sprawnego przebiegu tego górniczego święta i realizację opracowanego przez Komitet Organizacyjny programu (Gwarki zostały po raz pierwszy zorganizowane w 1957 r., a Kot w latach 1957-1961 był pierwszym przewodniczącym komitetu).

W 1957 r. uruchomiona została Sztolnia Czarnego Pstrąga, a 6 września 1976 r. (po 20 latach prac) przekazano do użytku i uroczyście otwarto Zabytkową Kopalnię Srebra.

Poza tym Norbert Kot był członkiem pierwszego kolegium redakcyjnego tygodnika „Gwarek”, a w 1956 r. powołany został na członka Komisji Programowania i Prognozowania Rozwoju Kultury w Polsce przy Ministrze Kultury i Sztuki.

Dzięki jego zdolnościom i dużej trosce o należyte funkcjonowanie stowarzyszenia, organizacja radziła sobie z różnorakimi problemami związanymi z przemianami społecznymi i gospodarczymi w naszym kraju. Zachowało swoją tożsamość regionalną i pozycję jednego z najaktywniejszych towarzystw regionalnych w Polsce. Priorytetem dla Kota było dobro SMZT, naszego miasta oraz regionu.

Za czasów Kota stowarzyszenie uhonorowane zostało:

– złotą odznaką Ministra Kultury i Sztuki za ochronę zabytków w 1975r.,

– odznaką honorową PTTK za zasługi w upowszechnianiu krajoznawstwa i turystyki w 1981 r.,

– nagrodą Ministra Kultury i Sztuki za zdobycie pierwszego miejsca w konkursie „Bliżej regionu – bliżej kraju” w 1982 r.,

– nagrodą I stopnia Ministra Kultury i Sztuki za twórczość artystyczną, za osiągnięcia w dziedzinie upowszechniania i rozwoju kultury na Śląsku w 1987 r..

Zaś sam Kot otrzymał m.in. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Srebrny Krzyż Zasługi, Srebrną i Złotą Odznakę zasłużonemu  w Rozwoju Województwa Katowickiego, Odznakę Tysiąclecia, Złotą Odznakę Za Opiekę Nad Zabytkami. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej wyróżniło swojego przewodniczącego wieloma okolicznościowymi medalami pamiątkowymi za zasługi w rozwoju tej organizacji.

Norbert Kot zmarł 27 lutego 1993 r. i został pochowany na tzw. starym cmentarzu przy kościele św. Anny w Tarnowskich Górach. 5 lat po jego śmierci w siedzibie SMZT odsłonięto pamiątkową tablicę, na której znajduje się wizerunek wieloletniego przewodniczącego oraz napis: „Uczył konsekwencji w realizacji pięknej idei dla dobra Ziemi Tarnogórskiej”.

– To historia o samotności, o pustce, opowiedziana przez pryzmat historii żołnierza, który po wielu latach wraca do domu. Myślę, że to historia, w której każdy może się odnaleźć, bo dotyczy też dzisiejszych czasów, tylko że my opowiadamy ją przez konkretną osobę – powiedział reżyser „Diabła” Błażej Jankowiak.

We wtorek 7 lutego na plan filmowy (zdjęcia były akurat kręcone na tarnogórskim rynku) zostali zaproszeni dziennikarze. Jankowski pytany, co zdecydowało o wyborze Tarnowskich Gór na miejsce akcji filmu, wskazał m.in. na fakt, że Lubos pochodzi z tego miasta. Sama historia ma typowo regionalne podłoże, opowiada o powrocie z banicji do małego miasta i Tarnowskie Góry wpisały się idealnie w profil psychologiczny bohatera.

Tego dnia obok Lubosa pojawiła się m.in. Paulina Gałązka. Aktorka, która jako warszawianka przyznała, że jest po raz pierwszy w Tarnowskich Górach. Zwróciła uwagę, że scenariusz jest bardzo osadzony w tym konkretnym miejscu i stawia na lokalność.

– Dla mnie to bardzo fajna okazja, żeby zagrać osobę ze Śląska, ponieważ jestem wielką fanką regionalizmów i tego, że każdy z nas ma swoją małą ojczyznę, którą kocha.  Bardzo się cieszę, że mogę Śląsk zobaczyć, poznać i chociaż na chwile być stąd  – podkreśliła aktorka.

Pytana, dlaczego zdecydowała się zagrać w filmie Jankowiaka, odpowiedziała, że bardzo spodobał jej się scenariusz. Oceniła, że jest autentyczny i we wzruszający sposób opowiada o samotności, bólu, nadziei i potrzebach, które są w sercu każdego człowieka. Jest to jej zdanie historia bardzo uniwersalna.

Premiera filmu, który finansowo wsparło miasto, zaplanowana jest na jesień tego roku.

– W naszej siedzibie znajduje się archiwum, które gromadzi materiały dot. historii ziemi tarnogórskiej oraz naszego górnictwa. Na bieżąco pozyskujemy nowe materiały, czego przykładem są sylwetki uczniów. Po za tym nie chcemy zbiorów, tylko archiwizować. To nasza wspólna historia, więc chcemy się nią poprzez takie akcje dzielić – mówi prezes SMZT Zbigniew Pawlak.

Wspomniana tablica z „gastronomika” nosi tytuł „Den Helden der Oberschlesische Berschule – Bohaterom Górnośląskiej Szkoły Górniczej”. Po raz pierwszy została odsłonięta 20 października 1920 r. Cztery lata później, czyli po podziale szkoły na polską i niemiecką, profesorowie niemieccy zabrali tablicę do swojej nowej siedziby w Pyskowicach, gdzie wisiała najprawdopodobniej do 1945 r., kiedy to do miasta wkroczyła Armia Czerwona.

Uszkodzoną (pękniętą na pół) tablicę odnalazł na placu szkolnym pyskowickiego liceum ogólnokształcącego w latach 60. XX wieku ówczesny dyrektor tej placówki, Władysław Macowicz i zachował w piwnicy gmachu. Po latach udało się ją zidentyfikować i przenieść na pierwotne miejsce w dzisiejszym „gastronomiku”. Druga ceremonia odsłonięcia odbyła się podczas barbórki 4 grudnia 2009 r. Wzięli w niej udział przedstawiciele władz miasta, powiatu, SMZT, tarnogórzanie i młodzież szkolna.

W grudniu 2022 r. ukazała się książka pn. „Memoriał na uroczystość pięćdziesięciolecia istnienia Górnośląskiej Szkoły Górniczej” (III tom z cyklu „Tarnogórskie Dziedzictwa”), czyli przedruk jubileuszowego wydawnictwa z 1884 r. W kolejnych tygodniach udało się odkryć kolejne informacje na temat szkoły, jej kadry pedagogicznej i uczniów.

– Sylwetki będziemy prezentować w mediach społecznościowych co czwartek. Pierwszym absolwentem szkoły jest jedyny na liście tarnogórzanin, Erhard Franz Robert Koske, który urodził się w naszym mieście 28 kwietnia 1892 r. – mówi Mariusz Gąsior, kustosz zbiorów SMZT i inicjator Czwartków z Tarnogórską Historią.

I jak dodaje, informacje, które będą prezentowane w tym cyklu, pochodzą z różnych źródeł, przede wszystkim z oryginalnych roczników publikowanych przez Górnośląską Szkołę Górniczą, z zasobów Niemieckiej Komisji ds. Grobów Wojennych, skanów cyfrowych list poległych żołnierzy niemieckich opublikowanych z serwisu www.genealogy.net oraz portalu www.ancestry.com. Serdecznie dziękujemy Urszuli Nowaczyk za pomoc w pozyskiwaniu informacji rodzinnych poległych uczniów, bez jej pomocy prowadzenie tego cyklu nie byłoby możliwe.

1. Hans Carl Peter Wittwer urodził się 29 czerwca 1890 r. w Dorocie – dzielnicy Zabrza (Dorotheendorf). Pochodził z wielodzietnej rodziny, miał ośmioro rodzeństwa – pięć sióstr (Edyta, Margareta, Emilia, Magdalena i Matylda) i trzech braci (Curt, Erich i Martin), z czego dwójka, Erich i Edyta, zmarli wkrótce po porodzie. Śmierć dzieci w wieku niemowlęcym była dość powszechna w tamtych czasach, trudne warunki życia i ograniczony dostęp do opieki medycznej zbierały niestety swoje żniwo. Rodzicami całej czeredy byli Wilhelm Wittwer i Olga z d. Kaluse. Rodzina była wyznania ewangelickiego.

W dzieciństwie Hans ukończył trzy klasy gimnazjum. Edukację w tarnogórskiej Szkole Górniczej rozpoczął w 1910 r., był wtedy uczniem klasy IVa, w wykazie uczniów ponownie figuruje 4 lata później, w roku 1914, jako uczeń klasy II. Zawodowo pracował w kopalni węgla kamiennego Königin Luise (Królowa Luiza) w Zabrzu-Zaborzu, późniejszej KWK Zabrze.

Hans w momencie wybuchu I wojny światowej miał 24 lata, w ewidencji armii niemieckiej sklasyfikowany był jako żołnierz rezerwy (Reservist), czyli odbył wcześniej obowiązkową służbę wojskową. Powołany został w sierpniu 1914 r. podczas powszechnej mobilizacji w Cesarstwie Niemieckim. Służył w 5 kompanii, II batalionu 156 Pułku Piechoty (3 Śląski, 3. Schlesisches Infanterie-Regiment Nr. 156). I i II batalion pułku stacjonowały w Bytomiu, III swą siedzibę miał w Tarnowskich Górach, w koszarach przy Moltkestrasse (dzisiejszej ulicy T. Kościuszki).

Hans Wittwer zginął 22 września 1914 r. Wiemy, gdzie znajduje się jego grób – na cmentarzu wojennym w mieście Dillingen w kraju związkowym Saara w Niemczech, 100-200 km od linii frontu z września 1914 r. Najprawdopodobniej został ciężko ranny na polu walki i ewakuowano go do szpitala w tym rejonie, gdzie zmarł. Początkowo wojskowa ewidencja uznała go za zaginionego. Wieści o tym, że został ewakuowany, nie dotarły do jego dowództwa, ale miesiąc później, w październiku 1914 r. sprawa się wyjaśniła i został sklasyfikowany na liście strat armii pruskiej jako „dotychczas uważany za zaginionego, poległy”.

W aktach niemieckiej Komisji ds. Grobów Wojennych, instytucji, która opiekuje się grobami poległych żołnierzy niemieckich z czasu obydwu wojen światowych, jego nazwisko jest zapisane z błędem jako Wittmer. Fakt, że wiemy, gdzie Hans został pochowany, jest raczej wyjątkiem niż regułą. Udało się nam dotychczas ustalić miejsce pochówku zaledwie trzech poległych absolwentów szkoły, a było ich 33.

156 Pułk Piechoty walczył w składzie niemieckiej 23 Brygady Piechoty (12 Dywizji Piechoty), która we wrześniu 1914 r. brała udział w I bitwie nad Marną (5-12.09.1914 r.) i jej kontynuacji, I bitwie nad rzeką Aisne (13-28.09.1914 r.) w północno-wschodniej Francji. Hans na pewno brał udział w tych walkach, ranny został prawdopodobnie w czasie walk w jednej z tych bitew. W bitwie nad Marną armia francuska powstrzymała pochód armii niemieckiej na zachód, uniemożliwiła Niemcom wyeliminowanie Francji z wojny na samym jej początku i tym samym przekreśliła niemieckie plany „wojny błyskawicznej”.

---

2. Erhard Franz Robert Koske urodził się 28 kwietnia 1892 r. w Tarnowskich Górach, był synem Franza Koske (ur. w 1855 r.) i Marii z d. Tiras (Tyras), tarnogórzan z urodzenia. Franz i Maria pobrali się 19 września 1889 r. Erhard miał trójkę młodszego rodzeństwa – brata Walfrieda (ur. 8 września 1894 r.), siostry Ermelindę (ur. 16 stycznia 1897 r.) i Zittę, (ur. 3 grudnia 1900 r.).

Rodziny nie omijały tragedie. Franz Koske był najpierw żonaty z siostrą Marii, Anną, która zmarła 3 dni po porodzie ich córki, Anny Marii (15 maja 1889 r.). Dziecko dwa miesiące później, 18 lipca, również zmarło. Siostra Ermelinda również zmarła półtorej roku po narodzinach, 20 sierpnia 1898 r.

Rodzina Erharda była z wyznania katolicka, dlatego jego nazwisko nie figuruje na liście poległych parafian w ewangelicko-augsburskim kościele Zbawiciela na tarnogórskim Rynku. Przed nauką w Szkole Górniczej ukończył trzy klasy w tarnogórskim Gimnazjum Realnym, czyli dzisiejszym II LO im. Stanisława Staszica. W Szkole uczył się w latach bezpośrednio poprzedzających wybuch wojny, w 1914 r. uczęszczał do klasy IVa, brak natomiast informacji czy edukację zakończył egzaminem końcowym, czy przeszkodził w tym wybuch wojny.

Równocześnie pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego Hohenzollern w Bytomiu, późniejszej KWK Szombierki

Do wojska został powołany po ogłoszeniu powszechnej mobilizacji w Cesarstwie Niemieckim w sierpniu 1914 r. Miał wtedy zaledwie 22 lata. Nie wiemy, w którym pułku służył i nie jesteśmy w stanie odtworzyć przebiegu jego służby wojskowej. Zmarł 16 kwietnia 1915 r. z powodu odniesionych ran gdzieś na froncie wschodnim. Nie wiadomo także, czy i gdzie zachował się jego grób. W kwietniu 1915 r. front przebiegał przez dzisiejszą centralną Polskę.

Dwa tygodnie po jego śmierci, 2 maja 1915 r., ruszyła wielka ofensywa wojsk niemieckich i austro-węgierskich pod Tarnowem i Gorlicami w Beskidzie Niskim, która przełamała rosyjską obronę i wypchnęła linię frontu daleko na wschód.

3. Hans Nowak – w roczniku Górnośląskiej Szkoły Górniczej z 1913 r. podano, że miał 23 lata, urodził się więc w 1890 r., w roku 1914 r. został uczniem klasy IVb. Przedtem ukończył jedną klasę wyższej szkoły realnej (Oberrealschule). Pracował również jako górnik w kopalni cynku i ołowiu Brozowitz (Brzozowice) w Piekarach Śląskich. Z wyznania był katolikiem.

Hans poległ 29 kwietnia 1915 r. na froncie wschodnim. Prawdopodobnie urodził się w Pszczynie, służył w 4 szwadronie 6 Pułku Huzarów im. Hrabiego Goetzena [2 Śląski, Husaren-Regiment Graf Goetzen (2. Schlesisches) Nr 6].

Na liście strat armii niemieckiej z 10 czerwca 1915 r. wymieniony został jako zaginiony, co oznacza, że nie ma grobu lub został pochowany jako żołnierz nieznany.

4. Friedrich Wilhelm Pohl urodził się 17 grudnia 1888 r. w Pilchowicach pod Gliwicami w rodzinie Friedricha i Elizabeth z d. Munsterberg. Był najstarszy z czwórki rodzeństwa, miał brata Herberta (ur. w 1892 r.) oraz siostry Łucję i Marię (ur. w 1897 r.). Łucja zmarła w szóstym miesiącu życia (urodziła się 1 września 1894 r., zmarła 27 lutego następnego roku).

Friedrich w 1914 r. był uczniem klasy III w tarnogórskiej Szkole Górniczej, wcześniej ukończył trzy klasy gimnazjum realnego. Podczas nauki w Szkole pracował w kopalni węgla kamiennego Gräfin Laura (Hrabina Laura) w Chorzowie, późniejszej KWK Chorzów. Z wyznania był katolikiem.

Friedrich w momencie poboru do wojska miał lat 25, służył (najprawdopodobniej) w 4 kompanii 22 Pułku Piechoty Obrony Krajowej (1. Górnośląski, 1. Oberschlesisches Landwehr-Infanterie-Regiment Nr. 22) w stopniu szeregowca (Wehrmann). Pułk ten był częścią 4 Dywizji Piechoty Landwehry, która całą wojnę służyła na froncie wschodnim, w tym przez pierwsze jej dwa lata na terenach dzisiejszej Polski.

Friedrich poległ 24 maja 1915 r., gdy jego pułk wraz z całą dywizją walczył w okolicach Łysicy w Górach Świętokrzyskich, nieznane niestety jest jego miejsce pochówku. Wcześniej, w październiku-listopadzie 1914 r. został lekko ranny w walkach wokół Twierdzy Dęblin, jednej z wielkich fortyfikacji wybudowanych przez armię rosyjską na terenie Królestwa Kongresowego.

W maju 1915 r. w gigantycznej ofensywie połączone siły niemieckie i austro-węgierskie przerwały linie rosyjskie pod Tarnowem i Gorlicami (02.05 – 13.07.1915 r.), co doprowadziło do załamania się rosyjskiej obrony na całym froncie wschodnim. Rosjanie zostali zmuszeni do ewakuacji z centralnej Polski, która na następne trzy lata znalazła się pod okupacją niemiecko-austriacką. Straty obydwu stron były ogromne – Rosjanie stracili ponad milion żołnierzy (poległych, rannych i zaginionych), Niemcy blisko 100 000, a wojska austro-węgierskie ponad 380 000.

5. Alfred Rudolph (Rudolf) – rocznik Szkoły Górniczej z 1913 r. podaje, że miał wtedy 25 lat, czyli urodził się w 1888 r., w 1914 r. uczył się w klasie IVb szkoły, a w roku 1915 był uczniem klasy III. Wcześniej ukończył bliżej niesprecyzowane seminarium, był wyznania katolickiego. W górnictwie pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego Heinitz w Bytomiu, późniejszej KWK Rozbark.

Alfred poległ 16 maja 1915 r. na froncie zachodnim, we Francji. Na temat przebiegu jego służby wojskowej nie zachowały się żadne informacje, wiemy tylko, że został powołany do wojska na początku 1915 r.

6. Wilhelm Andreas Schieron (Sieron) urodził się 11 grudnia 1894 r. w Dorocie (Dorotheensdorf), mieszkał w Zaborzu, dzisiejszych dzielnicach Zabrza. W 1914 r. miał 19 lat, więc na pewno wciąż był uczniem szkoły.

Jego rodzicami był Andreas Schieron, ur. w 1857 r., i Monika z d. Faber, ur. w 1862 r., którzy pobrali się w styczniu 1881 r. Wilhelm miał pięciu braci – Johanna, Victora, Petera, Ludwika i Emanuela (był piąty w kolejce, młodszy był tylko Emanuel). Peter i Ludwik, urodzeni w 1891 r. byli bliźniakami. Z Dorotheensdorf pochodził również Hans Wittwer o którym także pisaliśmy w tym cyklu, bardzo prawdopodobne więc, że obydwie rodziny się znały.

Wilhelm w czasie wojny walczył w szeregach 6 kompanii, 157 Pułku Piechoty (4 Śląski, 4. Schlesisches Infanterie-Regiment Nr. 157) i zapewne służył w wojsku od momentu ogłoszenia powszechnej mobilizacji w Cesarstwie Niemieckim w sierpniu 1914 r. Zginął 15 czerwca 1915 r., na liście strat armii niemieckiej z 3 lipca 1915 r. wymieniony jest jako poległy, nie zmarł więc w szpitalu, w wyniku poniesionych ran lub choroby, jego śmierć była wynikiem działań w polu. Nie znamy miejsca jego pochówku.

Na początku wojny 12 Dywizja walczyła we Francji, biorąc udział m.in. w I bitwie w Szampanii (20.12.1914-17.03.1915), jednej z pierwszych ofensyw armii francuskiej przeciwko niemieckim pozycjom. Atak był nieudany, kosztował obydwie strony blisko 150 000 poległych, zaginionych i rannych żołnierzy. Front następnie się ustabilizował w tym rejonie i rozpoczęła się wojna pozycyjna, okopowa, tak charakterystyczna dla frontu zachodniego.

Wojna pozycyjna, mimo że z pozoru statyczna była dla żołnierzy bardzo niebezpieczna. Narażeni byli oni na ogień artylerii przeciwnika, działania snajperów, cierpieli również na przeróżne choroby, których okopy były prawdziwą wylęgarnią, np. dezynterię, grypę lub prawdziwą plagę żołnierskiego życia w okopach – gnicie stóp spowodowane ciągłym przemoczeniem obuwia.

Dwaj bracia Wilhelma – najstarszy Johann i najmłodszy Emanuel – również walczyli na frontach I wojny światowej. Johann, żołnierz 2 kompanii 23 Pułku Piechoty Obrony Krajowej (Landsturm-Infanterie-Regiment 23) został lekko ranny latem 1916 r. na froncie wschodnim w okolicach Baranowicz w Białorusi, a Emanuel odniósł ciężkie rany w boju w sierpniu-wrześniu tego samego roku.

7. Georg Martinus Dittrich urodził się 12 listopada 1882 r. Ożenił się z Gertrudą z d. Lyschik z Bytomia, ślub odbył się 24 września 1911 r. w Bytomiu. Rodzicami byli Franciszek Dittrich i Anna z d. Lischka.

W Szkole Górniczej w 1913 r. uczył się w klasie IV, a w 1914 r. był uczniem klasy III, wcześniej ukończył 2 klasy gimnazjum. Zawodowo pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego Godulla-Schacht (Paulus) w Rudzie Śląskiej-Chebzie, późniejszej KWK Paweł.

Nie wiadomo nic na temat jego służby wojskowej w czasie I wojny światowej. Dosłużył się stopnia Gefreitera, poległ 19 czerwca 1915 r. na froncie wschodnim, zapewne w działaniach związanych z operacją gorlicko-tarnowską.

8. Robert Heinrich Galuschka urodził się 8 maja 1890 r. w Sośnicy, przedwojennej dzielnicy Zabrza, a dzisiejszej dzielnicy Gliwic. Rodzicami byli Johann Galuschka (ur. 01.10.1862 r. w Bytomiu, zm. 29.07.1933 r. w Sośnicy) i Maria z d. Hoffmann (ur. 28.06.1864 r. w Sośnicy, zm. 09.04.1928 r. w Sośnicy). Pobrali się 20 września 1886 r. w Zabrzu.

Miał sześcioro rodzeństwa – Otta (ur. 21.11.1887 r.), Lucię Marię (ur. 03-07-1892 r . w Sośnicy, zm. 04.10.1901 r. w Sośnicy), Marię Dorotheę (ur. 14.01.1895 r. w Sośnicy, zm. 01.06.1896 r. w Sośnicy), Georga Johanna (ur. 26.02.1897 r.), Carla Alberta (ur. 19.04.1898 r.) i Magdalenę Marię (ur. 17.09.1902 r.).

W Szkole Górniczej uczył się od 1913 r., był wtedy uczniem klasy IV, w 1914 r. uczęszczał do klasy II. Edukację w Szkole zakończył egzaminem w dn. 17 grudnia 1914 r. z wynikiem zadowalającym. Wcześniej ukończył 2 klasy gimnazjum, był wyznania katolickiego.

Równocześnie z nauką w Szkole pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego Delbrückschächte w Zabrzu, późniejszej KWK Makoszowy.

W czasie I wojny światowej służył na froncie wschodnim, najpierw jako ochotnik (Kriegsfreiwilliger) w I kompanii 6 Batalionu Saperskiego (Pionier-Bataillon Nr, 6), gdzie w lutym 1915 r. został lekko ranny w wyniku wypadku. Następnie służył w 205 Kompanii Saperskiej (Pionier-Kompagnie Nr. 205), zmarł w wyniku choroby 12 sierpnia 1915 r.

9. Georg (Jerzy) Galanski, urodzony 20 kwietnia 1890 r. w Mysłowicach. Jego rodzicami byli Johann Anton Galanski i Maria z d. Korus, którzy pobrali się w 1887 r. w Hajdukach Wielkich, dzisiejszej dzielnicy Chorzowa. Był jedynakiem, gdyż w jego aktach rodzinnych nie ma żadnej wzmianki o rodzeństwie.

Georg naukę w Szkole Górniczej rozpoczął już w czasie wojny, w 1915 r. był uczniem klasy III, której zapewne nie ukończył ze względu na pobór do wojska. Wcześniej ukończył III klasy gimnazjum, był wyznania katolickiego. Zawodowo pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego Oheim w Katowicach-Brynowie, późniejszej KWK Wujek.

Georg był żołnierzem kompanii ciężkich karabinów maszynowych 10. Pułku Piechoty Obrony Krajowej (1. Śląski, 1. Schlesisches Landwehr-Infanterie-Regiment Nr. 10), który z kolei był częścią 14. Dywizji Landwehry (14. Landwehr-Division). Dywizja walczyła tylko na froncie wschodnim. Została sformowana 1 lipca 1915 r., więc Georg zapewne został powołany do wojska w miesiącach poprzedzających tę datę. Żołnierzy dywizji z marszu rzucono w wir ciężkich walk pod Raciążem i Przasnyszem. Georg na pewno brał też udział w słynnym oblężeniu Twierdzy Nowogieorgiewsk (Modlin) w sierpniu 1915 r., jednej z największych fortec Europy, którą wojska niemieckie zajęły w ciągu zaledwie 11 dni, biorąc do niewoli dziesiątki tysięcy rosyjskich żołnierzy.

Georg poległ kilka miesięcy później, 5 października 1915 r., gdy 10. Pułk z całą dywizją osiągnął linię frontu na osi Krewo-jezioro Narocz-Twerecz na dzisiejszym pograniczu białorusko-litewskim. Front następnie ustabilizował się w tym rejonie na długie miesiące. Ciekawostką jest, że mniej więcej w tym samym rejonie walczył Anton Kubik, fotograf-amator z Ptakowic, którego kolekcja fotografii znajduje się dziś w zbiorach Muzeum w Tarnowskich Górach.

10. Leo Joseph Pigulla urodził się 17 września 1890 r. w Nowych Hajdukach, dzisiejszej dzielnicy Chorzowa. Pochodził z katolickiej rodziny, a jego rodzicami byli Johann Pigulla i Maria z d. Pater. Rodzina była, jak to często wtedy bywało, wielodzietna – Leo miał dwie siostry (Emilia i Elżbieta) oraz trzech braci (Otto, Erich i Ernst).

Edukację w Górnośląskiej Szkole Górniczej rozpoczął w 1912 r., uczył się wtedy w klasie IVb, rok później był uczniem klasy III, a w 1914 r. uczęszczał do klasy II. Naukę w Szkole zakończył egzaminem w dn. 17 grudnia 1914 r. z wynikiem zadowalającym. W szeregi armii niemieckiej został zapewne powołany niebawem, na początku roku 1915. Równolegle z nauką w szkole pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego König w Chorzowie, późniejszej KWK Król.

Leo służył w 3 kompanii 352 Pułku Piechoty (Infanterie-Regiment Nr. 352), który z kolei był częścią 88 Dywizji Piechoty. 88 Dywizja początkowo była jednostką niemieckiej obrony krajowej (Landwehry), w sierpniu 1915 r. została przekształcona w formację regularnego wojska .

Leo zginął 12 listopada 1915 r. na froncie wschodnim. Zachował się jego akt zgonu, w którym jako miejsce śmierci podano miasto Uzjany, dzisiejsza Utena w północno-wschodniej Litwie. Na liście strat armii pruskiej z dn. 25.11.1915 r. wymieniony został jako lekko ranny, a na liście z dn. 03.04.1917 r. figuruje jako początkowo uważany za rannego, następnie poległy. Skąd takie rozbieżności w aktach? Zapewne oznacza to, że Leo zmarł w wyniku komplikacji po odniesieniu rany, która z początku wydawała się niegroźna, by w końcu okazać się śmiertelną.

352 Pułk Piechoty z resztą oddziałów należących do 88 Dywizji okupował wtedy linię obrony pod pobliskim Dyneburgiem (dzisiejszy Daugavpils na Łotwie), na której miał pozostać do końca 1917 r. Niemiecka okupacja terenów dzisiejszej Litwy i Łotwy w latach 1915-1918 to rezultat operacji gorlicko-tarnowskiej, przeprowadzonej przez wojska niemieckie i austro-węgierskie, która w maju 1915 r. przełamała najpierw obronę rosyjską w Galicji, a następnie na całej linii frontu wschodniego.

Leo najprawdopodobniej został z linii frontu pod Dyneburgiem ewakuowany do szpitala polowego w Utenie, gdzie zmarł. Nie wiemy, czy zachował się jego grób, bo przez tereny te przetoczyła się wielka nawała w czasie następnej wojny światowej, a kraje bałtyckie były przez dziesięciolecia częścią Związku Sowieckiego.

11. Karl Rudolf Matschke nie był Ślązakiem, urodził się 14 czerwca 1894 r. w Książu Wielkopolskim pod Śremem, jego rodzicami byli Reinhold Matschke i Maria z d. Kunert.

Edukację w tarnogórskiej Szkole Górniczej rozpoczął późno, bo w 1915 r., już w czasie wojny i zapewne jej nie zakończył z powodu poboru do wojska. W roku tym był uczniem klasy III, wcześniej ukończył Szkołę Ludową (Volksschule). Rodzina Matschke była wyznania ewangelickiego.

Zawodowo pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego Oheim w Katowicach-Brynowie, późniejszej KWK Wujek.

Karl służył w 3 baterii 4 Batalionu Moździerzy (Minenwerfer-Bataillon Nr. 4), poległ 29 lutego 1916 r. na froncie zachodnim, we Francji.

12. Hans Stephan – według rocznika Górnośląskiej Szkoły Górniczej z 1907 r. liczył sobie 21 i pół roku, czyli urodził się w 2 połowie 1885 r. W roku 1906 był uczniem klasy IV, a rok później uczęszczał do klasy II. Edukację w Szkole zakończył egzaminem w dn. 22 czerwca 1908 r.

Wcześniej ukończył 2 klasy wyższej szkoły realnej (Oberrealschule), z wyznania był ewangelikiem. Zawodowo pracował jako górnik kopalni węgla kamiennego Preussen w Bytomiu-Miechowicach, późniejszej KWK Miechowice.

O przebiegu służby wojskowej Hansa w czasie I wojny światowej nie wiadomo nic. Poległ 20 marca 1916 r. na froncie zachodnim, we Francji.

13. Max Franz (Maksymilian Franciszek) Pawlik urodził się 10 maja 1893 r. w Gliwicach, był najmłodszym synem Józefa i Barbary (z d. Kopera), którzy pobrali się w listopadzie 1881 r. również w Gliwicach. Miał pięcioro rodzeństwa, trzech braci – Jerzego, Pawła i Ryszarda oraz dwie siostry – Małgorzatę i Klarę.

Max do Szkoły Górniczej został przyjęty w 1914 r., uczęszczał do klasy IVb, nie ukończył jej, bo do wojska zapewne został powołany już w sierpniu 1914 r. Wcześniej uczył się w gimnazjum, gdzie zaliczył dwie klasy, z wyznania był katolikiem. Zawodowo pracował w kopalni Carnalsfreude, prawdopodobnie kruszcowej, wydobywającej cynk.

W czasie I wojny światowej Maksymilian służył w 3 kompanii polowej 6 Śląskiego Batalionu Saperskiego (Schlesisches Pionier-Bataillon Nr. 6). Dosłużył się stopnia Gefreitera – starszego szeregowego.

Max Pawlik zginął 3 lipca 1916 r. w walkach na terenie północno-wschodniej Francji. 6 Batalion Saperski w czasie I wojny był częścią 12 Dywizji Piechoty, która od połowy 1915 do końca 1916 r. walczyła w okolicach miast Arras and Bapaume, na granicy francuskich departamentów Pas-de-Calais i Somma. Składała się głównie z rekrutów pochodzących z Górnego Śląska.

3 lipca 1916 r. to bardzo szczególna data, gdyż oznacza, że Max poległ zaraz na początku, a dokładniej trzeciego dnia, bitwy nad Sommą (01.07. – 18.11.1916 r.), gigantycznego natarcia sił brytyjskich i Wspólnoty Narodów (wspieranych przez armię francuską) na linie obrony niemieckiej. Max jako żołnierz jednostki saperskiej, z doświadczeniem w pracy w górnictwie, mógł brać udział w walce minerskiej, polegającej na podkopywaniu się pod linie obronne przeciwnika, taktyce stosowanej przez obydwie strony konfliktu.

Brytyjski atak nad rzeką Sommą był nieudaną próbą przełamania niemieckiego frontu w tym rejonie. Miał również za zadanie odciążyć armię francuską pod Verdun. Obydwie bitwy uważane są za największe bitwy I wojny światowej, a także za jedne z największych w historii ludzkości. Zarówno Niemcy, jak i Alianci ponieśli w nich horrendalne straty – w sumie ponad 1.5 miliona zabitych, zaginionych i rannych żołnierzy.

Po bitwie nad Sommą pozostała dziś ogromna liczba cmentarzy wojennych – 410 brytyjskich, 20 francuskich i 13 niemieckich. W pobliskich regionach Francji i Belgii jest ich jeszcze więcej. Pochowano na nich setki tysięcy żołnierzy różnych narodowości, wśród nich także Maxa Pawlika. Nie znamy niestety dokładnego miejsca jego pochówku, informacja ta zawieruszyła się gdzieś w odmętach wojny i administracji niemieckiego wojska.

14. Johann Kotyczka pochodził ze wsi Stanica pod Pilchowicami, służył w 11 kompanii 66 Pułku Piechoty (3 Magdeburski, 3. Magdeburgisches Infanterie-Regiment Nr. 66). Poległ 8 lipca 1916 r. na froncie zachodnim, we Francji, najprawdopodobniej w czasie bitwy nad Sommą.

Nie zachowały się żadne informacje na temat jego nauki w Górnośląskiej Szkole Górniczej.

15. Erich Meister, urodzony 7 sierpnia 1891 r. w Królewskiej Hucie, dzisiejszym Chorzowie. Był najstarszym dzieckiem Gustawa i Emilii z d. Hausler, również z urodzenia chorzowian. Rodzice, obydwoje urodzeni w 1870 r., pobrali się w sierpniu 1890 r. i doczekali się jeszcze trójki potomstwa – Elizabeth, Kurta i Heleny.

Według rocznika Górnośląskiej Szkoły Górniczej z roku 1911 r. edukację w niej rozpoczął rok później, gdzie uczył się w klasie IVb, w 1913 r. był uczniem klasy IIb, w 1914 r. uczęszczał do klasy I. Naukę w Szkole zakończył egzaminem w dn. 15 czerwca 1914 r.  z wynikiem zadowalającym. Wcześniej ukończył Szkołę Ludową (Volsschule), był wyznania ewangelickiego. Zawodowo pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego König w Chorzowie, późniejszej KWK Król.

W czasie wojny służył w 6 kompanii, II batalionu, 62 Pułku Piechoty (3 Górnośląski) – 3. Oberschlesisches Infanterie-Regiment Nr.62, zapewne od pierwszego miesiąca wojny, czyli od ogłoszenia powszechnej mobilizacji w Niemczech.

62 Pułk w czasie pokoju stacjonował w Koźlu (I i II batalion) i Raciborzu (III batalion), był częścią 12 Dywizji Piechoty, której dowództwo miało swą siedzibę w Nysie. Dywizja przez pierwsze 2 lata walczyła na froncie zachodnim we Francji, w tym biorąc udział w gigantycznej bitwie nad Sommą (01.07-18.11.1916 r.), okupując linię frontu między miastami Bapaume i Combles. Bitwa ta, rozpoczęta atakiem brytyjsko-francuskim na linie niemieckie, była jedną z największych i najkrwawszych starć wojennych w historii ludzkości, obydwie strony straciły w niej około miliona poległych, rannych i zaginionych żołnierzy.

Erich zginął na polu walki zaraz na początku bitwy, ósmego jej dnia. Na liście strat, gdzie wymieniony jest jako poległy, jego nazwisko pojawia się dopiero miesiąc później, 14 sierpnia. Nieznane jest miejsce jego pochówku, zapewne leży pochowany w grobie masowym na jednym z trzynastu niemieckich cmentarzy nad Sommą.

Nad rzeką tą, pięć dni wcześniej, poległ także inny absolwent Szkoły Max Pawlik (opisany wyżej). Zarówno 62 Pułk Piechoty, oddział Ericha, jak i 6 Śląski Batalion Saperski, w którym służył Max, były częściami tej samej formacji, 12 Dywizji Piechoty. Z tego też powodu obydwaj walczyli w pobliżu tego samego miasteczka, Bapaume, gdzie w pierwszych dniach bitwy nad Sommą znajdował się główny jej punkt ciężkości.

16. Wilhelm Kottucz urodził się 10 listopada 1895 r. w Gliwicach-Szobiszowicach, był najmłodszym dzieckiem Augusta Kottucza i Ottilii z d. Skubacz. Rodzice pobrali się 17 listopada 1879 r.

Wilhelm miał jeszcze czworo rodzeństwa – Annę Paulinę (ur. 22.03.1881 r.), Adolfa Ernsta (ur. 12.12.1882 r.), Sofię Augustę (ur. 16.06.1886 r.) i Paula Augusta (ur. 09.12.1890 r.)

Nie zachowały się żadne informacje na temat jego nauki w tarnogórskiej Szkole Górniczej.

Niewiele też wiadomo o przebiegu jego służby wojskowej w czasie I wojny światowej. Zmarł 16 lipca 1916 r. w wyniku poniesionych ran na froncie wschodnim, najprawdopodobniej podczas działań związanych z odparciem przez armię niemiecką rosyjskiej ofensywy Brusiłowa.

17. August Nowak urodził się w Zabrzu-Mikulczycach. Według rocznika Górnośląskiej Szkoły Górniczej z 1913 r. miał 21 ½ roku, czyli urodził w I połowie 1892 r., a naukę w Szkolę rozpoczął rok później, gdzie uczył się w klasie IVb. Wcześniej ukończył dwie klasy gimnazjum, z wyznania był katolikiem.

Zawodowo pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego Ludwigsglück w Zabrzu-Biskupicach, późniejszej KWK Ludwik.

Niewiele wiadomo o przebiegu jego służby wojskowej w czasie Wielkiej Wojny. Prawdopodobnie służył w stopniu Vizefeldwebla w 2 kompanii ciężkich karabinów maszynowych 4. Górnośląskiego Pułku Piechoty nr 63 (4. Oberschlesisches Infanterie-Regiment Nr. 63). Poległ 7 sierpnia 1916 r. na froncie zachodnim, we Francji, prawdopodobnie podczas bitwy nad Sommą.

18. Alfred Paul Ernst Gnoth urodził się 3 grudnia 1893 r. we Wrocławiu. Nie wiadomo nic o jego nauce w Górnośląskiej Szkole Górniczej, ani o karierze zawodowej w śląskim górnictwie.

W czasie wojny służył w 1 kompanii 17 Batalionu Saperskiego (Pionier-Bataillon Nr. 17), zaginął w akcji 4 września 1916 r. na froncie zachodnim, we Francji. Data śmierci Alfreda sugeruje, że również poległ podczas bitwy nad Sommą.

Administracja niemiecka przez długi czas nie potrafiła ustalić okoliczności jego śmierci.

We wpisie na liście strat z dn. 16.10.1916 r. wymieniony został jako zaginiony, w dn. 27.12.1916 r. zaznaczono, że „początkowo uznany został za zaginionego, następnie w niewoli”, a 1 lipca 1919 r. finalnie potwierdzono, że nie znajduje się w niewoli, lecz zaginął 4 września 1916 r.

19. Wilhelm Harnoth urodził się 15 maja 1889 r. we wsi Friedersdorf (Biedrzychowice) pod Prudnikiem. Był jednym z siedmiorga dzieci Johanna i Pauliny z d. Pastuszy – obydwoje urodzili się w 1864 r., a pobrali się w Biedrzychowicach, swej rodzinnej wsi, w lipcu 1886 r.

Rodzeństwo Wilhelma to Emil (ur. 01.05.1887 r.), Heinrich Nikodem (ur. 08.12.1890 r.), Maria (ur. 27.09.1892 r.), Anna (ur. 05.05.1894 r.), Bertha (ur. 02.07.1897 r.), Margaretha (ur. 13.06.1899 r.).

Wilhelm naukę w Szkole rozpoczął w 1914 r., gdzie uczył się w klasie IVa, zapewne jej nie ukończył ze względu na powołanie do wojska. Wcześniej uczęszczał do gimnazjum, gdzie skończył dwie klasy, był z wyznania katolikiem. Równocześnie z nauką w Szkole pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego Gotthard w Rudzie Śląskiej-Orzegowie, późniejszej KWK Karol.

W armii pruskiej służył w 2 kompanii, I batalionu 7 Pułku Piechoty Obrony Krajowej (Landwehr-Ersatz-Infanterie-Regiment Nr. 7), który był częścią Dywizji Menges. W sierpniu 1915 r. pułk został zamieniony 352 Pułk Piechoty (Infanterie-Regiment Nr. 352), a dywizji przyznano nr 88 (88. Infanterie-Division).

Dywizja przez pierwsze trzy lata walczyła na froncie wschodnim, biorąc udział m.in. w bitwie o Łódź (listopad-grudzień 1914 r.) i w operacji gorlicko-tarnowskiej (maj-lipiec 1915 r.), walcząc pod Przasnyszem i na linii Narwii. W grudniu 1917 r. została przeniesiona na front zachodni do Francji, kontynuując swój szlak bojowy nad Sommą i w Szampanii.

Wilhelm w marcu-kwietniu 1915 r. odniósł rany w boju, z których wyleczył się i wrócił do swej macierzystej jednostki. Zginął 10 października 1916 r., według informacji z tablicy w szkole stało się to na froncie zachodnim, we Francji. Problem tkwi w tym, że jego pułk stacjonował wtedy na linii frontu pod Dyneburgiem (Daugavpils) w Łotwie. Tam też jest dziś pochowany, w grobie nr 211 na cmentarzu wojennym Labina, kilkanaście kilometrów na południe od Dyneburga, pod samą litewską granicą. Na grobie widnieje odrobinę inna data jego śmierci – 21 października 1916 r.

Gdzie został popełniony błąd? W aktach niemieckiej Komisji ds. Grobów Wojennych, w listach strat armii pruskiej z 1916 r., czy może podczas wykuwania tablicy pamiątkowej w naszej szkole? A może mamy do czynienia z kompletnie innym człowiekiem, ze zbieżnością nazwisk? Być może, ale to mało prawdopodobne, gdyż Wilhelm Harnoth z 352 Pułku przewija się w zbyt wielu źródłach, które uwiarygadniają jego wojenne losy.

20. Peter Jaschulek – według rocznika Szkoły Górniczej z 1911 r. liczył sobie wtedy 25 ½ roku, urodził się więc w 1 połowie 1886 r. Pochodził ze wsi Landzmierz pod Kędzierzynem-Koźle (Landsmierz, Kosel). Naukę w Szkole rozpoczął w 1912 r. jako uczeń klasy IVa, w 1913 r. uczęszczał do klasy III, w 1914 r. uczył się w klasie II. Edukację w Szkole zakończył egzaminem w dn. 17.12.1914 r. z wynikiem zadowalającym.

Wcześniej ukończył dwie klasy gimnazjum, był wyznania katolickiego. Zawodowo pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego Richter w Siemianowicach Śląskich, późniejszej KWK Siemianowice.

Peter w czasie I wojny światowej służył w stopniu Unteroffizier-Aspiranta (odpowiednik sierżanta podchorążego) w 9 kompanii 38 Pułku Fizylierów (Füsilier-Regiment Nr. 38), latem 1915 r. został lekko ranny. Poległ 10 października 1916 r. na froncie zachodnim, we Francji.

21. Bruno Antonius Felix von Wyganowski to następny nie-Ślązak na tej liście, urodził się 19 stycznia 1888 r. we wsi Subkowy pod Tczewem, był synem Antoniusa i Cecylii z d. Kleiner. Pochodził z rodziny wielodzietnej, posiadał pięć sióstr (Helenę, Józefę, Natalię, Annę i Kazimierę) i jednego brata, Antona, najmłodszego z całej gromady, do którego jeszcze wrócimy.

Na naukę w tarnogórskiej Szkole Górniczej przyjechał z dalekich stron, gdyż pochodził z pomorskiego Kociewia, rozpoczął ją w 1914 r., kiedy to uczył się w klasie IVb. Edukacji zapewne nie ukończył, gdyż do wojska został wezwany prawdopodobnie zaraz po wybuchu wojny, w sierpniu 1914 r., podczas powszechnej mobilizacji w Cesarstwie Niemieckim.

Wcześniej ukończył szkołę średnią, był wyznania ewangelickiego. Zawodowo pracował kopalni węgla kamiennego Fürstengrube w Mysłowicach, późniejszej KWK Wesoła.

Nie wiemy, w którym pułku, której dywizji służył, wiemy za to kiedy zginął i gdzie jest dziś pochowany. Bruno stracił życie 19 grudnia 1916 r. w okolicach miasteczka Warmériville w departamencie Marna we Francji. Tam też jest pochowany na cmentarzu wojennym, razem z 3140 innymi poległymi żołnierzami niemieckiej armii. W chwili śmierci nosił stopień Vizefeldwebla, odpowiednika plutonowego/młodszego sierżanta.

Grudzień 1916 r. to okres budowy nowej linii umocnień nad rzekami Oise, Aisne i Marną przez armię niemiecką, tzw. Linii Hindenburga, która pozwoliła wydatnie skrócić Niemcom linię obronną w tym rejonie i pozwoliła na przesunięcie coraz szczuplejszych dywizji na inne odcinki frontu. Armia niemiecka następnie ewakuowała się za nowe pozycje w lutym-marcu 1917 r.

Wspomnijmy jeszcze o bracie, o którym również co nie co wiemy. Anton Johann von Wyganowski, najmłodszy brat Bruna, także został powołany do wojska po wybuchu Wielkiej Wojny. Urodził się 4 marca 1899 r., również w Subkowych, zginął w drugiej połowie 1918 r. Na liście strat z 18 października 1918 r. wymieniony jest jako poległy, zapewne podczas alianckiej kontrofensywy na froncie zachodnim, tzw. Ofensywy Stu Dni. Tym samym rodzina Wyganowskich w krótkim czasie straciła obydwóch jedynych synów.

22. Bernhard Freund – według rocznika Górnośląskiej Szkoły Górniczej w 1914 r. ukończył 21 lat, czyli urodził się w 1893 r., naukę w niej rozpoczął rok później, kiedy to uczył się w klasie III. Pewnym jest, że edukacji w Szkole nie ukończył z powodu poboru do wojska.

Wcześniej ukończył II klasy gimnazjum, był z wyznania katolikiem. Zawodowo pracował jako górnik kopalni węgla kamiennego Karsten-Zentrum w Bytomiu, późniejszej KWK Centrum.

W czasie Wielkiej Wojny służył w stopniu Landsturmanna (szeregowego) w niemieckim pospolitym ruszeniu (Landsturmie). Zmarł 8 stycznia 1917 r. w Niemczech, zapewne w szpitalu z powodu odniesionych ran.

23. Heinrich Josef Koschmieder był szóstym dzieckiem Wilhelma i Eugenii z d. Nawrath. Urodził się 23 lipca 1890 r. w Szarleju, dzisiejszej dzielnicy Piekar Śląskich. Rodzice doczekali się dziewięciorga potomstwa: trzech synów (Eugen, Wiktor i Heinrich) i sześciu córek (Adelajda, Margaretha, Melania, Alicja, Jadwiga i Elizabeth). Ciekawostką jest, że Adelajda i Margaretha, urodzone w 1887, oraz Jadwiga i Elizabeth, ur. w 1896 r., to dwie pary bliźniaczek. Ojciec pochodził z bytomskich Szombierek, matka z Bielszowic w Rudzie Śląskiej, a pobrali się w Szarleju w 1881 r.

Naukę w tarnogórskiej Szkole Górniczej rozpoczął w 1913 r. jako uczeń klasy III, w 1914 r. uczył się w klasie I. Edukację zakończył egzaminem w dn. 15 czerwca 1914 r. z wynikiem dobrym. Był wyznania katolickiego, zawodowo pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego Radzionków.

Przed wojną Heinrich zaciągnął się ochotniczo do armii niemieckiej i zdał egzamin przed komisją państwową na jednorocznego ochotnika (Einjährig-Freiwilliger), co później dało mu możliwość awansu na porucznika rezerwy (Leutnant der Reserve). Rodzina Koschmiederów była wobec tego dobrze sytuowana, gdyż ochotnicy jednoroczni musieli pokrywać koszty utrzymania w czasie służby z własnej kieszeni.

Heinrich zginął 9 kwietnia 1917 r. we Francji, nie wiadomo w którym pułku służył. Kwiecień 1917 r. na froncie zachodnim to czas dwóch wielkich ofensyw alianckich – brytyjskiego ataku na miasto Arras (09-16.04.1917 r.) i francusko-brytyjskiej ofensywy generała Roberta Nivelle’a nad rzeką Aisne (16.04.-09.05.1917 r.). Obydwie ofensywy wzajemnie się wspierały i według zamysłów francuskich i brytyjskich sztabowców miały za zadanie przełamanie impasu na froncie zachodnim poprzez rozbicie niemieckich linii obrony. Po raz kolejny aliancki plan nie powiódł się i obydwie ofensywy zostały przez armię niemiecką zatrzymane. Obie strony poniosły straty przekraczające 600 000 poległych, rannych i zaginionych żołnierzy.

Heinrich prawdopodobnie poległ pierwszego dnia bitwy pod Arras i możliwe, że leży dziś pochowany jako żołnierz nieznany na jednym z cmentarzy wojennych wokół tego miasta np. w Neuville-St. Vaast, który jest miejsce spoczynku dla blisko 45 000 poległych żołnierzy niemieckiego wojska.

24. Kurt Hermann Schweinitz urodził się 29 października 1887 r. w Załężu, dzielnicy Katowic. Był starszym synem Eugena Schweinitza i Selmy z d. Adolf. Rodzice pobrali się 5 czerwca 1897 r. w kościele Zbawiciela w Tarnowskich Górach. Rodzina miała jeszcze jednego syna, Egona Herberta, urodzonego w 15 maja 1899 r. w Załężu. Schweinitzowie byli wyznania ewangelickiego.

Naukę w Górnośląskiej Szkole Górniczej rozpoczął w 1915 r. jako uczeń klasy IVb, zapewne jej nie ukończył z powodu poboru do wojska. Wcześniej ukończył jedną klasę gimnazjum, zawodowo pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego Ferdinand w Katowicach, późniejszej KWK Katowice.

Kurt w czasie wojny służył w niemieckim pospolitym ruszeniu (Landsturmie) w stopniu szeregowca (Landsturmann), nie wiadomo niestety w którym pułku. Poległ 9 kwietnia 1917 r. na froncie zachodnim, we Francji, najprawdopodobniej podczas bitwy pod Arras.

25. Georg Karkowski urodził się 25 czerwca 1895 r. w Królewskiej Hucie, dzisiejszym Chorzowie. Był najstarszym dzieckiem Valentina Karkowskiego (ur. 09.02.1872 r. w Królewskiej Hucie, zm. 10.04.1935 r. w Chorzowie) i Heleny z d. Malcherczyk (ur. 17.05.1872 r. w Królewskiej Hucie, zm. 29.07.1948 r. w Chorzowie). Rodzice pobrali się 25 maja 1895 r. w Królewskiej Hucie.

Georg miał dwójkę rodzeństwa – Gertrudę, urodzoną 04 stycznia 1898 r. w Królewskiej Hucie i Maksa, urodzonego 19 października 1907 r. w tym samym mieście. Nie zachowały się żadne informacje na temat jego nauki w Górnośląskiej Szkole Górniczej, prawdopodobnie uczył się w niej w początkowych latach wojny.

W czasie I wojny światowej Georg służył w 6 kompanii 91 Oldenburskiego Pułku Piechoty (Oldenburgisches Infanterie-Regiment Nr. 91), latem 1916 r. został lekko ranny na froncie. Poległ 9 maja 1917 r. w walkach z armią rosyjską na froncie wschodnim.

26. Hermann Bürger – według rocznika Górnośląskiej Szkoły Górniczej w 1912 r. ukończył 21 lat, urodził się więc w 1891 r. W 1913 r. uczył się w klasie IV, a w roku 1914 uczęszczał do klasy II, edukację w Szkole zakończył egzaminem w dn. 17 grudnia 1914 r. z wynikiem dobrym.

Wcześniej ukończył dwie klasy gimnazjum, był wyznania katolickiego, zawodowo pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego Schlesien w Świętochłowicach-Chropaczowie, późniejszej KWK Śląsk.

Na temat służby wojskowej Hermanna podczas wojny wiadomo tylko tyle, że poległ 8 sierpnia 1917 r. na froncie zachodnim, we Francji.

27. Peter Kihl – według rocznika Górnośląskiej Szkoły Górniczej w 1913 r. ukończył 23 lata, urodził się więc w 1890 r. W 1914 r. był uczniem klasy II, edukację w Szkole zakończył egzaminem 17 grudnia tego samego roku z wynikiem zadowalającym.

Wcześniej ukończył dwie klasy gimnazjum, z wyznania był katolikiem. Przed Szkołą pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego Gottes Segen w Wałbrzychu, późniejszej KWK Chwalibóg.

Na temat służby wojskowej Hermanna podczas wojny wiadomo tylko tyle, że poległ 11 sierpnia 1917 r. na froncie zachodnim, we Francji.

28. Alfred Schmidt – według rocznika Górnośląskiej Szkoły Górniczej w 1913 r. ukończył 22 lata, czyli urodził się w 1891 r. W 1914 r. uczęszczał do klasy III, zapewne w tym samym roku zakończył naukę w Szkole z powodu poboru do wojska.

Wcześniej ukończył szkołę średnią, z wyznania był ewangelikiem. Zawodowo parał się górnictwem w kopalni węgla kamiennego König w Chorzowie, późniejszej KWK Król.

Na temat służby wojskowej Alfreda podczas I wojny światowej wiadomo tylko tyle, że poległ 5 września 1917 r. na froncie zachodnim, we Francji.

29. Alfred Fest urodził się 5 września 1890 r. w Oławie pod Wrocławiem, był drugim dzieckiem Wilhelma Festa (ur. 1861 r.) i Dorothei z d. Bunzel (ur. 1864 r.). Rodzice pobrali się 6 listopada 1888 r. w Oławie.

Alfred miał pięcioro rodzeństwa – Elizabeth (ur. 06.08.1889 r.), Oswalda (ur. 04.02.1892 r.), Wilhelma (ur. 20.08.1893 r.), Bernharda (ur. 29.05.1895 r., zm. 21.06.1898 r.) i Carla (ur. 19.10.1897 r.)

Naukę w tarnogórskiej Szkole Górniczej rozpoczął w 1914 r. jako uczeń klasy IVa, zapewne jej nie ukończył z powodu poboru do wojska. Wcześniej ukończył dwie klasy gimnazjum, z wyznania był katolikiem. Zatrudniony był w hucie żelaza Donnersmarckhutte w Zabrzu, późniejszej Hucie Zabrze.

Niewiele wiadomo o służbie wojskowej Alfreda w czasie Wielkiej Wojny. Dosłużył się stopnia porucznika rezerwy (Leutnant der Reserve), poległ 4 grudnia 1917 r. na froncie zachodnim, we Francji.

30. Karl Hottewitzsch (Hottewitsch, Hottewizsch) urodził się 26 czerwca 1898 r. w Michałkowicach, dzisiejszej dzielnicy Siemianowic Śląskich. Pisownia jego nazwiska różni się w zależności od źródeł, w których jest ono wymieniane:

– na tablicy w gmachu byłej Szkoły i na liście strat armii pruskiej zapisane jest jako Hottewitzsch,

– w aktach Niemieckiej Komisji Grobów Wojennych widnieje jako Hottewitsch (samo nazwisko bez imienia),

– w serwisie ancestry.com przeliterowano je jako Hottewizsch.

Karl był synem Karla i Waleski z domu Pieczko. Miał starszego o niecałe dwa lata brata Maxa Georga. W momencie wybuchu wojny liczył zaledwie 16 lat, a powołany został zapewne w drugiej połowie 1915 roku, gdyż w Cesarstwie Niemieckim dolną granicą wieku poborowego był 17 rok życia. Możemy wobec tego śmiało założyć, że Karl tarnogórskiej szkoły nie ukończył, a w momencie poboru był nadal jej uczniem.

W wojsku dosłużył się stopnia Gefreitera – starszego szeregowego. Nie wiemy niestety, w którym pułku armii niemieckiej służył. Wiemy za to kiedy i gdzie zginął w czasie swej służby – 22 marca 1918 r. w miasteczku Roupy w departamencie Aisne w północno-wschodniej Francji. Pochowany jest dziś w grobie zbiorowym na cmentarzu wojennym w pobliskim mieście Saint-Quentin. Na liście strat armii niemieckiej został wymieniony dopiero po blisko trzech miesiącach od śmierci, 14 czerwca 1918 r. (pewnie dlatego, że dyscyplina w wojsku niemieckim w tej fazie wojny zaczęła się bardzo poważnie rozluźniać).

Miasto Saint-Quentin było punktem wyjściowym niemieckiej „Operacji Michael”, pierwszej fazy tzw. „Ofensywy Wiosennej” (Kaiserschlacht), ostatniej próby złamania frontu alianckiego na froncie zachodnim przez wojska niemieckie. Ofensywa ruszyła 21 marca 1918 r. (Karl zginął już drugiego jej dnia), początkowo osiągnęła duże sukcesy terytorialne, została jednak dość szybko zatrzymana przez wojska francuskie i brytyjskie. W sierpniu 1918 r. Alianci ruszyli z własną ofensywą na szeroką skalę, tzw. „Ofensywą Stu Dni”, którą przełamali front niemiecki i zmusili Cesarstwo Niemieckie do kapitulacji.

31. Hermann Gatzka urodził się 7 stycznia 1891 r. w Czarnym Lesie (Beuthener Schwarzwald), dzisiejszej dzielnicy Rudy Śląskiej. Był najmłodszym dzieckiem Hermanna Gatzki (ur. 1851 r.) i Marthy z d. Czerner (ur. 1857 r.). Rodzice pobrali się 29 maja 1877 r. w Toszku.

Hermann miał znacznie starszego brata Ernsta (ur. 13.03.1878 r. w Toszku), dwójka pozostałych dzieci jego rodziców – Robert (ur. 07.06.1878 r. w Toszku, zm. 09.06.1879 r.) i Elżbieta (ur. 21.05.1880 r. w Toszku, zm. 21.05.1880 r.) – zmarła w połogu. Rodzina była wyznania katolickiego.

Hermann edukację w Górnośląskiej Szkole Górniczej rozpoczął w 1913 r. jako uczeń klasy IV, rok później uczęszczał do klasy II. Naukę w niej zakończył egzaminem w dn. 17 grudnia 1914 r. z wynikiem zadowalającym.

Wcześniej ukończył dwie klasy gimnazjum, zawodowo pracował jako w górnik kopalni węgla kamiennego Castellengo w Zabrzu, późniejszej KWK Rokitnica.

W czasie I wojny światowej Hermann dosłużył się stopnia Vizefeldwebela (odpowiednik młodszego sierżanta) w nieznanym pułku. Zaginął w akcji 17 sierpnia 1918 r. na froncie zachodnim, we Francji, nie ma wobec tego swego grobu lub jest pochowany jako żołnierz nieznany. Sierpień 1918 r. to początek alianckiej Ofensywy 100 dni, Hermann najprawdopodobniej poległ podczas odpierania ataków alianckich na pozycje swego pułku.

32. Arthur Alois Gustaw Jentschke (Jenschke) urodził się 2 maja 1892 r. w Świdnicy na Dolnym Śląsku. Był synem Gustawa i Adolphiny z d. Winkler, miał pięcioro rodzeństwa – Johannę (ur. 01.07.1888 r.), Annę (ur. 20.10.1889 r.), Aloisa (ur.17.10.1893 r., zm. 21.10.1893 r.), Margarethę (ur. 16.04.1895 r.) i Charlottę (ur. 14.06.1896 r.). Jedyny jego brat, Alois, zmarł w połogu, 4 dni po swych narodzinach. Rodzina wyznawała katolicyzm.

Arthur naukę w tarnogórskiej Szkole Górniczej rozpoczął w 1914 r. jako uczeń klasy IVa, zapewne jej nie ukończył z powodu poboru do wojska. Wcześniej ukończył dwie klasy gimnazjum, pracował jako górnik w kopalni Von Belsen.

Służba wojskowa Arthura miała bardzo ciężki charakter, gdyż został ciężko ranny w drugim roku wojny, we wrześniu-październiku 1915 r. Przeżył jednak i powrócił w szeregi swojego pułku – 7. kompanii, II batalionu 11. Pułku Grenadierów (2 Śląski, Grenadier-Regiment König Friedrich III [2. Schlesisches] Nr. 11). Oddział ten był częścią 11 Dywizji Piechoty, mającej swą siedzibę we Wrocławiu (podobnie jak sam pułk), Arthur służył w nim w stopniu Unteroffiziera, odpowiednika sierżanta.

Arthur, już jako porucznik, zaginął w akcji 21 sierpnia 1918 r. we Francji, podczas jednej z ostatnich bitew na froncie zachodnim – II bitwy nad rzeką Sommą. 11 Pułk Grenadierów wraz z całą dywizją bronił wtedy pozycji między rzekami Somma i Oise. Nie znamy miejsca jego pochówku, prawdopodobnie leży dziś pochowany na jednym z 13 cmentarzy niemieckich nad Sommą jako żołnierz nieznany.

II bitwa nad Sommą była częścią Ofensywy 100 dni (08.08 – 11.11.1918 r.), która była serią ofensyw alianckich przeciw wojskom niemieckim na froncie zachodnim. Spowodowała zepchnięcie Niemców na obronną Linię Hindenburga, która została następnie przełamana i tym samym zmusiła (wraz z rewolucją listopadową w Niemczech) Cesarstwo Niemieckie do podpisania rozejmu w wagonie kolejowym w lesie w Compiègne pod Paryżem.

Po 4 latach, 4 miesiącach i 2 tygodniach I wojna światowa zakończyła się zwycięstwem Aliantów nad Państwami Centralnymi. Przyniosła niewyobrażalne straty – po obu stronach zginęło blisko 11 milionów żołnierzy i ponad 6 milionów cywilów. Pośród nich 36 uczniów Górnośląskiej Szkoły Górniczej w Tarnowskich Górach. Ogólnie społeczność tarnogórska poniosła w konflikcie ogromne straty – blisko 3.5 tysiąca mieszkańców powiatu tarnogórskiego poległo i zaginęło w czasie wojny.

33. Josef Schwientek – według rocznika Górnośląskiej Szkoły Górniczej w 1912 r. ukończył 22 ½ roku, urodził się więc w 1 połowie 1890 r. W 1913 r. był uczniem klasy IV, w roku następnym uczęszczał do klasy II. Edukację w Szkole zakończył egzaminem 17 grudnia 1914 r. z wynikiem zadowalającym.

Wcześniej ukończył dwie klasy gimnazjum, z wyznania był katolikiem. Zawodowo pracował jako górnik w kopalni węgla kamiennego Max w Siemianowicach Śląskich-Michałkowicach, późniejszej KWK Michał.

Na temat służby wojskowej Josefa podczas wojny wiadomo tylko tyle, że zmarł 28 października 1918 r. w Niemczech, najprawdopodobniej w szpitalu z powodu odniesionych ran.

Według rocznika Górnośląskiej Szkoły Górniczej z 1920 r. na frontach I wojny światowej poległo 36 uczniów, w tym trzech, których wymieniamy poniżej. Z niewiadomych powodów ich nazwiska nie znalazły się na tablicy w gmachu szkoły.

34. Viktor Kytzia – nie zachowały się żadne informacje dotyczące rodziny Viktora i jego nauki w tarnogórskiej Szkole Górniczej. Pochodził z Wójtowej Wsi (Richtersdorf), dzielnicy Gliwic.

W czasie I wojny światowej Viktor służył w stopniu sapera (Pionier) w 2 kompanii Gwardyjskiego Rezerwowego Pułku Saperskiego (Garde-Reserve-Pionier-Regiment), oddziału wyspecjalizowanego w obsłudze miotaczy ognia. Viktor poległ 3 lipca 1916 r. podczas bitwy pod Verdun.

Pochowany jest dziś na cmentarzu wojennym w Dannevoux (departament Moza we Francji), w grobie nr 18, blok 4. Cmentarz znajduje się ok. 10 kilometrów od fortów Vaux i Douaumont, miejsc najbardziej zażartych walk w czasie obrony Verdun.

35. Paul Lissy – według rocznika Górnośląskiej Szkoły Górniczej w 1912 r. ukończył 21 lat, urodził się więc w 1891 r. W 1913 r. był uczniem klasy IV, w roku następnym uczęszczał do klasy II. Edukację w Szkole zakończył 17 grudnia 1914 r. egzaminem z wynikiem zadowalającym.

Wcześniej ukończył 2 klasy gimnazjum, z wyznania był katolikiem. Zawodowo pracował jako górnik w kopalni węgla Heinitz w Bytomiu, późniejszej KWK Rozbark.

Na liście strat armii niemieckiej figuruje dwóch poległych żołnierzy o nazwisku Paul Lissy:

– Porucznik rezerwy (Leutnant der Reserve) Paul Lissy z 1 kompanii 32 Rezerwowego Batalionu Saperskiego (Reserve-Pionier-Bataillon Nr. 32), pochodzący z Bytomia, poległy przed 23 marca 1916 r.

– Paul Lissy z 6 kompanii 51 Pułku Piechoty (Infanterie-Regiment Nr. 51), pochodzący z Katowic, poległy przed 2 października 1916 r.

36. Paul Mittis – według rocznika Górnośląskiej Szkoły Górniczej w 1914 r. ukończył 20 lat, urodził się więc w 1894 r, a w roku 1915 r. był uczniem klasy III. Pochodził z Huty Laura, dzielnicy Siemianowic Śląskich.

Wcześniej ukończył dwie klasy gimnazjum, z wyznania był katolikiem. Zawodowo zatrudniony był w hucie żelaza Laurahütte w Siemianowicach Śląskich, późniejszej Hucie Jedność.

Paul w czasie Wielkiej Wojny służył w 5 kompanii 5 Pułku Piechoty Gwardii (5. Garde-Regiment zu Fuss), poległ przed 21 października 1915 r. Przełom września i października 1915 r. to czas, gdy pułk został przeniesiony z frontu wschodniego do Francji, w okolice miasta Arras.

Zdecydowana większość uczniów znała się osobiście, a nawet dzieliła wspólnie ławy szkolne w jednych klasach. I tak na przykład Leo Pigulla i Peter Jaschulek uczyli się razem w klasie III w 1913 r., w klasie II w 1914 r., a 17 grudnia 1914 r. obydwaj zdali egzamin końcowy, razem z sześcioma innymi wychowankami Szkoły.

Leo Pigulla w 1912 r. uczył się w jednej klasie, IVb, z Erichem Meistrem, obydwaj pracowali w dodatku w jednej kopalni, König w Chorzowie, późniejszej KWK Król. Obydwaj pochodzili z Chorzowa – Pigulla z Nowych Hajduków, a Meister z Królewskiej Huty.

Takich powiązań w tej grupie jest znacznie więcej.

O tarnogórskiej szkole górniczej w nowej książce

Największym walorem Segietu jest las bukowy – najstarsze drzewa liczą nawet 150 lat i sięgają wysokości prawie 40 metrów. Historia ochrony Lasu Segieckiego jest ściśle związana z rozwojem górnośląskiego górnictwa kruszcowego, które na tym terenie istniało już w XIV w. Las rośnie na obszarze mocno przekształconym przez działalność górniczą, co w głównej mierze zadecydowało o jego włączeniu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 2017 r. Rozszerzenie ochrony rezerwatowej, obowiązującej dotychczas na obszarze 24,29 ha, na jedno z najcenniejszych pod względem przyrodniczym miejsc w regionie było kwestią czasu.

– Głównym powodem poszerzenia rezerwatu jest potrzeba zachowania walorów kulturowych obszaru charakteryzującego się śladami długotrwałych przekształceń związanych z działalnością człowieka, w postaci dawnych wyrobisk górniczych rudy żelaza, galmanu, galeny, srebra, pozyskiwanych metodą odkrywkową – zauważa Mirosława Mierczyk-Sawicka, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Katowicach. – W nowym zarządzeniu przewidzieliśmy również zmianę celu ochrony obowiązującego w rezerwacie poprzez uzupełnienie przesłanek ochronnych także o względy społeczne oraz dodanie do przedmiotów ochrony dawnych wyrobisk górniczych. Zmiana ta ma na celu podniesienie rangi chronionego terenu, zwracając uwagę na historię prowadzonego na tym obszarze górnictwa odkrywkowego – dodaje.

Na terenie włączonym do rezerwatu znajdują się liczne drzewostany bukowe z domieszką jawora i świerka oraz innych gatunków liściastych, ponadto widoczne są tam niezliczone zapadliska, wykroty, głębokie leje (warpie), rumosz skalny, wały skały płonnej, usypiska i wystające z gruntu skały dolomitowe. Ponadto rezerwat obejmie zarastającą hałdę wapienia szarego.

Obserwacje tego terenu pozwoliły na wyszczególnienie wyjątkowych walorów przyrodniczych w tym występowanie chronionych gatunków roślin i zwierząt. Ze świata roślin na uwagę zasługują przede wszystkim storczyki takie jak obuwik pospolity oraz licznie występujące buławniki: mieczolistny, wielkokwiatowy i czerwony, które są wymienione w czerwonych księgach dla województwa śląskiego i Polski. Ponadto w Rezerwacie Segiet mamy jedyne na Wyżynie Śląskiej naturalne stanowisko tojadu dzióbatego, który jest rośliną górską.  Występuje tu 49 gatunków reprezentujących warstwę drzew i krzewów, 174 gatunki warstwy runa – krzewinki i zielne rośliny naczyniowe (w tym 18 gatunków chronionych), 11 gatunków paprotników i ponad 20 gatunków traw i turzyc. W sumie wszystkich przedstawicieli flory mamy ponad 250 gatunków. Wśród przedstawicieli fauny tereny te zamieszkują owady związane z martwym i rozkładającym się drewnem takie jak pachnica dębowa, ciołek matowy czy dyląż garbarz. Spotkamy tu licznie dzięcioły: czarne, zielone, zielonosiwe, duże, średnie i dzięciołki. W Segiecie występuje największa krajowa traszka, traszka grzebieniasta, która także znajduje się w czerwonej księdze naszego województwa. Przez ostatnie wieki Las Segiecki był przekształcany, eksploatowany i niszczony przez człowieka. Natura jednak powróciła na zdegradowany teren i dziś w samym sercu Śląska możemy podziwiać jej piękno i harmonię, a Rezerwat Segiet to wciąż, zdaniem wielu przyrodników, najcenniejszy las Wyżyny Śląskiej.

Rezerwat przyrody chroni obszar, który wyróżnia się spośród innych wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi bądź krajobrazowymi. Rolą rezerwatu jest ochrona ważnych dla środowiska ekosystemów, siedlisk, rzadkich, zagrożonych gatunków roślin, zwierząt, grzybów, a także elementów przyrody nieożywionej. Rezerwat ustanawiany jest na mocy zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska, który zatwierdza również dla niego plan ochrony. Jest to dokument zawierający m.in. cel ochrony i działania służące zachowaniu przedmiotu ochrony. W odrębnym zarządzeniu regionalny dyrektor ochrony środowiska może udostępnić dla ruchu rezerwat przyrody, o ile nie będzie to zagrażało zwierzętom, roślinom lub innym elementom chronionych tam ekosystemów. W rezerwatach obowiązują ograniczenia i zakazy służące ochronie przyrody i są one wymienione w art. 15 ustawy o ochronie przyrody.

Pełny tytuł brzmi: Memoriał na uroczystość Pięćdziesięciolecia istnienia Górnośląskiej Szkoły Górniczej. Na zlecenie Zarządu Górnośląskiej Kasy Pomocy dla Górnictwa Węglowego opracowany przez dr L. Geisenheimera, dyrektora zakładu. To historia placówki w pigułce przytaczająca nie tylko najważniejsze fakty, ale także szczegółowe informacje m.in. nazwiska ówczesnych uczniów i oryginalne zdjęcia poszczególnych klas.

Ta historia rozpoczęła się ponad dwa wieki temu. Tarnowskie Góry były najważniejszym, a przez długi czas nawet jedynym na Górnym Śląsku ośrodkiem szkolenia kadr górnictwa.

– Na powstanie tej placówki miał wpływ Alexander von Humboldt, wybitny przyrodnik, podróżnik i twórca nowoczesnej geografii, który podczas swoich licznych wypraw jako inspektor górniczy odwiedził i nasze miasto zachwycając się jego podziemnym bogactwem. Do Tarnowskich Gór przybył późną jesienią 1792 r. aby się spotkać z hrabią Fryderykiem Wilhelmem von Redenem, dyrektorem Wyższego Urzędu Górniczego oraz poznać miejscowe górnictwo. Warto przytoczyć w tym miejscu jego słowa: „Zbyt duża ilość nieproduktywnych i kosztownych pracowników nadzoru sprawia, że wydobycie jest nieopłacalne. A brak specjalistycznej wiedzy powoduje, że mieszkańcy żyją i pracują często z przesądów”. Dlatego tak ważne było, żeby powstała szkoła przygotowująca właśnie do pracy w górnictwie – mówi Zbigniew Pawlak Przewodniczący Zarządu SMZT, który zajął się przygotowaniem publikacji do druku.

Szkoła Górnicza przetrwała w sumie 142 lata (ostatnie 20 lat w Pyskowicach). Swoją siedzibę w Mieście Gwarków miała w dzisiejszym budynku Zespołu Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich. Dr Leo Geisenheimer kierował placówką w latach 1874-1899.

Ta książka to w sumie trzecia publikacja z cyklu przekładów historycznych prac opisujących tarnogórskie dziedzictwo. Wydana została staraniem SMZT. Dwie wcześniejsze to przekłady książek wydanych na okoliczności 100-lecia Królewskiej Huty Fryderyk (autorstwa Maxa Dobersa) i 100-lecia Królewskiej Kopalni Ołowiu i Srebra Fryderyk (opracowanej przez Hugo Kocha). W obydwu tych publikacjach zamieszczono opracowania wraz z planami i rysunkami Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu. Pomysłodawcą cyklu jest prezes Pawlak, który równocześnie zapewnia, że będą kolejne wydania. IV tom serii przybliży  historię i działalność Spółki Brackiej.

Wszystkie książki są do kupienia w siedzibie SMZT przy ul. Gliwickiej 2, w obiektach z listy UNESCO, czyli Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga oraz w sklepie internetowym TUTAJ.

W Mieście Gwarków wiele się zaczęło. Kult św. Barbary i jedno z pierwszych bractw patronki górników, turystyka industrialna dzięki tzw. Złotej Księdze, Bergfesty i oczywiście uruchomienie pierwszej na Górnym Śląsku maszyny parowej typu Newcomen i pierwszej na kontynencie europejskim typu Watt-Boulton, które były impulsem do zapoczątkowania wielu zwyczajów i tradycji kultywowanych po dziś dzień. Górnikom nadal patronuje św. Barbara, a 4 grudnia świętowana jest barbórka (i to nie tylko na Górnym Śląsku, bo w Stanach Zjednoczonych jest to National Miners’ Day, w Australii National Mining Day, a w Indiach National Coal Miners’ Day).

–  Jedno z pierwszych bractw św. Barbary, kult patronki górników, bergfesty… To jest nasze i to nas wyróżnia na tle innych. Charakteryzuje nas także ciągłość tradycji, choć wydobycie zakończyło się tutaj ponad sto lat temu. Dla przykładu w parafii w Bobrownikach Śl. co roku i nieprzerwanie odprawiane są msze barbórkowe. Powracamy do parady górniczej ulicami miasta. Górnicze tradycje są wciąż na ziemi tarnogórskiej żywe – dodał Pawlak.

Za nami otwarte spotkanie, ale przed nami mało czasu i długa droga. Wniosek musi powstać najpóźniej w pierwszej połowie grudnia. Można pomóc i podzielić się wspomnieniami lub po prostu napisać do naszego stowarzyszenia maila (na adres: smzt@kopalniasrebra.pl) z odpowiedzią, dlaczego nadal warto pielęgnować górnicze tradycje w Tarnowskich Górach?

Czy wiecie, że kult św. Barbary rozpoczął się w Tarnowskich Górach? Okazuje się, że patronka dobrej śmierci miała w mieście gwarków sporą rzeszę wyznawców. Odpowiedzialni za ten stan rzeczy byli jezuici, którzy przybyli do Tarnowskich Gór pod koniec XVII w. Jak donoszą kroniki, to właśnie zakonnicy mieli zainspirować powstanie bractwa św. Barbary już w 1721 roku, przy tarnogórskiej parafii Piotra i Pawła.  Ówczesny proboszcz parafii, ksiądz Andrzej Augustyn Ziebrowski napisał z tej okazji do Stolicy Apostolskiej list z prośbą o oficjalne zatwierdzenie istniejącego już bractwa. W międzyczasie rozpoczął on wraz z opiekunami kościoła, którymi byli okoliczni właściciele ziemscy i górnicy, budowę przykościelnej kaplicy ku czci świętej. Ukończono ją w roku 1730.

Kilkanaście lat do przodu, bo w 1747  r. do Miasta Gwarków, z przystankiem w Krakowie, dotarły dobre wieści ze Stolicy Apostolskiej. Papież Benedykt XIV w specjalnej bulli uznał istnienie bractwa, zatwierdzając jego statut. Miejscowi uznali, że ogłoszenie tej dobrej nowiny w zwykłą niedzielę nie przystoi, dlatego zdecydowali, że bullę ogłoszą w święto Wniebowzięcia, czyli 15 sierpnia. Nie wiemy niestety, jak wyglądała owa uroczystość. Wiemy natomiast, że 5 dni wcześniej proboszcz dokonał aktu darowizny dla bractwa,  zapisując mu część własnej ziemi na konieczne wydatki. Wyraził przy tej okazji pragnienie, aby istniało ono zawsze.

16 lipca 1784 roku w szybie Rudolphine odkryto złoża rud srebronośnych. Wkrótce potem na miejscu założono Królewską Kopalnię Fryderyk, uruchomiono także pierwszą w regionie maszynę parową. Oba momentu uważa się nie tylko za początek drugiej tarnogórskiej rewolucji górniczej, symboliczny start europejskiej rewolucji przemysłowej, ale także prapoczątek przemysłowego Górnego Śląska, jaki znamy dziś.

Na pamiątkę lipcowego odkrycia górnicy spotykali się przy usypanym na miejscu kopcu przez ponad sto lat. W nawiązaniu do tego wydarzenia od kilku lat w mieście organizowana jest Barbórka w środku lata. Bo Bergfest czyli święto górnicze – jeszcze nie jako barbórka – obchodzono w Tarnowskich Górach już w końcu XVIII wieku w połowie lipca.

Pamięć o św. Barbarze w świadomości mieszkańców Tarnowskich Gór i okolic jest mocno zakorzeniona.  Nic więc dziwnego, że w wielu miejscach powiatu tarnogórskiego spotkać można patronkę dobrej śmierci w różnych postaciach, albo w firmie obrazów, albo rzeźb. Wiele wizerunków zostało utrwalonych w publikacjach – np. św. Barbarę z herbem Tarnowskich Gór umieścił w Bürgerliche Heraldik dr Paul Knotel, natomiast w Jednodniówce Wydanej Przez Związek Propagandy Województwa Śląskiego w 1938 r. widzimy zdjęcie rzeźby św. Barbary z Koszęcina.

Zacznijmy jednak od podziemi ! Figura patronki górników znajduje się na gł. 40 m, na trasie turystycznej jednej z najciekawszych atrakcji regionu Zabytkowej Kopalni Srebra – miejsca światowego dziedzictwa UNESCO. Figurę poświęcono 4 grudnia 2019 r. na nadszybiu, podczas tradycyjnej barbórki organizowanej przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

Na powierzchni patronkę górników odnajdziemy w wielu lokalizacjach jak choćby w kościele pw. Św. ap. Piotra i Pawła, gdzie znajduje się obraz św. Barbary oraz pochodząca z 1730 r. kaplica ku czci świętej. Udając się do Muzeum w Tarnowskich Górach zobaczyć można XIX-wieczny obraz ze świętą Barbarą z przemysłowym górniczym krajobrazem miasta. Kolejny wizerunek znajduje się w parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Bobrownikach Śląskich, dzielnicy Tarnowskich Gór. W dzielnicy tej znajduje się również kapliczka ku czci świętej Barbary. Wybudowano ją w 1981 r. staraniem Komisji Zakładowej NSZZ Solidarnośc i byłej dyrekcji kopalni odkrywkowej dolomitu. Kapliczka znajduje się w okolicy tzw. kanionu tarnogórskiego przy linii Kolei Wąskotorowej.

Św. Barbarę odnajdziemy również w gminie Zbrosławice, a dokładnie w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Karchowicach, a także w koście pw. Wniebowzięcia NMP w Miasteczku Śląskim.

Garść faktów historycznych potwierdza, że tarnogórskie górnicze tradycje to wartości, które trzeba chronić. Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego prowadzi Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wspólnie z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Obowiązek ochrony i inwentaryzacji tradycji, zwyczajów, czy też umiejętności związanych z tradycyjnym rzemiosłem nakłada na państwo konwencja UNESCO z 2003 roku. Obecnie na liście znajdują się  64 zjawiska,  są to m.in.: polonez, jako polski taniec, umiejętność ręcznego malowania wzoru opolskiego i Pochód Lajkonika.

– Naszym celem jest szeroka promocja obiektów na liście UNESCO, a także innych atrakcji, by turyści zrozumieli fenomen naszego regionu – zapowiadał przy okazji przyjęcia strategii Zbigniew Pawlak, prezes SMZT.

Lokalna Organizacja Turystyczna Miasta Gwarków skupia samorządy, stowarzyszenia oraz przedsiębiorców branży turystycznej z Bytomia, Tarnowskich Gór, Zbrosławic. W skład stowarzyszenia wchodzą gminy Bytom, Zbrosławice i Tarnowskie Góry, Powiat Tarnogórski, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, a także stowarzyszenia Gliwicka 66, Dziedzictwo, Stowarzyszenie Górnośląskie Koleje Wąskotorowe i Muzeum w Tarnowskich Górach.

– Wszystkim nam tak samo zależy na chronieniu naszego wspólnego dziedzictwa  i współpracy – mówił Arkadiusz Czech, Burmistrz Tarnowskich Gór.

W najbliższym czasie LOT zajmie się identyfikacją wizualną Miasta Gwarków, uruchomieniem własnej strony internetowej oraz profili w portalach społecznościowych.

– Wszystko, co chcemy promować jako swojego rodzaju powiązany ze sobą tematycznie pakiet, wypracowaliśmy już dawno w czasie wielomiesięcznych warsztatów – poinformował Piotr Korab z tarnogórskiego magistratu, powołując się na „Miasto Gwarków – Szlak Srebra i Wody w Tarnowskich Górach, Bytomiu i Zbrosławicach”, stworzony jeszcze w 2019 roku pierwszy tego typu, oparty na zabytkach UNESCO oraz innych historycznych obiektach szlak w Polsce.

Do współtworzenia szlaku w najbliższym czasie zaproszeni zostaną  także przedsiębiorcy, w pierwszej kolejności restauratorzy i hotelarze.

Nagroda została przyznana „za znaczący wkład w zachowanie dziedzictwa kulturowego Górnego Śląska oraz wspieranie rozwoju Politechniki Śląskiej”. Przykładem wspólnych działań są m.in. ogłoszone rok temu pierwsze wyniki badań prowadzonych w ramach projektu Laboratorium Badań i Analiz Warunków Pracy Zawodów Przemysłowych. Ziemię tarnogórską z inicjatywy SMZT od lat badają naukowcy właśnie Politechniki oraz Uniwersytetu Śląskiego. Najciekawsze wyniki zmieniają treść podręczników do historii. Dziś możemy m.in. powiedzieć, że życie na terenie dzisiejszych Tarnowskich Gór i Bytomia toczyło się kilkaset lat wcześniej, niż pisał z bulli papieskiej Innocenty II, czyli od XII wieku. Naukowcy wykazali,i że srebro i ołów było wydobywane już w IX wieku. Policzono też szyby na Srebrnej Górze, których jest aż 14 tysięcy.

Na co dzień Zbigniew Pawlak jest także członkiem Rady Społecznej Politechniki Śląskiej, do której zadań należy m.in. wspieranie uczelni w działalności na rzecz jej rozwoju, wyrażanie opinii na różnorakie tematy, czy też współpraca i wymiana informacji między środowiskami.

W tym roku nagrodę otrzymali także: Grzegorz Czapla – wójt Gminy Ożarowice, Magdalena Budny – Prezes Zarządu Przedsiębiorstwa Zagospodarowania Odpadów w Gliwicach, Krzysztofa Piechaczek – Prezes Firmy Weninger, a także Kazimierz Karolczak – Przewodniczący Zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, czyli partnera strategicznego naszych zabytków z listy UNESCO.

Artykuł koncentruje się przede wszystkim na aspektach służby wojsk brytyjskich w Tarnowskich Górach w latach 1921-1922.

– W naszym mieście od stycznia 1920 r. stacjonowały wojska francuskie, które w lipcu 1921 r. zostały zastąpione przez szereg pułków brytyjskich – irlandzkich, angielskich oraz jeden szkocki, 2. Batalion Black Watch, tzn. Czarną Straż. Szkoccy oficerowie mieli w naszej siedzibie przy ulicy Gliwickiej 2 swoją mesę i klub oficerski, a żołnierze z obsługi kuchni swe kwatery. W Tarnowskich Górach Szkoci przebywali od 2 kwietnia do 25 czerwca 1922 r., kiedy to uroczyście przekazali je państwu polskiemu – mówi Mariusz Gąsior.

28 czerwca 1919 r. w Paryżu podpisany został traktat wersalski, który zakończył ponad czteroletnie zmagania wojsk ententy i państw centralnych podczas I wojny światowej. Jego postanowieniami na Górnym Śląsku było m.in. przeprowadzenie plebiscytu (jak pamiętamy, wybór dokonywał się w bardzo burzliwych okolicznościach) oraz powołanie Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej. Tym samym zdecydowano o sformowaniu i wysłaniu na Górny Śląsk międzynarodowego kontyngentu wojsk rozjemczych, francuskich, włoskich i brytyjskich, które miały czuwać nad przebiegiem głosowania.

Siedzibą MKRiP było Opole, ale wojska koncentrowały się w wielu śląskich miastach, w tym również w Tarnowskich Górach, gdzie odegrały bardzo ważną rolę, gdyż w naszym mieście przez kilka miesięcy mieścił się sztab główny brytyjskiego korpusu. Obecność wojsk brytyjskich na Górnych Śląsku zapobiegła wybuchowi wojny w regionie na szerszą skalę.

Pamięć o brytyjskich wojskach w Tarnowskich Górach powoli powraca, czego przykładem jest jeden z pokoi w Hostelu Młotek i Perlik przy ul. Gliwickiej 2 i 4 (zarządzanym przez SMZT), udekorowana grafikami z czasów służby szkockiej Czarnej Straży. Ale historia ta ma znacznie więcej wątków.

– O szkockich żołnierzach pamiętamy od lat, corocznie przecież w pochodzie gwarkowskim maszeruje szkocka orkiestra wojskowa. Ale to zdecydowanie niepełny obraz, gdyż w Tarnowskich Górach znacznie dłużej stacjonowały bataliony irlandzkie czy też brytyjscy artylerzyści, którzy w naszym mieście spędzili prawie pełny rok. Publikacja przywraca tej historii właściwą równowagę – dodaje autor.

Autor książki to muzealnik z wieloletnim doświadczeniem, w przeszłości wieloletni kustosz Imperial War Museum w Londynie i były kierownik Działu Fotografii w Muzeum Śląskim w Katowicach, obecnie kustosz zbiorów w Stowarzyszeniu Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, pasjonat fotografii militarnej. Jest współautorem albumu fotograficznego pt. „Życie codzienne żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939-1947” (wydanego w 2016 r.) oraz szeregu artykułów o tematyce historycznej i muzealnej.

Artykuł ukazał się po raz pierwszy w Roczniku Muzeum w Tarnowskich Górach, Tom VII (2021). Dwujęzyczna książka to jego drugie wydanie, poprawione. Publikację w formie drukowanej można pozyskać bezpłatnie w siedzibie SMZT, do wyczerpania nakładu. Ukazała się nakładem tylko 270 egzemplarzy, dlatego równocześnie stworzony został ebook w wersjach językowych, polskiej i angielskiej. Wersja elektroniczna książki będzie wysyłana zainteresowanym mailowo (wystarczy napisać wiadomość na adres: m.gasior@kopalniasrebra.pl).

Zadanie zostało sfinansowane ze środków gminy Tarnowskie Góry.

„Akademia Wodna” to odpowiedź na potrzebę szerokiej edukacji klimatycznej dzieci, młodzieży i dorosłych i podnoszenie świadomości ekologicznej polskiego społeczeństwa. Inauguracji programu towarzyszyła publikacja raportu, który z jednej strony w syntetyczny sposób przedstawia wpływ zmian klimatu na dostęp do wody oraz możliwości jej wykorzystania, a z drugiej podejmuje temat świadomości społecznej w tym obszarze. W raporcie zaprezentowano wyniki badania ankietowego przeprowadzonego przez organizatorów programu wśród młodych mieszkańców Tarnowskich Gór, Woźnik i Miasteczka Śląskiego w obszarze postrzegania zmiany klimatu czy sytuacji wodnej w Polsce przez młodych, a także nawyków prośrodowiskowych. Stanowiły one podstawę do zaprojektowania działań programowych.

Sam program składa się z trzech modułów dostosowanych do poszczególnych grup odbiorców. Ważną częścią są szkolenia dla nauczycieli ze szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych, których celem jest wsparcie w rozwoju kompetencji zawodowych w zakresie edukacji klimatycznej. Realizowane w formule spotkań online, są adresowane do szerokiego grona nauczycieli: przyrody, geografii, biologii, chemii, fizyki, a także edukatorów chcących poruszać tematykę wodną na lekcjach wychowawczych, zajęciach WOS, plastyce itd., pracujących z młodzieżą w wieku 12 lat i starszą. Zajęcia będą trwały od października do grudnia 2022 roku. Uczestnicy otrzymają pakiety pomocy dydaktycznych, natomiast zaangażowane w program szkoły zostaną wyposażone w zbiorniki na deszczówkę.

Oprócz szkoleń dla nauczycieli organizatorzy programu przygotowali także aplikację mobilną „Akademia Wodna” – innowacyjne narzędzie edukacji mieszkańców na temat zrównoważonego gospodarowania zasobami wodnymi. Aplikacja adresowana jest do wszystkich mieszkańców i za pomocą nowoczesnej metody grywalizacji zachęca do pogłębiania wiedzy ekologicznej. Dla najbardziej zaangażowanych graczy przewidziane są atrakcyjne nagrody.

Zwieńczeniem programu będzie otwarcie nowej ścieżki edukacyjnej w naszej kopalni. Jednym z jej elementów będzie opowieść o życiodajnej substancji – wodzie. Tworzenie koncepcji trwa.

Program realizowany jest przez Fundację Veolia PL oraz UNEP/GRID-Warszawa we współpracy ze Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Inicjatywę wspiera PWiK w Tarnowskich Górach, a także władze gminne i powiatowe (Urząd Miasta w Tarnowsich Górach, Urząd Miasta w Miasteczku Śląskim, Urząd Gminy w Woźnikach, Starostwo Powiatowe w Tarnowskich Górach, a także Politechnika Śląska).

Kapliczka stojąca na brzegu kanionu jest pamiątką po działającej tu do lat 90-tych Kopalni Dolomitu Bobrowniki. Powstały w roku 2000 miejscowy klub Górników opiekuje się nią od zawsze, teraz zwrócił się do Urzędu Miejskiego o pomoc w naprawie i sfinansowaniu zakupu szyby, nowej figurki oraz tablic. Stara rzeźba zginęła w niewyjaśnionych okolicznościach, do niedawna w jej miejscu stała Matka Boska.

– Jeśli kapliczką opiekować będzie się nadal klub Górników powinniśmy być spokojni o jej los – śmiał się Bartosz Skawiński, zastępca burmistrza ds. gospodarczych w czasie dzisiejszego poświęcenia kaplicy, który na uroczystość przybył z  Adrianem Wolnikiem, Przewodniczącym Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach.

Wspomniany klub zrealizował wszystkie związane z odnowieniem obiektu prace.

– Dziękuję nie tylko tym, którzy teraz nam przy tym pomagali, ale wszystkim, którzy od samego początku dbają o kapliczkę – mówił Eugeniusz Pakosz, szef działającego przy bobrownickiej parafii Klubu Górników.

Kapliczkę wybudowano w roku 1981 dzięki staraniom działającego w Kopalni Dolomitu Bobrowniki Śląskie NSZZ Solidarność. Zakład zlikwidowano w połowie lat 90-tych, ale od 2001 roku opiekę nad nim zaczął sprawować Klub. W środku znajdować miał się początkowo obraz ś. Barbary który potem znalazł się w kaplicy jej imienia w kościele w Bobrownikach Śląskich.  W latach późniejszych w wyposażenia ukradziono m.in. krzyż, kratę i inne elementy.

Na poświęcenie przez ks. proboszcza Piotra Cibę przybyli ze sztandarami byli górnicy z Radzionkowa, Orzecha oraz przedstawiciele Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

– Tarnogórskie górnictwo jest związane ze świętą Barbarą szczególnie, bo to stąd na całą okolicę zaczął się rozprzestrzeniać się jej kult w XVIII wieku  – wskazał Zbigniew Pawlak, prezes Stowarzyszenia wskazując, że kaplica znajduje się w miejscu ciekawym i symbolicznym. Obok biegnie kolej wąskotorowa, w bezpośredniej bliskości mamy obiekty wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Kapliczna znajduje się na końcu ulicy Kopalnianej w Bobrownikach Śląskich, na granicy kamieniołomu Dolomity, kilka metrów od trasy kolei wąskotorowej, przy drodze prowadzącej na wschodnie zbocze Hałdy Popłuczkowej.

– To miejsce idealnie nadaje się do chwili zadumy w czasie wycieczek po naszych zabytkowych obiektach pogórniczych – zwrócił uwagę burmistrz Skawiński.

Obchody tegorocznego święta  odbyły się w Pocysterskim Zespole Klasztorno-Pałacowym w Rudach Raciborskich (Kraina Górnej Odry) 27 września 2022 r., czyli w Światowym Dniu Turystyki. Prezes SMZT Zbigniew Pawlak odebrał tego dnia dwa dyplomy. Dyplomy za zasługi dla rozwoju turystyki w regionie w imieniu marszałka Jakuba Chełstowskiego wręczyła radna Sejmiku Śląskiego Julia Kloc – Kondracka. Za to Prezes Śląskiej Organizacji Turystycznej Adam Wawoczny wręczył podziękowania i nominacje dla uczestników Konkursu na Najlepszy Produkt Turystyczny 2022 Certyfikat Polskiej Organizacji Turystycznej (w tym roku do regionalnego etapu konkursu nasza organizacja zgłosiła Sztolnię Czarnego Pstrąga).

Dyplom Marszałka Województwa Śląskiego za Zasługi dla Rozwoju Turystyki” nadaje się osobom oraz jednostkom organizacyjnym, a także organizacjom społecznym i zawodowym, które swoją działalnością w sposób szczególny przyczyniły się do rozwoju turystyki w Województwie Śląskim. Dyplom przyznaje się w następujących kategoriach: działalność społeczna, działalność biznesowa, instytucja, osobowość turystyczna roku oraz przedsięwzięcie/wydarzenie turystyczne roku.

Przypominamy, że Tarnowskie Góry mają własną jabłoń i to właśnie z jej powodu 24 kwietnia odbyła się I edycja wydarzenia pod nazwą „Wybory Pięknej z Rept – Zakosztuj nowej tarnogórskiej historii!”. Tego dnia zasadzono pierwsze drzewka w mieście, rozdano 150 kg jabłek i 200 sadzonek, edukowano na różne sposoby oraz smakowano jabłko pod wieloma postaciami. Święto na swoją premierę czekało 3 lata, ponieważ tyle czasu potrzeba było, żeby wyrosły pierwsze sadzonki (drzewka zostały zaszczepione z inicjatywy SMZT). Teraz chcemy, żeby co roku w kwietniu festiwal rozpoczynał sezon wydarzeń kulturalnych w mieście.

W Ozimku spotkali się znawcy życia Humboldta oraz miłośnicy industrializacji, szczególnie górnictwa i hutnictwa. Jednym z prelegentów był Zbigniew Pawlak, prezes Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, który opowiadał m.in. o tarnogórskich obchodach z okazji rocznicy urodzin i pobytu Humboldta w Tarnowskich Górach, a w Mieście Gwarków oprowadził gości po kopalni i mieście.

– Nie przypadkiem Humboldt w Wiedniu spędził jeden dzień, a u nas cały miesiąc! – wskazywał Pawlak, opowiadając o wizycie wybitnego przyrodnika, podróżnika i geografa w Srebrnym Mieście. Przypomnijmy: podczas swoich licznych wypraw na Śląsk Humbolt skuszony m.in. maszyną parową w Królewskiej Kopalni Fryderyk przebył do Tarnowskich Gór w grudniu 1792 roku i został na miesiąc.

Na wydarzeniu obecna była także Dorothée-Isabell Freiin von Humboldt-Dachroeden, reprezentantka rodziny Humboldt i prapraprawnuczka brata wybitnego naukowca. Na miejscu dowiedziała się m.in. o fakcie, że jej krewny przyczynił się m.in. do założenia tarnogórskiej Górnośląskie Szkoły Górniczej. Niestety, mimo długiego pobytu nie wpisał się on od Złotej Księgi Królewskiej Kopalni Fryderyk

Alexander Heinrich Friedrich von Humboldt, wybitny przyrodnik, podróżnik i twórca nowoczesnej geografii. Podczas swoich licznych wypraw jako inspektor górniczy odwiedził i nasze miasto zachwycając się jego podziemnym bogactwem. Był pierwszym, który głośno mówił o destrukcyjnym wpływie człowieka na środowisko. Był przeciwnikiem niewolnictwa i kolonializmu. Krytycznie traktował rozwój przemysłowy. Do Tarnowskich Gór przybył późną jesienią 1792 r. aby się spotkać z hrabią Fryderykiem Wilhelmem von Redenem, dyrektorem Wyższego Urzędu Górniczego oraz aby poznać miejscowe górnictwo. W mieście spędził prawie miesiąc. Zainteresował się sposobami wydobycia miejscowych kruszców. Obejrzał zamontowaną wcześniej maszynę parową. Później odwiedził Wieliczkę, Wrocław, Wałbrzych, Miedziankę, Bukowiec i wspiął się na Śnieżkę. Wyjechał ze Śląska w 1793 r.

Fotograficzną podróż rozpoczyna dzień 9 lipca 2017 r. To właśnie tego dnia w Krakowie 28 artefaktów pn. “Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach”, Bytomiu i Zbrosławicach wpisano na listę UNESCO. To duży prestiż (Zabytkową Kopalnię Srebra i Sztolnię Czarnego Pstrąga odwiedziło przez te 5 lat ponad pół miliona turystów), ale jeszcze większe zobowiązanie. Obecność w światowej czołówce w pierwszej kolejności kładzie nacisk na skuteczną ochronę dziedzictwa i edukację. Dopiero na drugim miejscu jest turystyka. I choć wiele jest jeszcze do zrobienia, to w ciągu tych kilku lat od wpisu udało się pogodzić jedno i drugie.

– Myślę, że od tego czasu świadomość naszego dziedzictwa i wyjątkowości wzrosła znacznie i to jest chyba najważniejszy efekt UNESCO, z jakim mamy do czynienia – dodał Pawlak.

Na planszach znalazło się miejsce m.in. na: wymianę łodzi oraz rozbudowę bazy turystyczne w sztolni, remont Bramy Gwarków, nowe oferty w tarnogórskich podziemiach, badania prowadzone przez stowarzyszenie we współpracy z uczelniami wyższymi, witacze postawione na drogach wjazdowych do miasta, czy też powstającą właśnie Lokalną Organizację Turystyczną.

– Tarnogórskie UNESCO to coś, czym wszędzie się chwalimy, ale to dla nas przede wszystkim duża odpowiedzialność i pozytywne obciążenie, żeby zachowywać i chronić to dla następnych pokoleń – mówił Franciszek Nowak, wskazując, że wsparcie miasta okazało się szczególnie ważne w czasie pandemii, kiedy sytuacja prowadzącego kopalnię oraz sztolnię i utrzymującego się jedynie z turystów stowarzyszenia była naprawdę trudna.

Na wystawę złożyły się w sumie 24 plansze. Jednak trochę miejsca zostało poświęconego dalekiej Japonii. Przypomnijmy, że (tuż przed tarnogórskim wpisem) w Kopalni Srebra w Iwami Ginzan zorganizowana została wystawa o naszych podziemiach. Tak się składa, że podziemia z Kraju Kwitnącej Wiśni właśnie świętują 15 lat od wpisu na listę UNESCO. I choć dzieli nas ponad 8 tys. km, to jednak łączą daty oraz współpraca. Dzięki wystawie można bliżej poznać japońską kopalnię srebra.

Wystawa została zorganizowana we współpracy z Urzędem Miasta w Tarnowskich Górach.

projekty i skład: Grzegorz Rudnicki

teksty: Weronika Herzog i Grzegorz Rudnicki

zdjęcia: Sławek Klyczka, Mirosław Błaszczak. Weronika Herzog, Grzegorz Rudnicki, Paweł Szałankiewicz, Radosław Kaźmierczak, Ireneusz Malik, Zbigniew Pawlak, Sebastian Romankiewicz, Sebastian Janicki, Jan Renka, Piotr Korab, Mariusz Gąsior, Maciej Goryl, Agnieszka Draus, Wiktoria Poznakowska, Radosław Krzyżowski, Denis Widera, Tomasz Bohm, Łukasz Zawada, Andrzej Adrabiński, Paweł Suder, Narodowy Instytut Dziedzictwa, kopalnia Iwami Ginzan, Urząd Miasta Tarnowskie Góry, Bytom z natury zielony, Deutsches Bergbau-Museum Bochum, Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Muzeum w Tarnowskich Górach

druk:  Producent reklam Selekt

W związku z dramatyczną sytuacją, jaka dzieje się za nasza wschodnią granicą, SMZT otrzymało prośbę z Wydziału Zarządzania Kryzysowego Miasta Tarnowskie Góry oraz Jego odpowiednika w Powiecie Tarnogórskim o zapewnienie noclegu w Hostelu Młotek i Perlik w Tarnowskich Górach dla uchodźców z Ukrainy.

Miłośnicy nie mogli przejść obojętnie wobec dramatu obywateli Ukrainy i hostel zmienił formułę funkcjonowania, by zapewnić komplet miejsc dla wszystkich potrzebujących. Turystów, którzy planowali przyjazd do obiektu, trzeba było prosić o odwołanie rezerwacji, tłumacząc to kwestiami humanitarnymi. Na szczęście wszystkie prośby zostały spełnione.

Od początku marca do początku maja br. przez hostel przewinęło się ponad 150 osób. Organizacja zapewnia im nocleg, środki higieniczne, miejsce do wypoczynku i materiały edukacyjne. Trzeba było zainwestować także w nowy sprzęt: pralkę, suszarkę i zmywarkę, jednocześnie dokonując koniecznych przeróbek w instalacji elektrycznej. Nie bez znaczenia jest także wzrost wydatków stowarzyszenia jeżeli chodzi o media, pranie pościeli, ręczników, zakup środków czystości itd.

O wsparcie finansowe SMZT wystąpiło do Narodowego Instytutu Wolności. Środki udało się pozyskać w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018–2030 PROO-5. 10 tys. zł pozwoliło na zakup urządzeń AGD (pralki, suszarki i zmywarki) oraz opłaty stałe (energia i woda) w obiekcie.

Ich głównym zadaniem jest stworzenie pudełka najsłynniejszego wyrobu fabryki Lukaschika tj. mydła „Młotek i Perlik”. Uczniowie przychodzą do nas w grupach ok. 20-osobowych, tak aby zajęcia były prowadzone w komfortowych i bezpiecznych warunkach. W czasie prelekcji uchylamy rąbka tajemnicy, nie tylko o „Młotku i Perliku”, ale także o pobycie w naszej kamienicy szkockich żołnierzy z „Czarnej Straży”.

Pomysł na warsztaty w takim kształcie to wspólna inicjatywa SP nr 9 im. Mikołaja Kopernika w Tarnowskich Górach oraz Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Zadanie, zorganizowane w ramach półkolonii „Akcja Zima 2022” zostało sfinansowane ze środków tarnogórskiego magistratu.

Zapraszamy wszystkie tarnogórskie szkoły do współpracy (smzt@kopalniasrebra.pl)

Do tej pory miejsce to funkcjonowało jako dom wycieczkowy Gwarek, przeznaczony wyłącznie dla wycieczek zorganizowanych. W kwietniu 2020 r. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej postanowiło przeprowadzić rebranding obecnej bazy noclegowej, zmieniając jej nazwę i formę na hostel z nowoczesnym system zamków uruchamianych z urządzeń mobilnych.

Hostel Młotek i Perlik będzie oferował 39 miejsc w 10 pokojach. Goście będą mieli do dyspozycji trzy pokoje dwuosobowe, jedną trójkę, cztery pokoje czteroosobowe i jedną dużą salę dla dwunastu osób. Nie zabraknie także klimatycznych miejsc do spędzania wolnego czasu. Goście hostelu będą mogli korzystać m.in. z ogólnodostępnej kuchni z miejscami do wypoczynku i telewizją.

Dostęp do pokoi oraz samego hostelu odbywać się będzie poprzez urządzenia mobilne. „Nie będziemy korzystali z tradycyjnych kluczy, tylko ze specjalnego kodu, który otrzymamy na nasz smartfon lub tablet” – mówi Grzegorz Rudnicki, Kierownik Biura SMZT. Jednym kliknięciem otworzymy więc drzwi wejściowe w kamienicy przy ul. Gliwickiej 4, kolejne drzwi prowadzące już do samego hostelu oraz drzwi do naszego pokoju – dodaje Rudnicki.

Projekt aranżacji wykonała tarnogórska firma architektoniczna MAW Studio. „Główną ideą projektu aranżacji wnętrz hostelu jest nawiązanie do historycznej funkcji budynku – fabryki mydła Josepha Lukaschika, we współczesnej, syntetycznej formie” – wyjaśnia arch. Małgorzata Wasielewska z biura MAW Studio.

Analiza archiwalnych materiałów pozwoliła na podkreślenie unikatowego charakteru tego miejsca. We wnętrzach pojawiły się meble i okładziny z drewna, niegdyś wykorzystywanego przy produkcji mydła. Kolorem dominującym jest biel, nawiązująca do czystości i świeżości, z dodatkiem kontrastującego koloru niebieskiego, który jest bezpośrednim odniesieniem do oryginalnych opakowań mydła Młotek i Perlik.

Każdy pokój jest unikalny, posiada swoją własną wielkoformatową grafikę mydła na ścianie. Grafiki posłużyły jako wzór do projektowanej informacji wizualnej w całym hotelu – sprawiają wrażenie form przestrzennych. Na ścianach w częściach ogólnodostępnych pojawiają się dodatkowe informacje dotyczące historii miejsca, wycinki z gazet, materiały marketingowe z czasów działania fabryki oraz archiwalne zdjęcia.

„Największy pokój w hostelu, 12-osobowy, urządziliśmy w wojskowym stylu. To nawiązanie do oficerów z II batalionu szkockiego pułku Black Watch (Czarna Straż), którzy w naszym budynku mieli swą mesę i klub oficerski” – wyjaśnia Mariusz Gąsior, kustosz zbiorów w Stowarzyszeniu Miłośników Ziemi Tarnogórskiej i dodaje, iż „na ścianach sali znajdziemy również archiwalne zdjęcia szkockich żołnierzy z czasu ich służby w Tarnowskich Górach, artykuły z pułkowej gazety z tego okresu oraz odznakę pułku, opartą na motywie krzyża św. Andrzeja. Niełatwo ją będzie przegapić, gdyż jest ona naprawdę sporych rozmiarów”.

„Pozyskane materiały przedstawione we wnętrzach tworzą jednolity przekaz z minionej epoki, nie dając odczuć gościom, że znajdują się w przestrzeni muzealnej, a w ciekawej przestrzeni zaprojektowanej z poszanowaniem historii miejsca. Hostel jest swego rodzaju dziedzictwem przeszłości w nowoczesnym wydaniu” – mówi arch. Aleksander Wasielewski z MAW Studio.

Założona w roku 1845 przez Josepha Lukaschika fabryka mydła była jedną z najbardziej prężnych i uznanych manufaktur na Górnym Śląsku. Fabryka produkowała kilkadziesiąt różnych rodzajów mydła i środków do prania (Mydło Srebrne, Lukas, Polonia, Mydło z Oleju Skalnego), ale najbardziej znanymi produktami przedsiębiorstwa były wyroby marki „Schlägel und Eisen”, później„Młotek i Perlik”.

W 1937 r. zmieniła się nazwa zakładu, którą spolszczono na fabrykę Józefa Łukasika. Po zakończeniu wojny zakład został znacjonalizowany i ponownie zmienił nazwę na „J. Łukasik Fabryka Mydła pod zarządem państwowym”. W 1954 r. firma została zlikwidowana, a jego majątek i dokumenty przejęła Pierwsza Parowa Fabryka Mydła w Stalinogrodzie (ob. Katowice).

Równie ciekawa jest historia pobytu Szkotów w Tarnowskich Górach. W okresie powstań śląskich na Górnym Śląsku stacjonowały trzy wielkie kontyngenty wojsk alianckich – francuski, włoski i brytyjski, których zadaniem było utrzymanie pokoju między polskimi i niemieckimi mieszkańcami regionu. W naszym mieście, na początku, od stycznia 1920 r., stacjonowały wojska francuskie, które w lipcu 1921 r. zostały zastąpione przez szereg pułków brytyjskich – irlandzkich, angielskich oraz jeden szkocki, II batalion Black Watch. „Szkoccy oficerowie mieli w budynku, w którym dziś znajduje się hostel, swoją mesę, a żołnierze z obsługi kuchni swe kwatery” – mówi Mariusz Gąsior. W Tarnowskich Górach Szkoci przebywali od 2 kwietnia do 25 czerwca 1922 r., kiedy to uroczyście przekazali miasto państwu polskiemu, po czym wrócili do swego kraju.

KOMUNIKAT W FORMACIE PDF (kliknij na grafikę)

Stowarzyszenie ze zdziwieniem przyjmuje stanowisko wyrażone przez Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu (treść) dotyczące wsparcia finansowego obiektów wpisanych na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Stanowisko to bowiem powiela nieprawdziwe tezy funkcjonujące w przestrzeni publicznej, dotyczące sytuacji prawnej i majątkowej zespołu atrybutów objętych wpisem na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Formułuje także zaskakującą tezę, jakoby to wyłącznie od decyzji Stowarzyszenia, zależał los miejsca światowego dziedzictwa w Tarnowskich Górach.

W dniu 9 lipca 2017 roku „Kopalnie ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” wpisano, wskutek wieloletnich starań Stowarzyszenia na Listę światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego UNESCO. Przedmiotowy wpis obejmuje 28 tzw. atrybutów, z czego tylko nieznaczna część – Zabytkowa Kopalnia Srebra oraz Sztolnia Czarnego Pstrąga – zarządzana jest przez Stowarzyszenie i stanowi jego własność. Większość pozostaje we władaniu Skarbu Państwa. Za pozostałe atrybuty odpowiadają jednostki samorządu terytorialnego oraz inne podmioty.

To bezprecedensowa sytuacja, gdy lokalne Stowarzyszenie potrafi działać tak skutecznie, by przez niemal 70 lat swojej działalności przywrócić obiekty poprzemysłowego dziedzictwa społeczeństwu, chronić je, zabezpieczać i wreszcie udostępnić turystom, bez jakiegokolwiek instytucjonalnego, systemowego wsparcia, nawet po uzyskaniu prestiżowego wpisu. Przez wiele lat konsekwentnie inwestowaliśmy własne, ciężko wypracowane środki finansowe w modernizację obiektów, polepszenie ich bezpieczeństwa i funkcjonalności. Własnymi staraniami działaliśmy również na rzecz zabezpieczenia pozostałych atrybutów, mimo iż nie jesteśmy ich właścicielem.

Część obiektów UNESCO zarządzana przez Stowarzyszenie, wskutek odgórnego zamknięcia ich dla ruchu turystycznego, znalazła się w zagrożeniu. Nie mogąc generować stałych przychodów, nie jesteśmy w stanie spełniać wszystkich nałożonych przepisami, a kosztownych wymogów związanych z zabezpieczeniem ruchu górniczego i utrzymaniem stanowisk pracy.

Celem ratowania naszego dorobku, Stowarzyszenie skorzystało ze wszelkich możliwych i dostępnych dla niego programów pomocowych Skarbu Państwa, w wyniku czego otrzymaliśmy łącznie bezzwrotną pomoc w łącznej wysokości 507.748,21 zł (dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowników oraz należnych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenia społeczne z Powiatowego Urzędu Pracy dla przedsiębiorców oraz środki z Państwowego Funduszu Rozwoju), co stanowi wyłącznie szóstą część tego co niezbędne jest dla utrzymania dotychczasowego status quo. Z uwagi na ustanowione przez Ministerstwo kryteria formalne, Stowarzyszenie pozbawione było możliwości skorzystania z dopłat do wynagrodzeń pracowników dla opiekunów Pomników Historii oraz zarządców miejsc światowego dziedzictwa wprowadzonych do Tarczy Antykryzysowej w 2020 r. na wniosek Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ponieważ Stowarzyszenie otrzymało w/w dofinansowanie z Powiatowego Urzędu Pracy. Ogromnie doceniamy pomoc otrzymaną ze środków publicznych, jednakże w żadnej mierze nie jest ona wystarczająca.

W tej sytuacji, mając przede wszystkim na względzie postanowienia art. 4 ratyfikowanej i podpisanej przez Rzeczpospolitą Polską Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego z dnia 16 listopada 1972 roku („Każde Państwo będące Stroną niniejszej Konwencji uznaje, że na nim spoczywa w pierwszym rzędzie obowiązek zapewnienia identyfikacji, ochrony, konserwacji, rewaloryzacji i przekazania przyszłym pokoleniom dziedzictwa kulturalnego i naturalnego […]”), wielokrotnie zwracaliśmy się do Ministerstw o systemowe wsparcie, analogicznie jak ma to miejsce w odniesieniu do siostrzanych Kopalni Soli w Wieliczce i Bochni czy Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Bezskutecznie.

Nie jest oparte na prawdzie twierdzenie, że warunkiem koniecznym udzielenia wsparcia Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga jest ich nacjonalizacja czy też transfer majątku do instytucji kultury. Wszak samo Ministerstwo w przedmiotowym komunikacie przywołuje casus dofinansowania obiektów w Wieliczce, Bochni i Zabrzu w oparciu o ustawę z dnia 30 sierpnia 2013 roku o dotacji przeznaczonej dla niektórych podmiotów (tj. Dz.U. z 2019, poz. 1771). Stoimy na stanowisku, że brak jest przeszkód prawnych dla objęcia Stowarzyszenia zakresem tej ustawy, bowiem spełniamy wszystkie określone tam warunki formalne.

Stowarzyszenie w rozmowach z Marszałkiem Województwa Śląskiego – Panem Jakubem Chełstowskim przedstawiało różne alternatywne propozycje wsparcia – m.in. powierzenie zadań publicznych organizacji pożytku publicznego – zlecenie realizacji zadania publicznego w oparciu o art. 16 ustawy z dnia 24.04.2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (tj. Dz.U. z 2020, poz. 1057), wsparcie poprzez rekompensaty udzielane w ogólnym interesie gospodarczym na podstawie decyzji Komisji Europejskiej z dnia 20 grudnia 2011 roku w sprawie stosowania art. 106 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznawanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do wykonywania usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (Dz.Urz.UE.L 2012 Nr 7, str.3), udział jednostek samorządu terytorialnego w Stowarzyszeniu w charakterze członków wspierających czy też współpracę ze spółką marszałkowską, która także jest właścicielem obiektów będących atrybutami UNESCO.

Uważamy za co najmniej niestosowne artykułowanie niepopartych żadnymi faktami sugestii, jakoby Stowarzyszenie wykazywało brak zaangażowania i nadmiernie przeciągało procesy decyzyjne związane z powołaniem do życia instytucji kultury. Utworzenie instytucji kultury to dla nas sytuacja wyjątkowa i bez precedensu. Ogromnie doceniamy inicjatywę Pana Marszałka Chełstowskiego i jego zaangażowanie w projekt systemowego wsparcia jedynego na Śląsku obiektu UNESCO. Ponieważ jednak propozycja utworzenia instytucji kultury znacząco ingeruje w majątek Stowarzyszenia i jego sytuację faktyczną, nadzwyczaj poważnie traktując propozycję Pana Marszałka, zmuszeni byliśmy do przeprowadzenia zakrojonych na szeroką skalę konsultacji z ekspertami i członkami Stowarzyszenia w sprawie kształtu przyszłego statutu instytucji kultury oraz umowy o jej ustanowieniu.

Prostując informacje zawarte w komunikacie Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu informujemy, że podpisany przez nas list intencyjny wraz z propozycją statutu i umowy uwzględniającymi deklaracje Pana Marszałka wobec Stowarzyszenia zostały przekazane do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. Wierzymy, że dokumenty bez istotnych ingerencji zostaną zaakceptowane przez drugą stronę, co otworzy drogę do ustanowienia instytucji kultury.

Wyrażamy jednocześnie nadzieję, że równolegle podjęte zostaną prace legislacyjne nad objęciem ustawą gwarantującą systemowe wsparcie Skarbu Państwa dla wyjątkowych tarnogórskich obiektów UNESCO.

Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej zaprasza
na mszę świętą w intencji Żołnierzy 11 Pułku Piechoty oraz 3 Pułku Ułanów Śląskich, a także pomordowanych i zmarłych w więzieniach, obozach koncentracyjnych, poległych na wszystkich frontach II wojny światowej i w partyzantce, zmarłych w kraju i za granicą oraz w intencji żyjących kombatantów.

Msza święta zostanie odprawiona w najbliższą niedzielę 27 września o godz. 12ºº w kościele św. Anny w Tarnowskich Górach.

Z uwagi na COVID19 nie będziemy organizowali części oficjalnej. Zabraknie więc w tym roku warty honorowej wystawianej przez jednostkę 5 Pułku Chemicznego, nie będzie także składania kwiatów pod tablicą upamiętniającą 11 Pułk Piechoty i 3 Pułk Ułanów Śląskich.

Mimo wszystko serdecznie zapraszamy do wspólnej modlitwy i upamiętnienia naszych żołnierzy

⚒Dokładnie 9 lipca 2017 roku o godzinie 13.09 „Kopalnie ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” znalazły się na najbardziej prestiżowej Liście światowego dziedzictwa UNESCO! Wpis obejmuje 28 obiektów, nie tylko w Tarnowskich Górach, ale też w sąsiednich Zbrosławicach i Bytomiu.

⚒Są to pozostałości po dawnych kopalniach rud srebra, ołowiu i cynku – kopalniane wyrobiska i szyby górnicze, system odwadniania i wykorzystania wody pogórniczej oraz elementy krajobrazu kulturowego.

?‍♀️Jako, że w dobie COVID-19 nie czas na huczne zabawy, zamiast uroczystych obchodów „Barbórki w środku lata” mamy dla Was inną – wakacyjną – propozycję na uczczenie tej rocznicy! Wspólnie ze Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Tarnogórskiej przygotowaliśmy akcję „UNESCO dla tarnogórzan – cudze chwalicie – swego nie znacie”.

?W ramach kampanii mamy dla mieszkańców Tarnowskich Gór aż 1️⃣5️⃣2️⃣6️⃣ DARMOWYCH biletów do Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga!!!

✅Akcja bezpłatnego zwiedzania trwać będzie w dwa wakacyjne weekendy: od 24 do 26 lipca, a następnie od 31 lipca do 2 sierpnia. Darmowe wejściówki będą do odebrania w Punkcie Informacji o Mieście (boczne wejście do Ratusza) od 20 lipca aż do wyczerpania biletów. Szykujcie się!

Regulamin akcji: <pobierz>

Regulamin akcji promocyjnej skierowanej do mieszkańców Tarnowskich Gór
„1526 – UNESCO dla wszystkich Tarnogórzan”

§ 1
Postanowienia ogólne
1. Niniejszy regulamin określa zasady odbioru darmowych biletów wstępu do Zabytkowej Kopalni Srebra oraz Sztolni Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach w ramach akcji promocyjnej skierowanej do mieszkańców Tarnowskich Gór „1526 – UNESCO dla wszystkich Tarnogórzan”.
2. Organizatorem akcji jest Urząd Miejski w Tarnowskich Górach – Wydział Kultury, Turystyki i Promocji Miasta.
3. Akcja odbywa się w dniach:
– 24, 25, 26 lipca 2020r.
– 31 lipca 2020r.
– 1, 2 sierpnia 2020r.
4. Osobami uprawnionymi do odbioru darmowych biletów są mieszkańcy Gminy Tarnowskie Góry.

§ 2
Zasady odbioru biletów
1. Bilety można odebrać od dnia 20 lipca 2020 roku w godzinach 10:00 do 15:00 w Punkcie Informacji o Mieście, 42 – 600 Tarnowskie Góry, ul. Rynek 4, pokój nr 4.
2. Z uwagi na ograniczoną liczbę biletów, o możliwości ich odbioru decyduje kolejność zgłoszeń.
3. Warunkiem odbioru biletu jest podpisanie oświadczenia o zamieszkaniu na terenie Miasta Tarnowskie Góry.
4. Na bilecie wskazana jest data i godzina wstępu do obiektu.
5. Jedna osoba może odebrać bilet dla siebie oraz dla pozostałych członków rodziny, rozumianej jako rodzice (1 rodzic), lub opiekunowie (1 opiekun) i dzieci pozostających na ich utrzymaniu.

§ 3
Warunki zwiedzania
1. Zwiedzanie odbywa się zgodnie z Regulaminem obowiązującym w obiektach Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
2. Regulaminy dostępne:
www.sztolniapstraga.pl/regulamin-zwiedzania/
www.kopalniasrebra.pl/regulamin-zwiedzania/

§ 4
Ochrona danych osobowych
Zgodnie z art. 13 ust. 1 i ust. 2, (art. 14 ust. 1 i ust. 2) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólnego rozporządzenia o ochronie danych), Dz.U.UE.L.2016.119.1 – dalej: RODO, informujemy, że:
1. Administratorem Pani/Pana danych osobowych jest Burmistrz Miasta Tarnowskie Góry, z siedzibą w Tarnowskich Górach przy ul. Rynek 4. Kontakt mailowy: sekretariat@tarnowskiegory.pl, kontakt telefoniczny: 32 393 36 10
2. Dane osobowe przetwarzane są w celu przeprowadzenie akcji promocyjnej skierowanej do mieszkańców Tarnowskich Gór „1526 – UNESCO dla wszystkich Tarnogórzan”.
3. Szczegóły dot. zasad przetwarzania danych znajdują się (https://www.bip.tarnowskiegory.pl/m,5734,ochrona-danych-osobowych.html ).

ZAPOZNAJ SIĘ Z ZASADAMI ZWIEDZANIA <więcej>

#światowedziedzictwo #atrakcjenaweekend #bezpłatnezwiedzanie #sztolnia #czarnypstrąg #kopalniasrebra #tarnowskiegóry #miastgwarków #wejściówka #bezpłatnie #odwiedzaj #odkrywaj #poznawaj

Na prace związane z demontażem, odlaniem nowego dzwonu i jego instalacją na wieży gwarków, zgodę wydał gminie Tarnowskie Góry Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków (w 2019 r. miasto stało się właścicielem terenu, na którym posadowiona jest dzwonnica). Wcześniej o przeprowadzenie takich prac wystąpiło do magistratu Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej .

SMZT zaoferowało miastu, że zdemontuje niedziałający i budzący wiele wątpliwości historycznych dzwon i postara się wykonać odpowiednią replikę. Burmistrz Tarnowskich Gór Arkadiusz Czech wydał zgodę na realizację przedsięwzięcia zgodnie z wytycznymi konserwatorskimi. Przypomnijmy, że „Miłośnicy” nie tylko uratowali dzwonnicę przed zniszczeniem, ale również w czynie społecznym doprowadzili w połowie XX w. do ustawienia jej w sercu miasta i przez kilkadziesiąt lat opiekowali się obiektem.

Zanim ekipa „Miłośników” przystąpiła do prac demontażowych, przebrani w stroje gwarków członkowie SMZT, po raz ostatni uruchomili górniczy dzwonek. Później brygada rozstawiła rusztowanie i rozpoczęła zdejmowanie dzwonka z wieży.

Nowy dzwon odleje z kolei ceniona na rynku pracownia ludwisarska Jana Felczyńskiego w Taciszowie. Koszty wykonania dzwonu wzięli na siebie prywatni sponsorzy – Krystian Kidala, Henryk Jokiel i Robert Franc, przedsiębiorcy z tarnogórskiej firmy Biogeneza. O pozyskanie sponsorów postarało się Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

Znajdująca się niedaleko rynku drewniana dzwonnica to jedyny tego typu zabytek w Polsce, wpisany do rejestru wojewódzkiego o numerze A/612/66. Zanim obiekt stał się zabytkiem, przez dziesięciolecia pozdrawiał wszystkich górników kopalni srebra i ołowiu Fryderyk idących do pracy. Dźwięk dzwonka był sygnałem do rozpoczęcia i zakończenia szychty, czyli zmiany. Słychać go było skoro świt i pod wieczór. W ten sposób dzwon wyznaczał rytm pracy w górnictwie tarnogórskim.

W takim trybie dzwonnica pracowała do początku XX w. Później wraz z likwidacją kopalni i zakładu uzdatniania rudy przy obecnej hałdzie popłuczkowej, prawdopodobnie przeszła na zasłużoną emeryturę. Obiekt mógł by nadal nadal wykorzystywany przez odkrywkową kopalnię dolomitu Bobrowniki.

Przed ustawieniem dzwonnicy na Placu Gwarków, konstrukcja dwukrotnie zmieniała swoją lokalizację. Na zdjęciu z początku XX w. widać ją od północnego zbocza hałdy, niedaleko szybu Zofia i zakładu wspomagającego prawdopodobnie główną płuczkę. Z kolei na zdjęciu z 1941 r., hałdy już nie widać, a w tle dzwonnicy oprócz górników i osoby pełniącej funkcję dzwonnika, znajduje się nasyp kolei wąskotorowej. W tym miejscu dzwonnica znajdowała się do lutego 1955. r.

Zdaniem ostatniego żyjącego założyciela Stowarzyszenia Stanisława Wyciszczaka (90 l.), który oprócz funkcji Z-cy Przewodniczącego Zarządu, pełni od 1964 r. funkcję społecznego opiekuna dzwonnicy, obecny dzwon był już pęknięty w momencie inwentaryzacji i nie dzwonił tak jak powinien. Stanisław Wyciszczak był jednym z kilku członków Stowarzyszenia, którzy w czynie społecznym ustawili dzwonnicę w obecnym miejscu.

Wydaje się więc, że demontowany dziś dzwon nie pochodzi z okresu funkcjonowania kopalni srebra i ołowiu Fryderyk, ani kopalni dolomitu. Dzwon może pochodzić z Górnik. Nieżyjący już mieszkańcy tej dzielnicy Bytomia twierdzili, że po uszkodzeniu tamtejszej szkoły, dzwon przewieźli do Bobrownik, gdzie znajdowała się pozbawiona dzwonu wieża gwarków. Nie dotarliśmy jednak póki co do żadnych źródeł, które potwierdzałyby tę tezę. Na pewno dzwon nie jest odlany z brązu, tylko z żeliwa kiepskiej jakości. Nie ma na nim także żadnych emblematów oraz daty powstania.

Sama dzwonnica miała pierwotnie trafić do muzeum górniczego do Sosnowca. Taką informację z kolei przekazał Stanisławowi Wyciszczakowi, Gotfryd Wanior – żyjący jeszcze ówczesny Dyrektor Zakładów Dolomitowych Bobrowniki. To on wydał decyzję, aby przekazać dzwonnicę nie do Sosnowca, tylko oddać do dyspozycji Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (wówczas Stowarzyszenia Miłośników Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej).

W listopadzie 1954 r. troje członków Stowarzyszenia – inż. Franciszek Garus, Benedykt Świerc i Paweł Szreter udało się do Bobrownik Śląskich, by dokonać inwentaryzacji dzwonnicy i rozpatrzyć możliwości przetransportowania jej do centrum Tarnowskich Gór. Efektem wizji lokalnej była obszerna notatka, a także dokumentacja fotograficzna, techniczna i liczne szkice.

W lutym 1955 r. członkowie Stowarzyszenia rozpoczęli demontaż dzwonnicy. Później w częściach przetransportowali ją do centrum miasta. Wykorzystali do tego traktor z przyczepą. Prace związane z budową kamiennego cokołu rozpoczęły się dopiero na początku lipca. Wydarzenie to opisywała Trybuna Robotnicza. Drewnianą konstrukcję rozpoczęto ustawiać 16 lipca. Oficjalnie dzwonnica stanęła na Placu Gwarków 22 lipca 1955 r., w miejscu gdzie znajdowała się wcześniej chata gwarecka.

Restauracja zabytku trwała wiele miesięcy i pochłonęła ok. 50 tys. zł, które na ten cel wyłożyło z własnych środków Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, organizacja, która zarządza samodzielnie dwoma obiektami światowego dziedzictwa UNESCO – Zabytkową Kopalnią Srebra i Sztolnią Czarnego Pstrąga, a także bazą noclegową przy tarnogórskim rynku.

Przydrożny, murowany krzyż zwany gwareckim pochodzi z 1878 r. Jego lokalizacja jest nieprzypadkowa. Posadowiono go bowiem przy ul. Górniczej, czyli na trasie, którą gwarkowie chodzili codziennie na kopalnianą szychtę w rejonie tzw. Lyszcza, miejsca wydobycia galeny srebronośnej już od szesnastego stulecia.

„Ratowanie zbytków to jeden z naszych celów statutowych, robimy to od ponad 65 lat, to nasz obowiązek, aby dziedzictwo materialne, a także niematerialne przetrwało, to dar dla kolejnych pokoleń”- mówi Zbigniew Pawlak, Przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej i dodaje, że kilka lat temu nasze działania docenił Senat Rzeczypospolitej Polskiej przyznając nam prestiżowy tytuł Strażnika Dziedzictwa. Mało która instytucja może się pochwalić takim trofeum.

„Taki był plan, aby pracownia zakończyła prace przed Świętami Wielkanocnymi. Wielki Piątek to dobra okazja na oficjalne zakończenie robót konserwatorskich. Niestety z powodu epidemii koronawirusa oficjalna prezentacja odbędzie się w późniejszym czasie” – mówi szef SMZT

Zabytkowy krzyż odrestaurowała wynajęta przez SMZT doświadczona pracownia „Konserwacja Zabytkowej Architektury” pod kierunkiem konserwatorów Mileny Mzyk-Makosz i Dariusza Makosza z Tarnowskich Gór. Założone w 1986 r. przedsiębiorstwo ma na swoim koncie m.in. zabytkową architekturę w Zespole Klasztorno-Pałacowym w Rudach i obiekty z Cmentarza Centralnego w Gliwicach. Firma odrestaurowała także prawie 8-metrowej wysokości, smukły kamienny krzyż przy murze kościoła w Poniszowicach.

Kamienny krzyż z ulicy Górniczej 17 jest charakterystycznym przykładem małej architektury sakralnej, wznoszonej licznie na Górnym Śląsku od XIX do I poł. XX w. Były to przeważnie fundacje prywatne, nie tylko ziemiańskie i przedsiębiorców, ale najczęściej bogatych chłopów, czy całych społeczności gminnych” – wyjaśnia konserwator Milena Mzyk Makosz i dodaje, że na terenie Tarnowskich Gór jest kilkanaście.

„Być może krzyż ufundowali sami górniczy, ale wątek ten trzeba jeszcze zbadać” – mówi Zbigniew Pawlak

„Krzyż z ulicy Górniczej cechują charakterystyczne dla II poł. XIX w. rozwiązania formalne i materiałowe: dość smukła, trójczłonowa budowa krzyża wykutego w piaskowcu, czy figura Chrystusa, wykonana jako odlew ze stopu cynku” – dodaje z kolei konserwator Dariusz Makosz

Krzyż był w fatalnym stanie technicznym.”Powierzchnia kamienia w uprzemysłowionej atmosferze dość szybko pokryła się nawarstwieniami tzw. fałszywej patyny, co skłaniało prawdopodobnie ówczesnych opiekunów do powlekania obiektu mleczkiem cementowym i kolejnymi warstwami przemalowań” – mówią konserwatorzy.

Jak udowodnili eksperci, z biegiem lat cokół został pogrążony w nadsypywanym gruncie a krzyż właściwy i figura Matki Boskiej osłonięto daszkami. Podczas demontażu obiektu ujawnił się bardzo zły stan zapraw spoinujących bloki kamienia, co przy braku interwencji skutkowałoby przewróceniem krzyża.

„Dzięki zaufaniu jakim obdarzył nas Zarząd, razem z moim zastępcą, Stanisławem Karczem byliśmy w stałym kontakcie w wykonawcą, koordynowaliśmy postępy prac, załatwialiśmy także potrzebne zgody, aby krzyż bezpiecznie zdemontować i odebrać roboty” – wyjaśnia szef SMZT

Wielomiesięczne prace, prowadzone także w okresie zimowym nie należały do najłatwiejszych. W warunkach warsztatowych przeprowadzone zostało oczyszczanie, odsalanie oraz usuwanie przeolejeń ze struktury kamienia. Przełamy sklejono, zastępując korodujące kotwy materiałem nierdzewnym. Ubytki formy rzeźbiarskiej uzupełniono w specjalnych zaprawach imitujących kamień, a powierzchnię piaskowca zabezpieczono poprzez impregnację hydrofobizującą.

„Zabezpieczyliśmy także spękania cynkowego odlewu i uzupełniliśmy zniszczone elementy figury Chrystusa. Z kolei polichromie postaci zrekonstruowaliśmy na podstawie zachowanych pozostałości oraz analogii w podobnych obiektach” – mówi Milena Mzyk Makosz.

Renowacji poddano także stalowe ogrodzenie, usuwając zniszczone warstwy farb oraz nawarstwień korozyjnych i uzupełniając brakujące elementy. Powierzchnię metalu zabezpieczono poprzez cynkowanie na zimno i malowanie wykończeniowe.

Sam krzyż posadowiono na nowym fundamencie, zapewniając odpowiednie wydźwignięcie do pierwotnego poziomu ekspozycji. Ze względu na bezpośrednie przyleganie ścian sąsiadującego budynku konieczne było także uzupełnienie izolacji ich fundamentów oraz wykonanie w strefie cokołowej tynków renowacyjnych. Dotychczasowy nasyp napierającej na pomnik ziemi usunięto, układając wokół nawierzchnię z kostki granitowej.

„Krzyż prezentuje się naprawdę okazale. Jesteśmy bardzo zadowoleni z efektu końcowego. Gratuluję przede wszystkim konserwatorom za ich pracę. Dziś Powiatowa Konserwator Zabytków odebrała te roboty. Chciałbym przy tej okazji jej serdecznie podziękować za pomoc. Dziękuję również Komendantowi Powiatowemu Państwowej Straży Pożarnej, który wsparł nas w tych pracach” – mówi Zbigniew Pawlak i dodaje, że osób, które zaangażowały się w uratowanie krzyża z ul. Górniczej było wiele. Im także należą się podziękowania.

A wszystko zaczęło się kilka lat temu, gdy do Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej zgłosili się mieszkańcy ul. Górniczej, zatroskani stanem technicznym zabytkowego krzyża. Ówczesny Zarząd SMZT podjął jednogłośnie decyzję, by obiekt za wszelką cenę ocalić i odrestaurować, dla ochrony dziedzictwa materialnego i niematerialnego miasta gwarków. W tym celu rozpoczęły się rozmowy z właścicielami działki, na której posadowiony jest krzyż.

Do rozmów z Barbarą Grześnik i Andrzejem Stawinogą wyznaczono ówczesnego Członka Zarządu i architekta Waldemara Musioła. „Na szczęście właściciele mieli dużą świadomość co do wartości historycznej tego krzyża i nie trzeba ich było długo przekonywać, że należy w tej sprawie zadziałać” – wspomina Waldemar Musioł. Obie strony szybko doszły do porozumienia, dlatego przystąpiono niezwłocznie do załatwiania kwestii formalnych tj. notarialnego przekazania terenu, aby można było przeprowadzić konieczne prace rewitalizacyjne.

W sierpniu 2018 r. nowy Zarząd SMZT pod kierownictwem Zbigniewa Pawlaka doprowadził do podpisania z właścicielami działki o powierzchni zaledwie kilku m2, stosownego Aktu Notarialnego, a także Umowy Darowizny. Właściciele zrobili to bezpłatnie, podobnie jak tarnogórska Kancelaria Notarialna mec. Krzysztofa Smieji , wieloletniego członka Stowarzyszenia i Rady Parafialnej kościoła pw. Św. Ap. Piotra i Pawła w Tarnowskich Górach.

Po przejęciu terenu, Stowarzyszenie przystąpiło do opracowania programu konserwatorskiego, czyli branżowego planu działania. Zadania tego podjął się bezpłatnie dyplomowany konserwator Łukasz Świstak z pracowni Lumi Arte. Po przeanalizowaniu dokumentów i przeprowadzonej wizji lokalnej plan zaakceptowała Powiatowa Konserwator Zabytków Celina Maryńczuk.

To otworzyło drogę do poszukiwania odpowiedniego wykonawcy, który będzie w stanie zdemontować krzyż i wykonać stosowne prace w odpowiednim do tego miejscu. W drodze wewnętrznego konkursu ofert, SMZT wybrało do tego zadania – pracownię Konserwacja Zabytkowej Architektury pod kierunkiem konserwatorów Mileny Mzyk-Makosz i Dariusza Makosza z Tarnowskich Gór.

17 lipca 2019 r. krzyż został zdemontowany i przewieziony do tarnogórskiej pracowni. 10 kwietnia 2020 r. obiekt został oficjalnie odebrany przez Powiatową Konserwator Zabytków. Wszystkie koszty związane z restauracją zabytku pokryło z własnych środków Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej od początku lat 90. XX w. samodzielnie prowadzi Zabytkową Kopalnię Srebra i Sztolnię Czarnego Pstrąga – dwie sztandarowe atrakcje turystyczne regionu z tytułami UNESCO i Pomnika Historii. Organizacja nie otrzymuje stałego wsparcia publicznego, dlatego codziennie traci dziesiątki tys. złotych.

„W trosce o bezpieczeństwo i zdrowie naszych turystów, pracowników i przewodników, podjęliśmy słuszną decyzję dotyczącą czasowego zamknięcia naszych obiektów. Obecnie utrzymujemy się z własnych rezerw finansowych, ale sytuacja ta nie może trwać w nieskończoność. Kiedyś środki po prostu się skończą – mówi Zbigniew Pawlak, Przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej zatrudnia obecnie ponad 40 osób na umowę o pracę, współpracuje także na zasadach gospodarczych z grupą ponad 60 przewodników. Organizacja zrzesza również ponad 150 członków .

Mimo czasowego wstrzymania działalności, obiekty SMZT działają w trybie nadzwyczajnym. „W trosce o zdrowie pracowników wiele osób pracuje zdalnie lub przejdzie wkrótce na tzw. „postojowe”. Są jednak osoby, które pracować na odległość nie mogą. To przede wszystkim kadra techniczna, specjaliści górniczy, którzy wykonują obecnie prace dodatkowe, zarówno pod ziemią jak i na powierzchni” – mówi Stanisław Karcz – Zastępca Przewodniczącego SMZT.

W trybie nadzwyczajnym pracuje również Zarząd SMZT oraz Komisja Rewizyjna. Tradycyjne, cotygodniowe zebrania, podczas których zapadają najważniejsze decyzje w firmie, zostały wstrzymane. Firma musi jednak funkcjonować. W związku z tym zebrania – po raz pierwszy w historii, przeniosły się do sieci, gdzie organizowane są wideokonferencje.

„Nie wiemy jak długo potrwa stan epidemii w Polsce. Ta niepewność jest właśnie najgorsza, a w związku z tym pod znakiem zapytania jest czy będziemy wszyscy w stanie podnieść branżę z kolan. Zachęcamy więc turystów, by nie zwracali zakupionych już biletów, gdyż będą mogli je wykorzystać, gdy obiekty nasze będą już czynne” – tłumaczy Zbigniew Pawlak

Aby nie utracić płynności finansowej Zarząd SMZT wdrożył specjalny program ratunkowy, ale liczy również na pomoc Państwa, bo w podobnej sytuacji znalazło się wiele obiektów prywatnych z całego kraju.

Zabytkową Kopalnię Srebra i Sztolnię Czarnego Pstrąga odwiedza rocznie ponad 170 tys. osób, które napędzają gospodarkę lokalną. Turyści przyjeżdżają do Tarnowskich Gór, aby poznać w pierwszej kolejności światowe dziedzictwo, by później skorzystać z usług jakie oferuje im wielu tarnogórskich przedsiębiorców. „Są to firmy z branży hotelarskiej, gastronomicznej, restauracje, kawiarnie, organizatorzy turystyki, biura podróży czy nawet sprzedawcy pamiątek i wydawnictw. Mamy więc duży wpływ na rozwój gospodarczy miasta.” – dodaje Zbigniew Pawlak

Organizacja nie traci jednak wiary i liczy, że sytuacja w kraju poprawi się na tyle, że będzie można wznowić działalność. Jesteśmy w stałym kontakcie z władzami miasta i powiatu. „Musimy za wszelką cenę ochronić to co wspólnie zbudowaliśmy, a działamy już na rynku ponad 65 lat – dla dobra miasta, regionu i kraju” – podkreśla Przewodniczący Pawlak. Jego Z-ca dodaje, że „w tych trudnych czasach nie dajemy o sobie zapomnieć. Przygotowaliśmy sporo ciekawych materiałów, które sukcesywnie pojawiać się będą na naszych portalach społecznościowych, zachęcam gorąco do polubienia nas na fejsbuku”

SMZT zachęca do obejrzenia filmu dokumentalnego „Miłośnicy – w trosce o dziedzictwo ziemi tarnogórskiej”, którego premiera odbędzie się na kanale Youtube SMZT w piątek 27 marca o 21.00. „Film ten powinien zobaczyć każdy mieszkaniec miasta gwarków, gdyż dzięki temu zrozumie dlaczego tak mocno kochamy Tarnowskie Góry” – wyjaśnia szef SMZT.

„MIŁOŚNICY – w trosce o dziedzictwo ziemi tarnogórskiej – to film o dzielnych członkach Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, którzy w czasach niezwykle skomplikowanych podejmowali się heroicznych zadań. Dzięki pasji i zawziętości udało im się nie tylko kreować, ale również ratować. „Zastanówmy się jakby wyglądało nasze miasto bez Muzeum w Tarnowskich Góach, bez „Dni Tarnogórskich Gwarków”, bez tygodnika Gwarek. To wszystko jest zasługą naszego Stowarzyszenia” – komentuje Zbigniew Pawlak. Lista zabytków i miejsc, które przetrwały dzięki Miłośnikom jest długa: rezerwat Segiet, dzwonnica gwarków, studnia na rynku i wiele miejskich kamienic. Najważniejszym zadaniem, którego realizacja trwała dziesiątki lat było uruchomienie do zwiedzania podziemi tarnogórskich, także wpis na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

„Miłośnicy – w trosce o dziedzictwo ziemi tarnogórskiej” – ZWIASTUN

PEŁNA WERSJA FILMU

?Podążaj tropem pisarza robotniczego i górnika Karla Franza Mainki, odkryj nieznane #TarnowskieGóry przełomu XIX i XX w., bądź świadkiem przełomowych wydarzeń, poznaj serce miasta gwarków i jego najdalsze zakątki, spotkaj zwyczajnych i niezwyczajnych mieszkańców #TG, a także zdobycze techniki oraz niezwykłe wynalazki wieku pary.

Prosty górnik, oryginał, pisarz, poeta i gawędziarz, Karl Franz Mainka (1868-1938) z Tarnowskich Gór pozostawił po sobie morze tekstów, poświęconych nade wszystko górnośląskiemu górnictwu, regionalnym obyczajom oraz swemu ukochanemu miastu rodzinnemu. Choć był dwujęzyczny, pisał tylko po niemiecku. Dlatego jego niezliczone szkice, podania i opowiastki popadły współcześnie w niepamięć. Zbiór „Nie ma, nie ma, jak to bergmankowi. Osprowki górnicze i tarnogórskie z lat 1921-1936”, w opracowaniu i przekładzie Sebastiana Rosenbauma to jedyny jak dotąd wybór tekstów tego oryginalnego piewcy górnictwa kruszcowego. Tom zawiera ponad 60 tekstów: legend o Skarbniku, wspomnień z Tarnowskich Gór końca XIX wieku, obrazków obyczajowych i szkiców historycznych. Mainka jawi się w nich jako miłośnik „poezji górniczego stanu”, opiewający jak nikt inny trud i piękno pracy górników kruszcowych.

⚖️Tylko 9,90 PLN
?Limitowana oferta z szybką dostawą na maila
?Tylko ?szt. ebooka w promocyjnej cenie
?KUP ONLINE https://bit.ly/38TTwKv
?Zamówienia realizujemy od 8.00 do 23.00
?Bezpłatne aplikacje do ebooków dostępne w Google PLAY

?Nie chcesz kupować kota w worku? Pobierz wersję demo w formatach *.epub i *.mobi https://bit.ly/2WjkdFG

Wydawca: Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej
Wybór, przekład i opracowanie: Sebastian Rosenbaum
Opracowanie graficzne, projekt typograficzny i skład: Wydawnictwo Dukle

**Informacja w związku z koronawirusem SARS-CoV-2**

Zarząd SMZT podjął taką decyzję w związku z zagrożeniem epidemią koronawirusa w całej Polsce, a także ustaleniami Gminnego Zespołu Zarządzania Kryzysowego o zakazie organizacji imprez i spotkań stowarzyszeń, związków oraz innych organizacji. SMZT zawiesza również działalność stacjonarnego sklepu z pamiątkami i wydawnictwami (zachęcamy do skorzystania ze sprzedaży online www.smzt.pl, zakładka SKLEP), a także archiwum i wypożyczalni strojów historycznych.

UWAGA – Kontakt z biurem możliwy jedynie pod numerem telefonu 789 345 279. Kontakt do pozostałych działów organizacji możliwy jedynie drogą elektroniczną. Adresy skrzynek mailowych znajdą Państwo na stronie internetowej smzt.pl w zakładce KONTAKT.  

Za wszelkie niedogodności przepraszamy.

**Informacja w związku z koronawirusem SARS-CoV-2**

Swoją działalność turystyczną zawiesza Zabytkowa Kopalnia Srebra wraz ze Skansenem Maszyn Parowych oraz Sztolnia Czarnego Pstrąga. Niedostępne będą zarówno podziemia, jak i atrakcje zlokalizowane na powierzchni.

Za wszelkie utrudnienia przepraszamy. Tak jak w przypadku innych krajowych, regionalnych i miejskich obiektów kultury, atrakcji turystycznych i instytucji, chcemy dmuchać na zimne. Wychodzimy z założenia, iż lepiej zapobiegać niż leczyć.

O wszelkich zmianach będziemy Państwa informować na bieżąco.

❎W związku z czasowym zawieszeniem działalności turystycznej #ZabytkowejKopalniSrebra  i #SztolniiCzarnegoPstrąga informujemy o możliwości zwrotu biletów zgodnie z obowiązującym w naszym obiekcie regulaminem, który jest dostępny na stronie: https://tiny.pl/tbch4 (zgodnie z punktem 10 powyższego regulaminu)

✅Istnieje jednak możliwość zachowania biletu w cenie jego zakupu i wykorzystania go w późniejszym terminie uzgodnionym z Biurem Obsługi Ruchu Turystycznego. Pozwoli to Państwu skorzystać z biletu zakupionego również w ramach akcji „Polska zobacz więcej – Weekend za pół ceny”.

Aktualizacja 13.03.2020 WYDARZENIE PRZESUNIĘTE NA INNY TERMIN

Już 27 marca, o godz. 18.00 w Muzeum w Tarnowskich Górach będzie miała miejsce promocja nowo wydanej książki, w której zawarte są teksty Karla Franza Mainki (1868-1938) w przekładzie dr Sebastiana Rosenbauma.
Książka jest wyborem ponad sześćdziesięciu publikacji o tematyce historycznej, etnograficzno-krajoznawczej i technicznej autorstwa rodowitego tarnogórzanina Karla Franza Mainki.

Karl Franz Mainka (1868-1938) z Tarnowskich Gór to prosty górnik, pisarz, poeta i gawędziarz. Pozostawił po sobie morze tekstów, poświęconych nade wszystko górnośląskiemu górnictwu, regionalnym obyczajom oraz swemu ukochanemu miastu rodzinnemu. Choć był dwujęzyczny, pisał tylko po niemiecku. Dlatego jego niezliczone szkice, podania i opowiastki popadły współcześnie w niepamięć. Zbiór „Nie ma, nie ma, jak to bergmankowi. Osprowki górnicze i tarnogórskie z lat 1921-1936”, w opracowaniu i przekładzie Sebastiana Rosenbauma to jedyny jak dotąd wybór tekstów tego oryginalnego piewcy górnictwa kruszcowego.

Podczas gali burmistrz Tarnowskie Góry Urząd Miasta Arkadiusz Czech przekazał na ręce Przewodniczącego Zarządu SMZT Zbigniew Pawlak i Jego Zastępców Stanisław Karcz, Stanisława Wyciszczaka sztandar, zaprojektowany przez prof. Wernera Lubosa. To ukoronowanie czteropokoleniowej działalności SMZT i dowód wielkiego uznania dla naszej organizacji.
Hymn Państwowy, Hymn Górniczy i Dzwoneczek Tarnogórski wykonali w specjalnej aranżacji In Tempore – Kameralny Zespół Wokalny.
Częścią uroczystości była projekcja filmu dokumentalnego pt. „Miłośnicy” w reżyserii Alicja Schatton. To właśnie „Miłośnicy Ziemi Tarnogórskiej” dziesięcioleci dbają o nasze wspólne dziedzictwo, stoją na straży naszych zabytków, łączą przeszłość z teraźniejszością – działają nadal, dla dobra naszej małej ojczyzny, a także regionu i kraju.
Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej to jedna z najstarszych i najbardziej zasłużonych organizacji pozarządowych w Polsce. Jej początki sięgają lat 50-tych XX w. Bez pracy społeczników nie byłoby dziś dwóch sztandarowych zabytków techniki związanych z górnictwem kruszców srebra, ołowiu i cynku tj. Sztolnia Czarnego Pstrąga – obiekt światowego dziedzictwa Unesco i Zabytkowa Kopalnia Srebra – obiekt światowego dziedzictwa Unesco. Z inicjatywy Stowarzyszenia powstał także Skansen Maszyn Parowych, święto miasta „Dni Gwarków” i tygodnik „Gwarek”. Bogatą pracę organizacji odzwierciedlają liczne sprawozdania, biuletyny informacyjne, kroniki i wydawnictwa. Jako strażnicy dziedzictwa, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej uratowało od zniszczenia i zapomnienia wiele miejsc i obiektów zabytkowych, tablic pamiątkowych, pomników, a także utworzyło Muzeum w Tarnowskich Górach. Na przestrzeni lat organizacja ta uczestniczyła także m.in. w tworzeniu Szlak Zabytków Techniki‼️, organizowała międzynarodowe plenery artystyczne, wystawy, spotkania, konferencje ekologiczne, popularno-naukowe oraz zainicjowała wiele badań związanych z historią ziemi tarnogórskiej.

?Gdyby sięgnąć do słownika języka polskiego poszukując definicji słowa „miłośnik” to znajdziemy opis niezwykle krótki – to osoba miłująca kogoś lub coś. To być może mówi niewiele. Nicholas Sparks, amerykański pisarz poruszając temat miłości mówi, że to jest coś co powoduje, iż dbamy bardziej o drugą osobę niż o sobie, bez względu na to jak bolesnych wyborów musielibyśmy dokonać. Na tej sali mamy dziś do czynienia z grupą osób miłujących. Tarnowskie Góry i tarnogórzan. Tych przeszłych, tych współczesnych i tych przyszłych – mówił do zebranych burmistrz Arkadiusz Czech. – Bo przecież wydobywanie z mroków przeszłości za pomocą tego kaganka oliwnego, światła, odkrywanie tego co przez przeszłość zostało zakryte, jest wykonywane z dbałości nie tylko o współczesnych, ale i o przeszłych i przyszłych tarnogórzan. Za to właśnie dziś wszyscy Wam dziękują, wierząc, że sztandar, który otrzymaliście, będzie wiódł Państwa do wspólnej ciężkiej pracy i do tego aby to światło sięgało po wsze czasy jak najdalej. Dziękując Wam za to co zrobiliście dla Tarnowskich Gór przez te 65 lat – proszę o jeszcze – dodał.

?To dla nas wielki zaszczyt, że jesteście z nami w tym dniu – zwrócił się do zebranych Zbigniew Pawlak, przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. – Cztery pokolenia zaangażowały się w stworzenie tego, co jest i będzie trwało dla naszego miasta i przyszłych pokoleń. Bycie w takiej organizacji to duma. Bycie w takiej organizacji to bezpieczeństwo, bo praca w niej gwarantuje, że nasz wysiłek nie przeminie. 65 lat pracy na rzecz naszego miasta i myśl, czy Tarnowskie Góry byłyby takim miastem, jakie znamy gdyby nie bezinteresowna praca członków Stowarzyszenia? Jak by było, gdybyśmy nie mieli Dzwonnicy w Tarnowskich Górach, studni, budynku Sedlaczka, gdyby nie było Muzeum Miejskiego i gazety Tygodnik Gwarek, rezerwatu Segiet i Gwarków Tarnogórskich, naszego pięknego święta. Jak by to było gdyby nie było Czwartków Tarnogórskich zapoczątkowanych przez obecnego tu Stanisława Wyciszczaka? Czy społeczeństwo tarnogórskie kochałoby tę ziemię jak kocha teraz? To zaszczyt być w tym Stowarzyszeniu, które po 65. latach istnienia ma swój piękny sztandar. Nasze życie w skali historii świata jest niczym, ale bycie w Stowarzyszeniu i działanie na rzecz naszego miasta i przyszłych pokoleń – jest wszystkim – podkreślił na zakończenie przewodniczący Zbigniew Pawlak.

? Tarnowskie Góry to jest miasto, w którym się urodziłam i jest to dla mnie ogromy zaszczyt, że mogę tu z państwem dziś być, widząc jak pięknie budujecie tę budowlę, to piękne miasto pielęgnując wszystkie klejnoty związane z tą ziemią. Wraz z obecną na sali Lucyna Ekkert Radna Województwa Śląskiego, chciałam Państwu życzyć inspiracji, wielkich projektów i dobrych ludzi wokół siebie, zapewniając, że w samorządzie Województwa Śląskiego macie wiernych przyjaciół – powiedziała Izabela Domogała – Członek Zarządu Województwa Śląskiego, Śląskie. Pozytywna energia.

? Za cały wysiłek, za wpisanie na Listę światowego dziedzictwa i uhonorowanie dla Tarnowskich Gór i tarnogórskiej ziemi serdecznie Wam dziękuję i proszę rozwijajcie się, bo siła stowarzyszenia tkwi w sile działaczy, tych którzy chcą poświecić swój czas. Patrząc na młodych członków stowarzyszenia tych sił na pewno nie zabraknie – mówiła Krystyna Kosmala, Starosta Starostwo Powiatowe w Tarnowskich Górach.

Celem konkursu na Najlepszy Produkt Turystyczny jest podnoszenie jakości i konkurencyjności oferty turystycznej Polski. POT nagradza produkty, które wyróżniają się na tle branży i dają turystom wiele możliwości na spędzenie wolnego czasu w ciekawy sposób.

— Turystyka w Polsce jest w rozkwicie. W dużej mierze jest to zasługa zarządców produktów turystycznych, w tym naszych dzisiejszych laureatów. Wszystkim bardzo serdecznie gratuluję i dziękuję za zaangażowanie i ciężką pracę. Dzięki Wam nasz kraj ma jeszcze więcej do zaoferowania zarówno turystom krajowym, jak i odwiedzającym nasz kraj gościom zza granicy – mówi minister rozwoju Jadwiga Emilewicz.

Jak co roku, kapituła przyznała dziesięć Certyfikatów POT, a także Certyfikat Specjalny, którym nagrodzone mogą być jedynie mało znane, istniejące na rynku nie dłużej niż dwa lata produkty turystyczne. Laureatem tej drugiej nagrody zostało Centrum Edukacji Lotniczej Kraków Airport, które jest unikatowym ośrodkiem edukacyjnym przybliżającym zasady funkcjonowania lotniska oraz jego organizację. Turyści natomiast w ogólnopolskim głosowaniu zdecydowali, że Certyfikat Internautów otrzymają w tym roku Perspektywy – 9 Hills Festival, czyli trzydniowe spotkanie ze sztuką w murach średniowiecznego Chełmna.

Najważniejszą nagrodą jest jednak Złoty Certyfikat, który może otrzymać jedynie produkt nagrodzony we wcześniejszych latach zwykłym Certyfikatem POT. W tej kategorii kapituła bierze pod uwagę jedynie laureatów sprzed trzech lub więcej lat. „Turystycznego Oscara” w 2019 r. zdobyła Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach. Rywalizacja była bardzo zacięta bo do Złotego Certyfikatu nominowane były inne doskonałe produkty, tj. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN i Green Velo Wschodni Szlak Rowerowy.

— Certyfikaty Polskiej Organizacji Turystycznej to bez wątpienia najbardziej wyróżniające się atrakcje turystyczne na mapie Polski, dlatego warto aby dowiedzieli się o nich turyści z całego świata. Życzyłbym sobie także, aby każda polska rodzina je odwiedziła. Zachęcam więc do wejścia na stronę polska.travel i poznania wszystkich laureatów. Regiony, w których znajdują się certyfikowane obiekty mogą być idealnym miejscem do spędzenia wakacji czy na krótsze wyjazdy weekendowe — dodał Robert Andrzejczyk, prezes Polskiej Organizacji Turystycznej.

Wszystkie certyfikowane produkty turystyczne są objęte programem promocyjnym Polskiej Organizacji Turystycznej w ramach kampanii Odpoczywaj w Polsce. Dodatkowo nagrodą dla zdobywcy Złotego Certyfikatu POT jest kampania promocyjna realizowana przez POT o wartości 150 tys. złotych. Certyfikaty POT mogą otrzymać następujące produkty turystyczne: wydarzenie cykliczne, pakiet usług turystycznych – impreza turystyczna, obiekt, szlak, miejsce – obszar.

Posiadanie Certyfikatu POT jest cenną nagrodą – prestiżowo i wizerunkowo. Posiada też wartości praktyczne. Podnosi rangę produktu turystycznego, wzmacnia jego pozycję w oczach klientów. Odgrywa rolę marketingowego atutu w prowadzonych kampaniach promocyjnych.

Zabytkowa Kopalnia Srebra – zdobywca Złotego Certyfikatu POT 2019 (www.kopalniasrebra.pl)

Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach to unikatowa atrakcja turystyczna na skalę europejską. Jest to jedyna w Polsce podziemna trasa turystyczna umożliwiająca zwiedzanie podziemi dawnej kopalni kruszców srebronośnych. Długość trasy turystycznej w Kopalni Srebra to 1740 metrów, z czego większość pokonuje się pieszo, a 270 metrów przepływa się łodziami podziemną sztolnią. Od 2014 roku Kopalnia dołączyła do Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego (ERIH) jako tak zwany Punkt Kotwiczny. Trzy lata później została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako jeden z obiektów wpisu o nazwie: Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach.

Certyfikaty POT 2019 zdobyli:

Centrum Nauki i Techniki EC1 (www.ec1lodz.pl)

ENOTarnowskie (www.enotarnowskie.pl)

PGE Narodowy (www.pgenarodowy.pl)

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (www.muzeum1939.pl)

Muzeum Emigracji w Gdyni (www.polska1.pl)

Park Etnograficzny Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku (www.skansen.mblsanok.pl)

Światowy Geopark UNESCO Łuk Mużakowa (www.geopark.muzakowski.pl)

Twierdza Srebrna Góra (www.forty.pl)

Zamek Czocha (www.zamekczocha.com)

Zamek Książ w Wałbrzychu (www.ksiaz.walbrzych.pl)

Certyfikat Specjalny – Centrum Edukacji Lotniczej Kraków Airport (www.krakowairport.pl)

Certyfikat Internautów – Perspektywy – 9 Hills Festival (www.9hf.pl)

Wyróżnienia:

Winnica Dwórzno – Mazowiecka Toskania (www.winnica.dworzno.pl)

Perspektywy – 9 Hills Festival (www.9hf.pl)

Mazury AirShow (www.mazuryairshow.pl)

Internetowe głosowanie na projekty zgłoszone do realizacji w ramach I edycji Marszałkowskiego Budżetu Obywatelskiego ruszy 12 listopada. Jednym z zadań, które przeszły pozytywną weryfikację formalną są „Bezpłatne lekcje w obiekcie światowego dziedzictwa UNESCO – Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach, dla uczniów z województwa śląskiego” (Kod projektu: MBO-1504/W/19).

O głosy mieszkańców regionu apeluje zarządzające Zabytkową Kopalnią Srebra Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. To właśnie „Miłośnicy” doprowadzili do pierwszego w regionie wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Co więcej utrzymują swoje obiekty, również Sztolnię Czarnego Pstrąga, z własnych środków, bez stałego wsparcia finansowego z zewnątrz.

Głosować mogą wszyscy mieszkańcy województwa śląskiego także dzieci i młodzież. Wystarczy wejść na stronę bo.slaskie.pl/content/glosowanie i oddać głos na „Lekcje dziedzictwa UNESCO w Kopalni Srebra” .

Przyjedź na bezpłatne lekcje ze swoją klasą.  Poinformuj swojego nauczyciela o projekcie . Podziel się również tą informacją z kolegami z klasy, zachęć ich do głosowania, powiedz im ze będą mieli bezpłatne zajęcia w niezwykłym miejscu, które docenił świat.

Jeżeli uda zdobyć odpowiednią liczbę głosów projekt będzie realizowany w przyszłym roku. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej przeprowadzi wówczas w kopalni lekcje dla dzieci i młodzieży. „Będą one prezentować materialne i niematerialne dziedzictwo kulturowe naszego miasta i regionu wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO” – mówi Zbigniew Pawlak, Przewodniczący Zarządu SMZT.

Z bezpłatnej oferty będzie mogło skorzystać aż 4200 uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych mieszkających w śląskim. Zadanie będzie realizowane w podziemnej części Kopalni Srebra, a także w sali edukacyjnej i muzeum. „Nie będą to tradycyjne zajęcia teoretyczne, ale również praktyczne, nikt nie będzie się nudził, a rodzice będą zadowoleni, że ich pociechy zdobyły dodatkowe umiejętności” – dodaje szef SMZT.

Trwają prace koncepcyjne nad poszerzeniem oferty i uruchomieniem w podziemiach specjalnej trasy edukacyjnej.

Lekcje pozwolą uczniom szkół podstawowych, ponadpodstawowych oraz nauczycielom poszerzać wiedzę za zakresu historii regionalnej i industrializacji Górnego Śląska, a także nauk przyrodniczych oraz zdobyć dodatkowe umiejętności. Nie bez znaczeni jest także wzrost kompetencji kulturowych dzieci i młodzieży, wyrobienia nawyku korzystania z oferty kulturowej regionu, budowanie dumy mieszkańców z zamieszkiwania w regionie, gdzie znajduje
się dziedzictwo posiadające wartość ogólnoludzką.

Bezpłatne zajęcia będą dostępne dla zorganizowanych grup szkolnych, składających się minimum z 10 osób, z całego regionu. „Aby skorzystać z oferty wystarczy ustalić z nami datę i godzinę przeprowadzenia bezpłatnych zajęć – dodaje szef SMZT. Zadanie realizowane będzie do czasu wyczerpania puli uczniów nim objętych.

Każdy głosujący będzie dysponował 1 głosem na zadania wojewódzkie i 3 na zadania podregionalne. Głosowanie potrwa do 30 listopada, natomiast wyniki poznamy najpóźniej do 18 grudnia br.

ZABYTKOWA KOPALNIA SREBRA –  geniusz inżynierii górniczej
Miejsce które badał najsłynniejszy przyrodnik Aleksander von Humboldt

Kiedyś budziła podziw europejskiej arystokracji, obecnie zachwycają się nią turyści z całego świata. Na głębokości 40 m znajduje się podziemne miasto – labirynt korytarzy po dawnej kopalni kruszców srebra, ołowiu i cynku Fryderyk.

Surowe warunki panujące w podziemiach, charakteryzujące się niską temperaturą i dużą wilgotnością powietrza, pozwalają poczuć klimat dawnej górniczej pracy. Miejsce to można również odkrywać różnymi zmysłami.

Wykute w skale przodki górnicze, chodniki transportowe o różnej wysokości, a także potężne komory powstałe na przełomie XVIII i XIX w.

Jakimi metodami wydobywano podziemne skarby, w jaki sposób pozbywano się wody z wyrobisk i jakich narzędzi używali dawni górnicy? Kopalnia dla odkrywców.

Szlak dla turystów liczy 1740 m i łączy ze sobą trzy szyby górnicze: Anioł, Żmija i Szczęść Boże. Teraz można go oglądać w technologii 3D.

Kopalnia to nie tylko dawne miejsce pracy tarnogórskich gwarków, to również przyroda, która zagościła w podziemiach na dobre. Eksplorując nasze dziedzictwo odnaleźć można rożne gatunku grzybów, porostów, a także zobaczyć niezwykłe zjawiska przyrodnicze, w tym jedyny w Europie lej krasowy znajdujący się w dawnej kopalni. Pod koniec XVIII w. podziemne życie badał  wielki przyrodnik, odkrywca i podróżnik  Aleksander von Humboldt – człowiek, który zrozumiał naturę i przetarł niedostępne dla nauki szlaki.

Na cześć Alexandra von Humboldta nazwano miasta, rzeki, pasma górskie, prąd oceaniczny, pingwina, gigantyczną kałamarnicę, a nawet morze na Księżycu. W Tarnowskich Górach przebywał przez miesiąc, badając podziemny świat grzybów i porostów.

W budynku nadszybia kopalni do dyspozycji uczniów i nauczycieli jest nowoczesne centrum edukacji o tarnogórskim górnictwie kruszcowym. Można zapoznać się tu m.in. z metodami wydobycia rud srebra, ołowiu i cynku oraz poznać działanie dawnych urządzeń odwadniających.

Oczy odwiedzających przykuwa specjalna instalacja obrazująca działanie pierwszej w tej części Europy maszyny parowej, którą sprowadzono w celu odpompowywania wody z wyrobisk kopalni Fryderyk.

Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach to nie tylko światowej klasy obiekt turystyczny doceniony przez UNESCO, ale również idealne miejsce do prowadzenia lekcji i warsztatów dla uczniów.  W budynku kopalni znajduje się nowoczesna, w pełni wyposażona, klimatyzowana sala kinowo-konferencyjna mogąca pomieścić ok. 100 osób. Sala wyposażona jest w pulpit z dostępem do systemu nagłaśniającego o raz rzutnika multimedialnego. Dysponujemy także odpowiednim oświetleniem sekcyjnym do projekcji wideo i prezentacji multimedialnych.

Montes Tarnovicensis to gazeta historyczna, która ukazuje się w Tarnowskich Górach od 2000 r.  Pierwszy numer ukazał się 21 kwietnia. Z kolei setny, jubileuszowy,  ukazał się na rynku całkiem niedawno.Jest wprawdzie dostępna internetowa wersja gazety Montes Tarnovicensis, ale nadal papier to papier. Układ, charakterystyczna jakość i tematyka, to wyróżnia gazetę.

Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej posiada w swoich zbiorach wszystkie roczniki Montesa. Teraz może mieć je każdy i to bez żadnych opłat. Wystarczy odwiedzić siedzibę SMZT przy ul. Gliwckiej 2 (pon – pt, 8.30 -16.30) i w naszym sklepiku odebrać wybrane egzemplarze Montesa.

Posiadamy numery z lat 2000 – 2019. Nie wiesz jaki egzemplarz wybrać? Wejdź na stronę montesa i sprawdź jakich numerów nie masz w swoich zbiorach: http://montes.pl/

\

Tematem kolejnego, 370. już Czwartku Tarnogórskiego była sól.  Prelegentka Zofia Lesiewicz – nauczycielka w jednej z tarnogórskich szkół podstawowych, zaangażowana społeczniczka i samorządowiec, wprowadziła nas w temat soli kamiennej, ośrodkach jej wydobycia i ich historii, jej rodzajach i codziennym użytkowaniu. Kto był, ten na pewno sam doszedł do wniosku, że niecodzienny sposób zaprezentowała historię soli i jej rodzaje.

„Sól była używana jako naturalny konserwant. Hamuje rozwój bakterii i drobnoustrojów (absorbuje wodę tworząc suche środowisko, w którym rozwój bakterii jest właściwie niemożliwy). Stosuje się ją do konserwacji m.in. mięsa, ryb, warzyw, serów czy przetworów, a także w przemyśle spożywczym” – dowiedzieliśmy się z jednego ze slajdów.

Zofia Lesiewicz uchyliła także rąbka tajemnicy o solnych ciekawostkach. Wertując Stary Testament dowiemy się np. że wierni składali ofiarę Bogu w postaci soli, a w świątyni jerozolimskiej mięso przeznaczone do tego celu posypywane było solą.

Idąc dalej wgłąb historii dowiedzieliśmy się, iż w starożytności sól odgrywała rolę środka płatniczego i można było nią pozyskać wiele produktów i towarów. W Tybecie i Etiopii wybijano z soli monety jako środek płatniczy.

Kto z kolei odkrył lecznice właściwości soli? Byli to Hebrajczycy. Z kolei Rzymianie odkryli, że sól ma świetne właściwości konserwujące.

Oprócz tradycyjnych skał, które trafiają później m.in. do naszych solniczek, Zofia Lesiewicz zaprezentowała również m.in. mydło błotno-solne z morza martwego, a także sól do kąpieli.

Stefan Gwóźdź był w „Miłośnikach” od zawsze. W latach 1982 – 2018 pełnił funkcję członka Zarządu. Przez ponad 30 lat kierował różnymi sekcjami SMZT – Ochrony Pomników, Fotograficzną, Kół Terenowych i Współpracy z Innymi Organizacjami, Organizacją Imprez i Popularyzacyjno-Wydawniczą.

W 1994 r. został Kierownikiem Biura SMZT, a w latach 1999 – 2008 pełnił funkcję przodowego Sztolnia Czarnego Pstrąga – obiekt światowego dziedzictwa Unesco

Stefan Gwóźdź był także etatowym przewodnikiem po Zabytkowa Kopalnia Srebra – obiekt światowego dziedzictwa Unesco. W latach 1977 – 2002 oprowadził blisko 2900 grup wycieczkowych.

Był członkiem Komitetu Organizacyjnego „Dni Tarnogórskich Gwarków ”. Przydzielono go do Sekcji Pochodu. To Stefan ustalał zawsze tempo historycznej parady i dbał, by nikt nie szedł za szybko.

Czynnie angażował się także w prace powołanego w 1996 r. m.in. z inicjatywy SMZT  Stowarzyszenia Podziemne Trasy Turystyczne Polski. Z organizacją tą był związany od samego początku. Przez wiele lat był także członkiem Komisji Rewizyjnej SPTTP.

Stefan Gwóźdź zawsze służył radą, miał bogatą wiedzę historyczną i był świetnym korektorem tekstów. Wydawało się, że jest niezniszczalny, ale kilka miesięcy temu podupadł na zdrowiu. Walczył do końca ! Szczęść Boże Stefanie.

requiescat in pace [R.I.P]

Pogrzeb śp. Stefana Gwoździa odbędzie się w sobotę 19 października  o godz. 9.30 w kościele pw. Św. Mikołaja w Tarnowskich Górach (Repty Śląskie, ul. Wincentego Witosa 120). Spoczywaj w pokoju ! Do zobaczenia po drugiej stronie. Dziękujemy, że byłeś z nami !

W drugą rocznicę wpisania tarnogórskich podziemi na listę UNESCO w Ratuszu zaprezentowano szczegóły tego przedsięwzięcia.

W ramach projektu naukowcy z Politechniki Śląskiej będą badać przeszłość i przyszłość przemysłu. Na badania uczelnia pozyskała ministerialne środki w kwocie 1,5 mln zł.

– Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej zaczęło przed wojną działalność w zakresie dbałości o dziedzictwo tarnogórzan. Pomysł dotyczący UNESCO traktowaliśmy jak wyprawę na Marsa, jako coś kompletnie niemożliwego – mówił dziś w Ratuszu, podczas prezentacji projektu, burmistrz Arkadiusz Czech. – Nie byłem przekonany, że uda się po ten zaszczytny tytuł sięgnąć, a jednak zrobiliśmy to! Kolejny etap to próba dowiedzenia, że przemysł na ziemi tarnogórskiej to już nie tylko setki, ale tysiące lat – podkreślił.

Na Politechnice Śląskiej powstanie Laboratorium Badań i Analiz Warunków Pracy Zawodów Przemysłowych. Będzie ono unikalną w skali kraju jednostką, która zajmie się dogłębnym opisem i zbadaniem prac przemysłowych na Śląsku od pradziejów przez czasy obecne aż po futurystyczne wizje.

Zadaniem pracowników laboratorium będzie pokazanie, jak zmieniał się przemysł na Śląsku od powstania pierwszych kopalni po współczesną Rewolucję 4.0 w fabrykach. Laboratorium będzie się zajmować także poszerzeniem współpracy interdyscyplinarnej pomiędzy reprezentantami nauk humanistycznych i technicznych, aby pogłębić badania nad warunkami pracy zawodów przemysłowych w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

– Grupa wydziałów naszej uczelni, która włącza się we współpracę z SMZT rośnie. To nie projekt stricte techniczny – obejmuje także działalność z obszarze nauk społecznych. To również wyraz szacunku dla spuścizny kulturowej dawnych wieków – mówił z kolei prof. dr hab. inż. Arkadiusz Mężyk, rektor Politechniki Śląskiej.

Pracami nad badaniem przeszłości preindustrialnej oraz początkami kopalni i przemysłu w najbardziej zindustrializowanym regionie Polski zajmie się Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. W części badań poświęconej teraźniejszości przedstawione zostaną te obecnie prowadzone i analizy na temat zawodów przemysłowych, natomiast naukowcy, którzy zajmą się przyszłością przemysłu, zaprezentują najnowsze wynalazki, które są wykorzystywane w fabrykach Przemysłu 4.0.

Do zadań laboratorium będzie należało także określenie początku i czasu intensywnego zanieczyszczenia torfowisk rodzajami kopalin, badaniem warunków życia górników i hutników srebra i ołowiu w okresie przedindustrialnym, określeniem zmian w lokalnym zanieczyszczaniu środowiska i możliwego wpływu na warunki bytowe ludności w epoce pary, elektryczności i komputerów.

– Interesuje nas przemysł od zarania dziejów, literatura dotycząca przemysłu dziś, a nawet futurystyczne wizje przemysłu – nowe obszary które czekają na nas w przyszłości – mówiła dr hab. Małgorzata Dobrowolska, dyrektor Międzynarodowego Centrum Badań Interdyscyplinarnych Politechniki Śląskiej. – Rezultaty będą miały znaczenie dla obszaru nauki ale też innych sektorów: publicznego, społecznego, prywatnego, dla przygotowania kadr liderów.

Dotychczasowe badania Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej prowadzone wspólne z wieloma innymi placówkami naukowo-badawczymi sugerują znacznie wcześniejsza działalność górniczą i hutniczą w rejonie tarnogórskim, niż dotychczas sądzono, wynikającą ze znacznej zasobności tego obszaru w kopaliny użyteczne: ochrę czerwoną (hematyt) bardzo pożądaną w pradziejach, w kruszce srebra pozbawione ołowiu, kruszce ołowiu zawierające srebro, płytko zalegające pokłady węgla kamiennego, kruszce cynku i kadmu, oraz rudy miedzi i złoto znajdowane w bardzo starych warstwach torfowisk zlewni górnej Brynicy, a których źródła pochodzenia będą lokalizowane badaniami.

Projekt przewiduje również badana krajobrazu pogórniczego Srebrnej Góry – miejsca światowego dziedzictwa UNESCO. Tam najlepiej widać nasz tarnogórski krajobraz pogórniczy. Chcemy udowodnić, że w rejonie tym działalność wydobywcza srebra i ołowiu była prowadzona już w czasach starożytnych.

– Stowarzyszenie miało ogromny wpływ na rozwój miasta. Czy dziś Tarnowskie Góry tak by wyglądały bez niego – chyba nie. Nie chcę mówić tylko o ratowaniu zabytków. Stowarzyszenie było założycielem Gwarków Tarnogórskich – wychowaliśmy kilka pokoleń naszych mieszkańców, nie znam drugiego miejsca, gdzie mieszkańcy tak by uwielbiali swoje miasto jak tarnogórzanie – mówił Zbigniew Pawlak, prezes SMZT. – Tytuł UNESCO to początek odczarowania historii Tarnowskich Gór i regionu. Ten tytuł mocno zobowiązuje i chcemy się z niego wywiązać. Niespełna rok temu podpisaliśmy umowę z Politechniką. Tak wielki projekt nawet mi się nie śnił. Bez politechniki zabrakłoby nam czasu żeby poznać swoją historię. Czy wiemy wszystko? Dzięki temu projektowi będziemy mogli poznać swoją historię opowiedzieć o tym, że kolebka górnictwa i hutnictwa w tej części Europy znajduje się w naszym powiecie od kilkunastu tysięcy lat. Musimy aktywizować lokalną społeczność i młodzież studencką. Naprawdę znajdujemy się na najważniejszej liście zabytków świata! Dzięki tym badaniom będziemy mogli w sposób zrozumiały przekazać, że nasz regon zasługuje na to, żeby być na tej liście – dodał.

Docelowo – jak wspomniał podczas konferencji Zbigniew Pawlak – ma powstać na terenie Miasteczka Śląskiego skansen archeologiczny, który będzie swoistego rodzaju centrum interpretacyjnym o naszym dziedzictwie. – To tam chcielibyśmy opowiadać o efektach naszych badań, zarówno turystom jak i ekspertom. Skansen powinien również pełnić rolę jednostki naukowej dla studentów Politechniki Śląskiej – dodał szef SMZT.

Otwierając wernisaż w zabytkowym pałacu w Nakle Śląskim, Przewodniczący Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej Zbigniew Pawlak podziękował gospodarzowi miejsca Stanisławowi Zającowi, Dyrektorowi Centrum Kultury Śląskiej za możliwość prezentacji bogatej kolekcji dzieł sztuki SMZT, a także za pomoc w organizacji wystawy i całą oprawę artystyczną.

W przemówieniu do licznie zebranych gości, Zbigniew Pawlak przytoczył fragment jednego z wierszy tarnogórskiego poety i członka zarządu SMZT Andrzeja Kanclerza „Rzeźba kopalni” –

Gdy gaśnie kaganek
w ciemności słychać
bicie serca
własnego
a może kopalni

W ten sposób szef SMZT nawiązał do niezwykłości tarnogórskich wyrobisk górniczych, z których już od ponad stu lat nie wydobywa się kruszców, a mimo to kopalnia nadal tętni życiem.

Fragment wiersza Andrzeja Kanclerza znalazł się na ostatniej stronie wniosku o wpis „Kopalni ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Wszystkich zgromadzonych gości zaskoczył prof. Werner Lubos, artysta i członek Zarządu SMZT, który wyszedł na środek sali, chwycił leżący na podłodze drewniany pług, przechylił go i podniósł z ziemi bryłkę rudy, a po chwili wykrzyczał – „Ludzie, odkryłem srebro”. Ten niespodziewany performance nawiązywał do chłopa Rybki, półlegendarnej postaci, która pod koniec XV w. miała na swoim polu wyorać bryłę kruszcu, co w efekcie doprowadziło do powstania Tarnowskich Gór jako miasta.

Wystawę zorganizowano z okazji 65-lecia Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Składają się na nią obrazy, zdjęcia, rzeźby i płótna, razem to blisko 100 eksponatów. Są one dziełem uczestników Międzynarodowych Interdyscyplinarnych Plenerów Artystycznych i należą do kolekcji SMZT.

Częścią wernisażu był koncert fortepianowy. Gabriela Szendzielorz-Jungiewicz wykonała niezwykle skomplikowany i jednocześnie nietypowy utwór skomponowany przez jednego z uczestników pleneru Przemysława Szczotkę. Utwór powstał z inspiracji tarnogórskich podziemi. Oprócz tradycyjnych fortepianowych dźwięków, publiczność mogła posłuchać jak brzmi serce instrumentu, co wywołało nie lada emocje.

Wystawę można oglądać do 2 czerwca 2019 r.

Podczas spotkania zaprezentowano przygotowany przez konsorcjum firm Locativo i Branding Expert, projekt obejmujący: strategię marketingową na najbliższe 4 lata, założenia utworzenia markowego produktu turystycznego w postaci nowego szlaku kulturowego, a także model zarządzania szlakiem.

– Teraz rozumiemy dlaczego można zakochać się w tym mieście – mówił Adam Kałucki z Locativo. – Stanęliśmy przed pytaniem – UNESCO i co dalej? Nie możemy przespać tego momentu. Wspólnie z ponad 30 różnymi podmiotami wypracowaliśmy koncepcję szlaku – dodał.

Obiekty na szlaku poszeregowano z uwagi na dwa kryteria: dostępności oraz możliwości posiadania oferty. Z 28 wybrano więc osiem: Zabytkową Kopalnię Srebra, Sztolnię Czarnego Pstrąga, roznos i portal wylotu Głębokiej Sztolni Fryderyk, Hałdę Popłuczkową Kopalni Fryderyk, teren dawnej kopalni Fryderyk i szyb Heintz, krajobraz pogórniczy Srebrnej Góry, krajobraz pogórniczy XIX w oraz Park Miejski. 

– Nie mogliśmy jednak skupić się tylko na technice – to za mało. Jest bowiem ściśle określone DNA tego miejsca, genius locci Miasta Gwarków – tutaj pokolenia dynamicznie czerpią z dziedzictwa i historii, czego przykładem jest między innym gwarkowski pochód. Wykorzystaliśmy więc dwa bieguny – pierwszy to technika, a drugi miasto.

Do szlaku dodano więc miejsca mówiące o zwyczajach, tradycjach, spędzaniu czasu wolnego, wielokulturowości. Są to: Rynek, Muzeum, Kościół Ewangelicki, kościół św. Piotra i Pawła z kaplicą św. Barbary, dzwonnica, Kamieniołom Bobrowniki i Blachówka, Skansen Maszyn Parowych, Górnośląska Kolej Wąskotorowa.

– Nie wymyśliliśmy niczego nowego, oczywistą oczywistością jest fakt, że mamy do czynienia z Miastem Gwarków, w którym nazwę Gwarek noszą: gazeta, klub sportowy, spółdzielnia, restauracja. Pojęcia Miasta Gwarków nie zawężamy jednak do obszaru gminy, ale otaczamy nim teren, gdzie położone są obiekty UNESCO – tłumaczył Kałucki.

Produkt turystyki kulturowej Miasta Gwarków definiują: kruszec, woda i zieleń. Fenomen miejsca oddaje z kolei słowo źródło. Tu biją bowiem źródła industrialnego Śląska.

– Puentą – czymś co mówi o tutejszym dziedzictwie jest źródło – tu się wszystko zaczęło, a ktoś kto chce poznać fenomen duszy Ślązaka powinien tutaj przyjechać – mówili reprezentanci konsorcjum. 

W dokumencie zdefiniowano głównych odbiorców oferty. Uznano, że w pierwszej kolejności są to osoby mieszkające w promieniu 100 km od Tarnowskich Gór – to grupa aż 5 mln ludzi. Główna grupa docelowa to rodziny z dziećmi. 

Przy omawianiu szlaku wielokrotnie podkreślono jego wyjątkowość, fenomen zaskoczenia (pomarańczowa hałda zamiast czarnej, srebro zamiast węgla, Barbórka nie 4 grudnia a 16 lipca, gwarek zamiast górnika), możliwość spotkania z pasjonatami, zielony industrial, genius locci miejsca. 

Cele szlaku to: zwiększenie ilości turystów – nie tylko w kopalni ale w miastach, wydłużenie czasu ich pobytu, zwiększenie liczby odwiedzanych obiektów, zwiększenie przychodów z turystyki, propagowanie wiedzy o UNESCO, wzrost samooceny mieszkańców – duma z UNESCO. 

Podczas prac nad produktem turystycznym wskazano też najbardziej efektywną formę zarządzania i rozwoju szlaku, jaką ma być powołanie Lokalnej Organizacji Turystycznej. Podmiot ten skupi interesariuszy bez względu na formę prawną: przedsiębiorców branży turystycznej i gastronomicznej, samorządy, metropolię, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. LOT będzie mógł prowadzić działalność gospodarczą, aplikować o środki zewnętrzne i efektywnie je wydawać oraz szybko reagować na potrzeby rynku. 

– Poprzez Lokalną Organizację Turystyczną możemy wspólnie pracować nad zachowaniem i promocją naszego dziedzictwa. Wspólnie o nim decydować. Ważną rolę odgrywała będzie tutaj Metropolia. Naszym celem jest szeroka promocja obiektów na liście UNESCO, a także innych atrakcji, by turyści zrozumieli fenomen naszego regionu. Jesteśmy świadomi miejsca, dziedzictwa – jesteśmy fenomenalni. Nadal wiemy dlaczego mamy prylik z żelozkiem w herbie miasta, choć kopalnię zamknięto w 1913 roku. Kochamy to miasto – mówił Zbigniew Pawlak, prezes SMZT. 

Burmistrz Arkadiusz Czech podkreślił, że mimo że większość atrybutów UNESCO jest w Tarnowskich Górach, to nie sposób sobie wyobrazić naszego dziedzictwa bez Srebrnej Góry w Bytomiu, tematu wody i wylotu sztolni w Zbrosławicach. – Trzeba te obiekty umiejętnie powiązać. Chcielibyśmy też w przyszłości wykorzystać turystycznie obiekty należące do Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągowego, o co SMZT zabiega od lat. Stworzenie LOT-u i odpowiednia promocja naszych atrybutów będzie pożytkiem nie tylko dla Tarnowskich Gór, ale dla Metropolii – mówił. 

Izabela Domogała, z Zarządu Województwa mówiła z kolei, że Urząd Marszałkowski zamierza na terenie Śląska stworzyć szlak miejsc transformacji. Do miejsc tych włączone zostaną obiekty Miasta Gwarków. – Tarnowskie Góry z UNESCO to wisienka na torcie, a na miejsca tego typu w przyszłej perspektywie finansowej Unii Europejskiej do wykorzystania będzie 5 mld zł – zaznaczyła. 

W uroczystości wzięli udział przedstawiciele tarnogórskiego magistratu, Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, a także straż miejska i członkowie klubu górników przy parafii Przemienienia Pańskiego w Bobrownikach Śląskich. Uroczystego osłonięcia figury, przy dźwiękach „Tarnogórskiego Dzwoneczka” w wykonaniu Silesian Brass Quartet, dokonała z kolei rodzina zmarłego w 1987 artysty.

Alojzy Niedbała na swoim koncie ma kilka tysięcy rzeźb, ale znany jest przede wszystkim z „produkcji” drewnianych gwarków. Dwie figury stały się wzorem do wykonania odlewu o wiele większych posągów, czego efekty widzimy na właśnie w Bobrownikach Śląskich, gdzie „Alojz” mieszkał.

Artysta kochał zwierzęta, dlatego SMZT zasugerowało, aby do odlewu kolejnej figury wybrać taką rzeźbę Niedbały, która zawiera jakiś pierwiastek fauny. Stąd dwa psy warujące u stóp gwarka.

Pierwsze dwie figury stoją już na rondzie na Kaczyńcu i na skwerku przy zbiegu ulic Opolskiej i Cebuli.

Alojz na taśmie milimetrowej

To prawdopodobnie jedyne ujęcia słynnego tarnogórskiego rzeźbiarza podczas pracy. Na 8 mm taśmie filmowej, która znajduje się w naszych zbiorach, „Alojz z Bobrownik” pojawia się przez zaledwie kilkanaście sekund, ale film ten to prawdziwy rarytas.

Hałda Popłuczkowa dawnej kopalni kruszców srebra, ołowiu i cynku Fryderyk to nie tylko światowe dziedzictwo, ale również niezwykłe miejsce do prowadzenia badań. W środę 28 listopada  naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego – dr Monika Jędrzejczyk-Korycińska i prof. Adam Rostański zaprezentowali w siedzibie Urzędu Miasta Tarnowskie Góry przy ul. Sienkiewicza Tarnowskie Góry projekt pn. “Dobre praktyki dla wzmocnienia bioróżnorodności i aktywnej ochrony muraw galmanowych rejonu śląsko-krakowskiego BioGalmany”.

Jak podkreślali naukowcy, występujące na hałdzie murawy galmanowe – m.in. lepnica rozdęta i dziewięćsił bezłodygowy – to cenna roślinność, która pełni funkcję regulującą zawartość metali ciężkich w glebie.

Wraz z murawami istnieje cały ekosystem, w którym odnaleźć można zwierzęta objęte ścisłą ochroną gatunkową jak np. Gąsiorek – mały ptak wędrowny z rodziny dzierzb.

Problem w tym, że hałda przyciąga pasjonatów takich sportów jak jazda na quadach i motocrossach. Niszcząc struktury powierzchni giną murawy galmanowe, które kształtują się średnio 80 lat. Innym czynnikiem zagrażającym jest rozprzestrzeniający się gatunek sosny, która odcina dopływ słońca, a jako gatunek ekspansyjny również i teren do porostu. Chory gatunek sosny, który występuje na terenach tarnogórskiej hałdy popłuczkowej, zrzuca trzykrotnie więcej igliwia. Zakwasza to glebę do tego stopnia, że inne gatunki roślinne nie mają szans na przetrwanie.

Działania badawcze, które zapisane są na tych terenach już od lat 90-tych ubiegłego wieku miały zdecydowany wpływ na projekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020 (działania o charakterze dobrych praktyk, związane z ochroną zagrożonych gatunków i siedlisk przyrodniczych), który współfinansowany jest ze środków Funduszu Spójności.

Na upowszechnianie dziedzictwa przemysłowego obiektu UNESCO, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, jeden z interesariuszy ochrony i zarządzania miejscem światowego dziedzictwa, a także członek Komitetu Sterującego, pozyskało dotację w wys. 100 tys. zł ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego.

Efektem tego przedsięwzięcia będzie dokument składający się ze strategii komunikacji marketingowej, planu interpretacji dziedzictwa i koncepcji produktu turystycznego. To swoistego rodzaju drogowskaz, który pozwoli w przeciągu najbliższych kilku lat na stworzenie jednolitego, markowego produktu turystycznego.

Dziedzictwo, o które wspólnie dbamy i staramy się upowszechniać, jest bogate i wielowymiarowe. Jego skuteczne upowszechnienie wymaga odpowiedniego podejścia i czasu, zarówno na przygotowanie planu, jak i jego realizację. Przyjmując za cel, że w ciągu najbliższych kilku lat pierwsze w województwie śląskim miejsce światowego dziedzictwa UNESCO stanie się markowym produktem turystycznym rozpoznawalnym w Polsce i na całym świecie, o pomoc w opracowaniu w/w dokumentu i stworzeniu rozpoznawalnej marki miejsca światowego dziedzictwa, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej poprosiło podmiot zewnętrzny, sprawdzony w tego typu przedsięwzięciach.

To pierwsze tego typu przedsięwzięcie w Polsce. Żaden polski obiekt UNESCO nie jest tak rozbudowany jak nasz. Na terenie Tarnowskich Gór, Bytomia i Zbrosławic znajduje się aż 28 miejsc, które tworzą jeden obiekt pn. „Kopalnie ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach”. Obiekt ten jest zarządzany przez wiele podmiotów, począwszy od samorządu województwa, poprzez samorządy lokalne, miejskie i wojewódzkie wodociągi, lasy państwowe, konserwatora zabytków, nadzór wodny, dyrekcję ochrony środowiska, jednostkę muzealną, na naszym Stowarzyszeniu kończąc. Intersariuszy jest jeszcze więcej. To piętnasty w kraju obiekt o randze światowej i pierwszy w województwie śląskim.

Pierwszym etapem przygotowania planu jest przeprowadzenie audytu wszystkich pogórniczych obiektów tworzących miejsce światowego dziedzictwa. Działanie to już rozpoczęliśmy. W kolejnym etapie, który rozpocznie się po nowym roku planowane jest opracowanie strategii komunikacji marketingowej, a także planu interpretacji dziedzictwa Kopalni rud ołowiu, srebra i cynku, w tym m.in. model opowieści marki Kopalni; tematyzacja zasobów; główne linie narracyjne; ogólne wytyczne dla przewodników oraz twórców ekspozycji w obiektach.

W kolejnych tygodniach powstanie również koncepcja produktu turystycznego w tym m.in. model zarządzania obiektami; wytyczne dotyczące tworzenia oferty szlaku; lista zadań do realizacji w kolejnych 4 latach. Odbędą się również 3 tury warsztatów tematycznych z udziałem zarządców obiektów, a także osób zainteresowanych promocją lokalnego dziedzictwa, autorów publikacji popularyzujących historię ziemi tarnogórskiej, muzealników i PR-owców.

Później zostanie opracowany tak zwany brief dla agencji, która na jego podstawie będzie mogła wykonać System Identyfikacji Wizualnej. To jest ten moment, gdy będzie można opracowywać projekty graficzne – stworzyć np. unikatowe logo dla wpisu, tablice informacyjne czy drogowskazy do poszczególnych obiektów. Dzięki przedsięwzięciu powstanie pierwszy w kraju produkt turystyczny składający się z tak wielu obiektów światowego dziedzictwa, rozmieszczonych na stosunkowo niewielkim obszarze.

Na zlecenie SMZT projekt realizuje konsorcjum dwóch firm – Locativo z Krakowa oraz Branding Expert Tomasz Stemplewski. Pierwsza z nich ma na swoim koncie projekt stworzenia trasy turystycznej dla Kopalni Soli w Wieliczce i „Szlaku Wody, Przemysłu i Rzemiosła TeH2O w Bydgoszczy”. Z kolei druga firma opracowała strategię komunikacji marketingowej marki „Śląskie. Pozytywna energia” oraz przyczyniła się do powstania i wdrożenia nowych produktów turystycznych takich jak „Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego”czy „INDUSTRIADA.

Stworzenie planu upowszechniania dziedzictwa przemysłowego dla”Kopalni ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” zajmie kilka miesięcy. Przedsięwzięcie ma zakończyć się do czerwca 2019 r.

Projekt tzw. skaningu Sztolni Głębokiej Fryderyk zgłosiło Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które doprowadziło do pierwszego w województwie śląskim wpisu zabytków na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Aby oddać swój głos należy wejść na stronę: www.budzetpartycypacyjny.tarnogorski.pl/glosowanie, wybrać jeden spośród sześciu zweryfikowanych pozytywnie projektów i wpisać swoje dane.

„Jeżeli zdobędziemy Wasze zaufanie, a wiecie że jak się za coś zabieramy, to robimy to dobrze, sztolnia zostanie zeskanowana od roznosu wraz z bramą gwarków, poprzez część podziemną, aż do zakładu wodociągowego Staszic. Będzie to pierwsze tego typu przedsięwzięcie, o takiej skali w Polsce” – podkreślają członkowie SMZT.

Taka dokumentacja jest niezbędna do podjęcia dalszych działań mających na celu ochronę dziedzictwa kulturowego. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej od wielu lat działając społecznie wykorzystuje wartości kulturowe przodków dla rozwoju społecznego mieszkańców miasta. Metoda skaningowa, którą ma zostać wykonana inwentaryzacja, pozwala na pozyskiwanie informacji o kształcie obiektu, przebiegu sztolni, a także o potencjalnie występujących zagrożeniach. Dzięki temu uzyskuje się ciągłą, przestrzenną reprezentację powierzchni badanego obszaru. Efektem tego jest autentyczne odwzorowanie podziemi oraz odwołanie ich do elementów nadziemnych.

Dwa lata temu SMZT wykonało skaning podziemnej trasy turystycznej Zabytkowej Kopalni Srebra. Teraz SMZT chce przeprowadzić bardziej ambitny projekt – wykonania modelu 3D Sztolni Głębokiej Fryderyk. Inwentaryzacja ma według planów objąć finalny odcinek sztolni o długości 4 650 m. Zeskanowane zostaną: roznos, czyli obiekt inżynieryjny, poprzez który wody z podziemi trafiają do rzeki Dramy, następnie portal zwany „bramą gwarków”, część podziemna sztolni wraz z szybami Adam, Ewa, Sylwester, Karlik i Pomoc Szczęściu oraz zakład wodociągowy Staszic wraz z podziemnymi komorami i szybami.

Poza szczegółową dokumentacją, powstanie również animacja, obrazująca w sposób autentyczny i przystępny efekty pracy. Dzięki temu w ogromy sposób ułatwi to zrozumienie szerszemu gronu odbiorców, jakim są turyści odwiedzający Sztolnię Czarnego Pstrąga (która stanowi fragment Głębokiej Sztolni Fryderyk), jak i mieszkańcom naszego regionu, całości dziedzictwa kulturowego.

Chcemy, aby nasze zadania popularyzowały bogactwo lokalnej kultury, w tym także kultury przemysłowej i turystyki. Dokumentacja będzie dostępna dla służb konserwatorskich Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Powiatowego Konserwatora Zabytków, służb nadzorujących polskie kopalnie w likwidacji, Wyższego Urzędu Górniczego, Okręgowego Urzędu Górniczego oraz dla właścicieli i zarządzających Sztolnią: Skarbu Państwa – Urzędu Marszałkowskiego, Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu i SMZT.

Głosowanie potrwa do 8 października. Wyniki zostaną ogłoszone przez Powiat Tarnogórski do 17 października.

Sztolnia Głęboka Fryderyk o całkowitej długości ok. 16 km stanowi główny element Południowego Systemu Sztolniowego, który wchodzi w skład większego kompleksu kopalnianego i systemu gospodarowanie wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach. Obiekt ten należy do historycznej Królewskiej Kopalni Fryderyk. Sztolnia ta to jednen z najdłuższych i nadal działających górniczych obiektów inżynieryjnych w Europie.

STRONA PROJEKTU: <więcej>

Uroczystość wręczania medali, zaprojektowanych przez rzeźbiarza Artura Lubosa poprzedziła prelekcja szefa SMZT Zbigniewa Pawlaka, który przybliżył zgromadzonym gościom tematykę tarnogórskiego górnictwa na tle wydobycia rud srebra, ołowiu i cynku w Europie od XVI do XIX w.

W swoim wystąpieniu podkreślił o wielkiej roli jaką wywarł przemysł wydobywczy Tarnowskich Gór dla kształtowaniu gospodarki Starego Kontynentu i świata. Zgromadzeni goście poznali mało znane faktu dotyczące szlaków handlowych, którymi od XVI w. wędrował tarnogórski ołów i srebro. Szef SMZT wspomniał także o epoce miedzi, rewolucji przemysłowej Górnego Śląska, transferze technologii i świadomości naszych przodków odnośnie zachowania dziedzictwa przemysłowego miasta dla przyszłych pokoleń.

Projektant medalu Artur Lubos mówił zgromadzonym gościom, że inspiracją do powstania medalu była nie tylko historia przemysłu wydobywczego miasta, ale również historia Stowarzyszenia. Na awersie umieszczone jest logo SMZT, które w tym przypadku nawiązuje do wydobycia na światło dzienne wszystkich atrybutów, które składają się na wpis „Kopalni ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Zaprzyjaźniona z SMZT Kopalnia Soli w Wieliczce przekazała na ręce Zbigniewa Pawlaka i wiceszefa SMZT Stanisława Wyciszczaka wykonaną z soli figurę św. Barbary. Składając gratulacje Agnieszka Wolańska, doradca ds. historii, kultury i dziedzictwa narodowego w Kopalni Soli „Wieliczka” Trasa Turystyczna Sp. z.o.o,  życzyła Stowarzyszeniu pomyślności na kolejne lata. W tym roku Kopalnia Soli w Wieliczce świętuje 40-lecie wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Organizowana przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej konferencja popularnonaukowa odbywa się zawsze w pierwszym dniu miejskiego festiwalu gwarkowskiego, czyli w piątek.

Słynne rowery były stałym elementem „Gwarków” praktycznie nieprzerwanie od 1957 r. Ze względu na ich stan, od 1988 r. nie są już częścią pochodu. Do niedawna stanowiły jedynie dekorację, np. podczas organizowanego w mieście startu Tour de Pologne. Na szczęście znalazły się środki i Stowarzyszenie mogło przystąpić do renowacji tych rzadko spotykanych w Polsce rowerów.

Prace remontowe zlecono warsztatowi rowerowemu „Gładysz” w Tarnowskich Górach. Renowacja rowerów trwała kilka miesięcy i kosztowała ponad 4 tysiące złotych. W jednym rowerze wymieniono obydwa koła, poprawiono geomoertię, wykonano piaskowanie, wzmocniono ramę i pomalowano. W przypadku drugiego bicykla wymieniono komplet szprych i ogumienie mniejszego koła. Rama rowerów zyskała także nowy oryginalny kolor – czarny i czarno-błękitny.

Jazda na tych rowerach do łatwych nie należy. Nie mają one hamulców, a sposób wsiadania i zsiadania mogą opanować tylko wyszkoleni rowerzyści. Wśród członków Stowarzyszenia znaleźli się chętni, by opanować sztukę jazdy na tych rowerach. Już w najbliższą niedzielę pokażą oni swoje umiejętności podczas jednej z najsłynniejszych w Polsce parad historycznych, które są nieodłącznym elementem miejskiego festiwalu, czyli „Gwarków”. Pochód przejdzie ulicami miasta

Nieżyjący już Jerzy Spałek, jeden z założycieli Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, zdobył rowery dla Stowarzyszenia na początku lat 50.tych ubiegłego wieku. Był jednym z pierwszych, któremu udało się opanować trudną sztukę jazdy na bicyklach i sam brał udział w historycznej paradzie podczas „Gwarków”.

Pamiątkowe medale zostaną wręczone w najbliższy piątek 7 września w Sali Sesyjnej tarnogórskiego ratusza, podczas tradycyjnej, organizowanej przez SMZT, konferencji popularnonaukowej. Uroczystość wręczania medali poprzedzi wystąpienie szefa Stowarzyszenia – Zbigniewa Pawlaka, który opowie słuchaczom o tarnogórskim dziedzictwie górniczym rud srebra, ołowiu i cynku na tle europejskiej branży wydobycia kruszców od XVI do XIX w.”

Zamysłem powstania medalu jest upamiętnienie pierwszej rocznicy wpisu „Kopalni ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Stowarzyszenie nie ukrywa, że medal ma również przypominać, że ubiegłoroczny sukces to nie tylko prestiż dla miasta, regionu czy kraju, ale również wielka odpowiedzialność.

„Nasz wpis jest bardzo skomplikowany, obiektami zarządza sporo podmiotów, dlatego musimy wspólnie o to dobro dbać i je chronić” – wyjaśnia Zbigniew Pawlak, Przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej i dodaje, że jeszcze przed wpisem zarządzający nominowanymi wówczas obiektami podpisali w Zabytkowej Kopalni Srebra precedensowe na skalę kraju porozumienie na rzecz zachowania, ochrony i wspólnej promocji dobra.

„Półkilogramowy, wykonany z mosiądzu medal, ma cały czas przypominać o powadze sytuacji i wyzwaniach jakie nas czekają. To pierwszy zabytkek z województwa śląskiego wpisany na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Powinniśmy z tego być wszyscy bardzo dumni” – dodaje szef SMZT

Autorem projektu medalu jest rzeźbiarz Artur Lubos , syn tarnogórskiego artysty prof. Wernera Lubosa, natomiast produkcją zajęła się Katedra Odlewnictwa Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Medal ma nietypową formę. Oprócz charakterystycznych młotków górniczych i herbu SMZT, widać na nim kroplę wody w podziemiach górniczych, co nawiązuje do Wyjątkowej Powszechnej Wartości, czyli zarządzania wodą pogórniczą do celów przemysłowych i spożywczych.

W sumie wyprodukowano ponad 100 medali. Całe przedsięwzięcie zostało sfinansowane ze środków Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

Na uroczystą galę przybyło blisko 600 osób – reprezentanci róznych instytucji, a także przedsiębiorcy i przedstawiciele świata nauki, edukacji, medycyny, sportu i mediów.

Kapituła konkursu, w skład której weszli Marszałek Województwa Śląskiego Wojciech Saługa oraz Prezes Regionalnej Izby Przemysłowo-Handlowej w Gliwicach Wiktor Pawlik, nagrodziła SMZT w kategorii „Dziedzictwo kulturowe regionu”, dziękując tym samym za znaczący wkład w rozwój naszego regionu. W imieniu SMZT nagrodę odebrali Przewodniczący Zarządu Zbigniew Pawlak oraz Szefowa Komisji Rewizyjnej, Irena Kulisz.

Statuetka, to nie tylko wizualny dowód osiądnięć Stowarzyszenia na polu dziedzictwa kulturowego, ale również pieczęć okolicznościowa, którą można wykorzystywać również w celach promocyjnych.

Nagroda wzbogaci pokaźną już kolekcję nagród i wyróżnień, które SMZT otrzymało na przestrzeni ostatnich kilku dekad. Wśród nich są m.in. Strażnik Dziedzictwa Rzeczypospolitej, Statuetka Pro Bono, Srebrne Skrzydła, Nagroda Orła i Róży, Złotą Odznakę Zasłużony dla Województwa Śląskiego, Certyfikat za Najlepszy Produkt Turystyczny.

7 września rozpocznie się kolejna edycja „Dni Tarnogórskich Gwarków”. To niezwykłe miejskie święto, obchodzone wedle starych tradycji górniczych, przyciąga co roku gości nie tylko z okolic miasta, ale także z całej Polski. Mało kto wie, że w latach 1957 – 1988, a więc przez ponad 30 lat, „Gwarki” organizowało Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

Przed każdą edycją miejskiego festiwalu powstawał specjalny plakat. Jak mówi Mariusz Gąsior z Sekcji Historycznej SMZT  – „Są one dziś bardzo cenne z punktu widzenia historycznego, prezentują bardzo wysokie walory artystyczne i w swej treści są po prostu unikatowe.”

Plakaty zaprojektowali wybitni polscy artyści plastycy, tacy jak: Alojzy Gołka, Jan Szleger, Bolesław Kalke, Werner Lubos czy Marian J. Piwko. Ten ostatni był ilustratorem wielu popularnych książek takich jak: „Stawiam na Tolka Banana”.

Na liście artystów, którzy mają na swoim koncie projekt gwarkowskiego plakatu znajdują się również inni uznani plakaciści: Marek Mosiński, Henryk Lis, Stanisław Kluska, Zenon Moskwa, Eugeniusz Rzeżucha, Jan Dubiel, Maria Komorowska, Tomasz Jura, A. Josefowski-Łuczyński, Marian Pałka, Marek Wroński, L. Szczurek, Z. J. Sajdakowie i Marian J. Piwko.

Pierwszy plakat namalował w 1957 r. Alojzy Gołka, kierownik sekcji dekoracyjnej Stowarzyszenia. Ostatni plakat z 1988 r. zlecono z kolei firmie Polmarket. „Dokumentują one szmat tarnogórskiej historii. Można powiedzieć, że to prawdziwe dzieła sztuki ” – dodaje Mariusz Gąsior.

SMZT promuje sprzedaż swoich plakatów w formie spotu filmowego, któremu nadano tytuł „Gwarek opróżnia skrzynie”. Wysytąpili w nim dwaj członkowie zarządu organizacji – Mariusz Gąsior i Słamowir Ziemianek.

Plakaty można zakupić póki co w siedzibie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej przy ul. Gliwickiej 2 w Tarnowskich Górach. Wykaz plakatów przeznaczonych do sprzedaży znajduje się na stronie Stowarzyszenia – www.smzt.pl. Wkrótce będzie można je również zakupić drogą elektroniczną. SMZT wdraża obecnie  system sprzedaży internetowej.

LISTA PLAKATÓW PRZEZNACZONYCH DO SPRZEDAŻY:

Plakaty można zakupić w siedzibie SMZT, Gliwicka 2, 42-600 Tarnowskie Góry)

Projekt pierwszego plakatu, powtarzanego przez dwie kolejne edycje „Gwarków”, wykonał tarnogórski architekt Alojzy Gołka, kierownik sekcji dekoracyjnej Stowarzyszenia. Motywem głównym była wieża Gwarków i herb miasta. Oprócz walorów artystycznych plakat ten jest niezwykły również z uwagi na to, że jest – pierwszy.

Rok: 1957
Autor: Alojzy Gołka
Format: 155 x 225 mm
Cena: 20 PLN
DOSTĘPNY

W roku 1958 Alojzy Gołka zaprojektował aż trzy, niewielkich rozmiarów plakaty promujące „Dni Tarnogórskich Gwarków”. Pierwszy z nich jest wierną kopią plakatu z roku 1957, z tą jednak różnicą, iż opatrzono go inną datą. Dwa kolejne plakaty nawiązują do 275. rocznicy wizyty w mieście gwarków króla Jana III Sobieskiego. Plakaty te występują w dwóch wersjach kolorystycznych.

Rok: 1958
Autor: Alojzy Gołka
Format: 155 x 225 mm
Cena: 20 PLN
DOSTĘPNY

Plakaty zaprojektowane przez Jana Szlegera, tarnogórskiego artystę grafika, absolwenta krakowskiej ASP, należą do jednych z najciekawszych. Z pracowni Jana Szlegera wyszło aż 8 projektów, które promowały „Dni Tarnogórskich Gwarków” w latach: 1960, 1962-1966 i 1972, 1978.

Rok: 1963
Autor: Jan Szleger
Rozmiar:575 mm x 827 mm
Cena: 50 PLN
NIEDOSTĘPNY

Kolejny plakat autorstwa Jana Szlegera nawiązuje do „czasów słusznie minionych”, mianowicie do 20. rocznicy powstania Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Dziś ma już na szczęście wartość tylko kolekcjonerską. Na uwagę zwracają młotki górnicze skrzyżowane w liczbę rzymską XX.

Rok: 1964
Autor: Jan Szleger
Rozmiar: 578 mm x 839 mm
Cena: 50 PLN
NIEDOSTĘPNY

Kolejny, trzeci projekt plakatu Jana Szlegera z roku 1965

Rok: 1965
Autor: Jan Szleger
Rozmiar: 578 mm x 825 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Czwarty projekt plakatu autorstwa Jana Szlegera z okazji dziesiątej rocznicy festiwalu. Projekt nawiązuje w swej formie artystycznej również do innej ważnej rocznicy – Chrztu Polski w roku 966.

Rok: 1966
Autor: Jan Szleger
Rozmiar: (duży) 668 mm x 965 mm / (mały) 234 mm x 333 mm
Cena: 50 PLN / 20 PLN
DOSTĘPNY

Autorem plakatu, który cieszył oczy gości „Gwarków” w roku 1968, był Sławomir Kluska – profesor i prorektor katowickiej ASP

Rok: 1968
Autor: Stanisław Kluska
Rozmiar:  582 mm x 833 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Poniższy plakat zaprojektował w 1969 r. Werner Lubos – tarnogóski artysta, wieloletni członek Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej i szef Sekcji Artystycznej SMZT.

Rok: 1969
Autor: Werner Lubos
Rozmiar: 576 mm x 828 mm
Cena: 50 PLN
NIEDOSTĘPNY

Biała i czerwona róża na tarczy herbowej ze skrzydłem i górniczymi młotkami to dzieło Zenona Moskwy – malarza, scenografa, pedagoga i ówczesnego kierownika Centrum Scenografii w Katowicach.

Rok: 1970
Autor: Zenon Moskwa
Rozmiar: 585 mm x 838 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Plakat z roku 1971 to dzieło Eugeniusza Rzeżuchy, czołowego przedstawiciela intelektualnego dowcipu rysunkowego.

Rok: 1971
Autor: Eugeniusz Rzeżucha
Rozmiar: 662 mm x 972 mm
Cena: 50 PLN
NIEDOSTĘPNY

Plakat autorstwa Jana Szlegera z okazji 26 edycji „Dni Tarnogórskich Gwarków”. Prawda, że niezwykły? Przesympatyczny górnik z czako na głowie przypomina nieco Misia Colargola, kreskówki produkowanej na przełomie lat 60 i 70 ubiegłego wieku.

Rok: 1972
Autor: Jan Szleger
Rozmiar: 577 mm x 828 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Dzwonnica Gwarków zbudowana z historycznych miejskich i górniczych pieczęci to projekt, który zdobił place i ulice miasta w roku 1973. Plakat stworzyli Werner Lubos i Henryk Lis  – tarnogórscy artyści i miłośnicy ziemi tarnogórskiej.

Rok: 1973
Autor: Werner Lubos, Henryk Lis
Rozmiar: 667 mm x 974 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Rok 1974 należał do Jana Dubiela, plakacisty, grafika książkowego, malarza i pedagoga katowickiej ASP. Zaprojektowany przez niego plakat przedstawia górnika z kagankiem i kilofem, opuszczanego na linie do podziemi kopalni srebra.

Rok: 1974
Autor: Jan Dubiel
Rozmiar: 666 mm x 958 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Kompilacja różnokolorowych gwarków zaczerpniętych ze słynnego dzieła Georgiusa Agricoli – „De Re Metallica” promował miejskie święto we wrześniu 1975 r.  Autorem plakatu jest Maria Komorowska.

Rok: 1975
Autor: Maria Komorowska
Rozmiar: 668 mm x 970 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Projekt plakatu w roku 1976 zlecono profesorowi katowickiej ASP Tomaszowi Jurze, wybitnemu i znanemu w całej Europie plakaciście, grafikowi i rysownikowi prasowemu. Idący na plakacie górnicy, niczym turyści zmierzają do otwartej podczas „Gwarków – Zabytkowej Kopalni Srebra.  Uroczyste oddanie tego niezwykłego obiektu zbiegło się z przypadającą właśnie wtedy 450 rocznicą nadania Tarnowskim Górom Aktu Wolności Górniczej.  Dokument ten miał zachęcić okolicznych górników do osiedlania się na obecnych terenach miasta i do pracy w branży wydobywczej.    

Rok: 1976
Autor: Tomasz Jura
Rozmiar: 665 mm x 978 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

A. Josefowski-Łuczyński to autor kolejnego plakatu promującego „Gwarki” w roku 1977 r. Dwaj górnicy rozwijają kołowrotem wielobarwne płótno, symbol otwartości miasta. To nawiązanie do kulturowej tolerancji jaką Tarnowskie Góry, jako ośrodek miejski, reprezentowały już w pierwszej połowie XVI w.  Warto przy tej okazji wiedzieć, że miasto budowali górnicy posługujący się aż trzema językami: polskim, czeskim i niemieckim. 

Rok: 1977
Autor: A. Josefowski-Łuczyński
Rozmiar: 670 mm x 967 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Ostatni plakat autorstwa Jana Szlegera to nawiązanie do bogatej, aczkolwiek pokręconej historii naszego miasta, które przez kilka wieków znajdowało się pod różnym panowaniem. 

Rok: 1978
Autor: Jan Szleger
Rozmiar: 664 mm x 971 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Połączenie historii wydobycia drogocennej rudy z zabawą i górniczą biesiadą. Takie wodze fantazji przy projektowaniu plakatu w roku 1979 puścił Marian Pałka. 

Rok: 1979
Autor: Marian Pałka
Rozmiar: 580 x 826 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Kolejny projekt plakatu autorstwa Mariana Pałki to dwaj górnicy pracujący w chodniku. Jak widać robota aż pali im się w rękach. 

Rok: 1980
Autor: Marian Pałka
Rozmiar: 583 mm x 831 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Z okazji 300. rocznicy wizyty w mieście gwarków króla Jana III Sobieskiego, który zmierzał z odsieczą wiedeńską, szef Instytutu Tarnogórskiego Marek Wroński zaprojektował plakat odnoszący się do tego wydarzenia. Mimo, że miasto znajdowało się wówczas pod panowaniem Habsburgów, polski król był witany tu niczym rodzimy bohater. Jak głosi przekaz, król miał nocować w w budynku „Sedlaczka”, najbardziej wówczas okazałej kamienicy w mieście. 

Rok: 1983
Autor: Marek Wroński
Rozmiar: 500 mm x 500 mm
Cena: 20 PLN (dwie wersje: biała i szara)
DOSTĘPNY

Potężne drzewo to niemy świadek bogatej historii Tarnowskich Gór. Pewne jej elementy da się tu zauważyć. Wnikliwe oko odnajdzie na plakacie m.in. odkrywcę tarnogórskich skarbów chłopa Rybkę, króla Jana III Sobieskiego, a także postać żołnierza, symbolizującego upadek miasta w wyniku wojny trzydziestoletniej. 

Rok: 1984
Autor: Marek Wroński
Rozmiar: (krótszy) 326 mm x  554 mm, (dłuższy) 326 mm x 693 mm
Cena: 20 PLN
DOSTĘPNY

Górnicze barwy i biesiadne artefakty umieścił plakacista Leszek Szczurek. Gwarki to przecież dobra okazja do świętowania. Szczęść Wam Boże.

Rok: 1985
Autor: Leszek Szczurek
Rozmiar: 583 mm x 819 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Zaprojektowany przez Z. J. Sajdaków plakat to kolejne nawiązanie do opasłej księgi poświęconej metalurgii i górnictwu Georgiusa Agricoi – De Re Metallica. W centralnym punkcie plakatu widzimy rysunek przedstawiający kuźnicę, czyli namiastkę dzisiejszej huty. Być może zamysłem autorów, aby umieścić na plakacie motyw dzieła Agricoli była 430 rocznica wydania jego dzieła.

Rok: 1986
Autor: Z. J. Sajdakowie
Rozmiar: 673 mm x 975 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Jak świętować to świętować z pompą. Z takiego założenia wychodzą zapewne trzej sympatyczni biesiadnicy, których na plakacie umieścił Marian J. Piwko – ilustrator wielu popularnych książek, m.in. „Stawiam na Tolka Banana”.  Plakat jego autorstwa promował miejski festiwal w roku 1987.

Rok: 1987
Autor: Marian J. Piwko
Rozmiar: 667 mm x 959 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Jedyny projekt opatrzony nazwą firmy, a nie nazwiskiem autora. Nawiązuje on do niezwykle ważnej i dla miasta i naszego regionu daty – 200. rocznicy uruchomienia na obecnych terenach Tarnowskich Gór, pierwszej maszyny parowej systemu Newcomen. Plakat uzmysławia, iż cała maszyneria zainstalowana była w kilkukondygnacyjnym budynku. Maszyna obsługiwała aż dwa szyby na raz i była jak na owe czasy cudem techniki. Wkrótce po jej uruchomieniu do Tarnowskich Gór zaczęła przyjeżdżać elita świata polityki, kultury i nauki. 

Rok: 1988
Autor: firma Polmarket
Rozmiar: 669 mm x 976 mm
Cena: 50 PLN
DOSTĘPNY

Do grona tego zalicza się Kancelaria Radcy Prawnego Prof. Uniwersytetu Śląskiego dra hab Mirosława Pawełczyka mieszcząca swą siedzibę w Warszawie. Pan Profesor podpisał dziś z Przewodniczącym Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej Zbigniewem Pawlakiem, umowę partnerską związaną z obsługą prawną pro bono naszej instytucji i zarządzanych przez nią obiektów poprzemysłowych.

Ze strony SMZT obecni byli także Z-ca Przewodniczącego Zarządu SMZT Stanisław Karcz oraz Skarbnik Stowarzyszenia Bogdan Droś.

Umowę podpisano w podziemiach Zabytkowej Kopalni Srebra, na głębokości 40,5 m, przy szybie Anioł, czyli w obiektach będących światowym dziedzictwem UNESCO. To niezmiernie istotny moment dla dalszego rozwoju Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

To jednocześnie kolejna umowa podpisana w naszych podziemiach. Jesteśmy pod tym względem pionierami. Surowe warunki panujące w wyrobiskach dawnej kopalni Fryderyk, której częścią jest nasza trasa turystyczna, pozwalają nie tylko poczuć klimat dawnej górniczej pracy, ale także wzmocnić wzajemne relacje partnerskie. Szczęść Boże za to!

Po podpisaniu umowy prof. Pawełczyk i Jego zespół prawników zwiedził nasze nasze światowe dziedzictwo. W rolę przewodnika wcielił się szef SMZT Zbigniew Pawlak.

Dla przypomnienia, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej zarządza i utrzymuje z własnych środków dwa obiekty światowego dziedzictwa UNESCO – Zabytkową Kopalnią Srebra i Sztolnię Czarnego Pstrąga. Prowadzi również bazę noclegową w centrym miasta i zajmuje działalnością edukacyjną, kulturotwórczą, artystyczną i badawczą. Kancelaria natomiast jest największą kancelarią prawną działającą w naszym regionie i jedną z niewielu specjalizujących się w obsłudze prawnej skomplikowanych przedsięwzięć infrastrukturalnych.

Zaproszenie do udziału w Międzynarodowym Interdyscyplinarnym Plenerze Artystycznym, którego organizatorem jest Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, przyjęła grupa 10-ciu artystów z Polski , Węgier i Niemiec. Wśród nich są nie tylko malarze, rzeźbiarze czy graficy, ale również muzycy i historycy sztuki.

W plenerze wezmą udział János Gnandt i János Tóth z węgierskiej Bekeszczaby – partnerskiego miasta Tarnowskich Gór, muzyk Przemysław Szczotka, Stanisław Zając – historyk sztuki, dwoje fotografów Jan Masa i Barłomiej Zylla, Jerzy Sztuka (rzeźba i malarstwo),  prof. Werner Lubos (malarstwo), jego syn Artur (rzeźba) i Ryszard Wasielewski (malarstwo).

W czasie kilkudniowego pobytu odwiedzą oni podziemia Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga, a także Hałdę Popłuczkową. Miejsca te, dzięki ogromnemu wysiłkowi SMZT,  od ubiegłego roku znajdują się na Liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Podczas pleneru w kopalni, rzeźbiarz Artur Lubos odnowi jej znak rozpoznawczy, czyli słynne figury gwarków znajdujące się na głębokości 40 m, w komorze srebrnej. Postaci te Artur Lubus stworzył ponad 20 lat temu. Ciekawostką jest to, że figury te miały wytrzymać tylko kilka miesięcy. Przyszedł jednak czas na ich „lifting”.

Inspiracji artyści szukać będą również na terenie Skansenu Maszyn Parowych przy Zabytkowej Kopalni Srebra. To najstarsza i jedna z największych w Polsce kolekcji zabytkowych maszyn i parowozów.

Na liście miejsc, które odwiedzą goście SMZT jest także zabytkowa starówka tarnogórska oraz Centrum Kultury Śląskiej w Nakle Śląskim i  w park w Świerklańcu.

Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej już po raz piąty organizuje tego rodzaju plener dla artystów. Prowadzi go znany tarnogórzanin i jednocześnie członek zarządu SMZT prof. Werner Lubos. Wspiera go członek zarządu Stowarzyszenia – Ryszard Wasielewski. Obydwaj Panowie są jednocześnie uczestnikami pleneru.

W czasie pleneru rodzą się pomysły, nie tylko na obrazy czy rzeźby. W poprzednich edycjach powstawały kompozycje muzyczne, filmy, ciekawe fotografie czy nawet teksty artystyczne – podkreśla Werner Lubos i dodaje, że „ideą pleneru jest zetknięcie podziemnej przestrzeni z tym co znajduje się na powierzchni. Podziemia to żywy zabytek, źródło ciągłej inspiracji, w różnych dziedzinach sztuki.

Dzieła sztuki artyści zaprezentują 12 sierpnia podczas wystawy połączonej z wernisażem w Galerii „Pod-Nad” w Tarnowskich Górach. Wydarzenie połączone z koncertem meksykańskiego skrzypka Eduardo Bortolottiego, odbędzie się o godzinie 18.00.

Do miasta gwarków Kevin Baker przyjedzie w towarzystwie prof. Marka Lorenca z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Dwójka przyjaciół podróżuje po Europie, aby wymieniać się doświadczeniami dotyczącymi naszego wspólnego dziedzictwa przemysłowego. O 11.00 w siedzibie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej zaprezentują oni jak wygląda zarządzanie obiektami poprzemysłowymi leżącymi w Wielkiej Brytanii oraz podadzą przykłady turystycznego zagospodarowania dawnych europejskich kopalń. W Tarnowskich Górach spędzą cały weekend.

„Cieszymy się, że nasze dziedzictwo przyciąga nie tylko turystów, ale również ekspertów. Wielka Brytania ma bardzo duże doświadczenie w zarządzaniu światowym dziedzictwem. My jesteśmy na początku drogi, więc może to być dobre źródło inspiracji” – mówi Zbigniew Pawlak – Przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które zarządza obiektami UNESCO – Zabytkową Kopalnią Srebra i Sztolnią Czarnego Pstrąga.

Urodzony w 1952 r. Kevin Baker to górnik z krwi i kości, społecznik i szef zabytkowej kopalni cyny Geevor, a także przewodniczący stowarzyszenia opiekującego się inną kopalnią cyny – Król Edward. Dzięki jego ogromnemu zaangażowaniu miejsca te są dziś dostepne dla zwiedzających. „Działalność tych kopalń opiera się w dużej mierze na wolontariacie i edukacji regionalnej . Warto więc skorzystać z tych dobrych brytyjskich praktych i zaimplementować je u nas” – dodaje Zbigniew Pawlak.

Kopalnia Geevor leżąca w wiosce Pendeen, w zachodniej Kornwalii, była jedną z największych kopalń działających na terenie Kornwalii. Obiekt znajduje się na Europejskim Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego (ERIH). Z kolei kopalnia Król Edward z kornwalijskiego miasta Camborne spełniała rolę obiektu ćwiczebnego. W połowie XIX w. powstała tam jedyna w Wielkiej Brytanii szkoła wyższa kopalnictwa i metalurgii. Od 2006 r. „Krajobraz górniczy Kornwalii i Zachodniego Devonu” – z zachowanymi zabytkami górnictwa metali kolorowych: miedzi i cyny znajduje się na Liście światowego dziedzictwa UNESCO.

„Pisząc nasz wniosek do UNESCO czerpaliśmy inspiracje z wniosku kornwalijskiego, który dotyczył nie pojedynczego obiektu, ale całego regionu poprzemysłowego. Oni byli pionierami w tej dziedzinie. Był to pierwszy tego rodzaju przypadek na świecie. Nasz wpis to jeden obiekt podzielony na 28, można powiedzieć – podobiektów, a więc także jest nietypowy” – komentuje szef SMZT.

Komitet Sterujący realizujący Plan Zarządzania „Kopalni ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” zyskał dziś nowego przewodniczącego. Została nim dr Katarzyna Piotrowska.

Z okazji pierwszej rocznicy podniesienia tarnogórskich zabytków do rangi światowej wszyscy zarządcy miejsc objętych tytułem UNESCO otrzymali z rąk Zbigniewa Pawlaka, przewodniczącego zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej certyfikaty potwierdzające wpis naszych atrybutów na tę prestiżową listę. Z uwagi na to, że Zbigniew Pawlak został niedawno nowym przewodniczącym Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej nowym koordynatorem miejsc światowego dziedzictwa został Jerzy Cieśliński z SMZT.

Podczas spotkania dyskutowano nad jak najszybszym oznakowaniem obiektów, a także instalacją tablic i drogowskazów przy drogach krajowych i autostradach.

Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad poinformowała nas, że nie ma możliwości sytuowania tablic z emblematem światowego dziedzictwa przy autostradach. Poprosiliśmy ministra infrastruktury o ustosunkowanie się do tematu, powołując się na wpisane na listę UNESCO zabytki w Małopolsce i na Dolnym Śląsku, gdzie takie emblematy widnieją na tablicach drogowych. Wciąż czekamy na odpowiedź – mówił dr Adam Hajduga, kierownik Referatu Dziedzictwa Industrialnego w Wydziale Kultury Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach. – Inwestor może złożyć wniosek do Ministerstwa Infrastruktury o zastosowanie tzw. zasady odstępstwa. Jeśli będzie taka konieczność – wykorzystamy tę drogę – dodał Piotr Skrabaczewski, zastępca burmistrza ds. gospodarczych.

Kluczową kwestią jest likwidacja zapadliska na wylocie Sztolni Głębokiej Fryderyk. Dyrektor Muzeum Górnictwa Węglowego Bartłomiej Szewczyk, które zarządza finalnym odcinkiem sztolni poinformował komitet sterujący, że problem powinien zostać usunięty do końca 2019 roku. Środki na ten cel praktycznie są już zabezpieczone.

Trwają rozmowy z PWiK w Tarnowskich Górach odnośnie wpisu do rejestru zabytków wieży wodnej obok Szybu Koehler. Miejsca te od ubiegłego roku są także dziedzictwem światowym.

Końca dobiega również tworzenie projektu rewitalizacji Parku Miejskiego przy współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa i Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

– UNESCO stawia na autentyczność a oczekiwania tarnogórzan są duże. Myślę, że udało nam się znaleźć kompromis. Teraz będziemy szukać środków – potrzebujemy 25 mln zł na realizację tego zadania popartego badaniami archeologicznymi – mówił Zbigniew Pawlak.

Obecni na spotkaniu przedstawiciele tarnogórskiej policji zapewnili, że wyeliminują całkowicie problem niszczenia przez quady i motocykle zabytkowej Hałdy Popłuczkowej. Funkcjonariusz będą w tym miejscu pełnić służbę po cywilnemu. Przypomnijmy, że kilka miesięcy temu rozpoczęto pierwszy etap badania hałdy metodą skaningową, która ma wykazać destrukcyjny wpływ rozjeżdżania przez motokrosy na strukturę zabytku oraz porastające hałdę unikatowe rośliny – murawy galmanowe.

Zbigniew Pawlak poinformował również, że udało się w ostatnich miesiącach wraz ze Starostwem Powiatowym uporządkować wiatrołomy otaczające Szyb Adam, który znajduje się niedaleko wylotu Sztolni Głębokiej Fryderyk w Zbrosławicach – obiekt jest już wzorowo wyczyszczony. Problem pojawił się z kolei na Srebrnej Górze – znajdująca się tu malownicza wysepka została bowiem w ubiegłym tygodniu zniszczona przez wandali.

– Konieczna jest również inwentaryzacja podziemi, bowiem opieramy się na mapach z końca XIX i początku XX wieku – mówił Pawlak. – Staraliśmy się o 100 tys. zł z budżetu państwa na skaning Głębokiej Sztolni Fryderyk, niestety zabrakło nam 1,5 punktu.

Jak poinformowała Katarzyna Piotrowska – raport o stanie ochrony naszych zabytków będzie rozpatrywany na sesji UNESCO w 2020 roku. – Wtedy będziemy mieli szansę omówić jak poprawiamy kwestie związane z ochroną, tak więc pracy nam nie brakuje – dodała.

Obecna na spotkaniu Agnieszka Sikorska – szefowa biura Śląskiej Organizacji Turystycznej podkreśliła, że ŚOT cały czas pracuje nad zwiększeniem ruchu turystycznego, a teraz ma możliwość pochwalenia się jedynym obiektem z tytułem UNESCO na Górnym Śląsku.

Wiele osób taką rekomendacją przy wyborze miejsc turystycznych się posługuje. Atrybuty UNESCO pojawiły się we wszystkich naszych materiałach promocyjnych – mówiła Sikorska.

Następne spotkanie komitetu odbędzie się w październiku. (UM TG / SMZT)

Zapisy umowy były przygotowywane od kilku miesięcy, jeszcze za kakadencji poprzedniego szefa SMZT Marka Kandzi. Umowę o wzajemnej współpracy podpisano w miejscu nietypowym, bo w jednej z komór Zabytkowej Kopalni Srebra, której podziemia od ubiegłego roku znajdują się na Liście światowego dziedzictwa UNESCO.

„Bardzo się cieszymy, to jest wspaniała możliwość rozwijania współpracy pomiędzy uczelnią ze wzgledu na duże spektrum wydziałow, które są na uczelni, bardzo wielu specjalistów z rożnych obszarów może uczestniczyć w tych projektach. Jest to dla nas poligon doswiadczalny” – komentował po podpisaniu porozumienia rektor Politechniki Śląskiej w Gliwicach prof. dr hab. inż. Arkadiusz Mężyk.

Porozumienie umożliwi nie tylko wymianę doświadczeń z zakresu budownictwa czy architektury, ale także realizację – poprzez granty i dotacje zewnętrzne dużych projektów inwestycyjnych związanych choćby z modernizacją przykopalnianego Skansenu Maszyn Parowych czy obiektów będących elementami wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

„W imieniu Stowarzyszenia i mieszkańców Tarnowskich Gór dziękuję za ten podpis, za tę współpracę, to umożliwi nie tylko ochronę światowego dziedzictwa, ale także pozwoli to dziedzictwo przekazać przyszłym pokoleniom, do czego współpraca z Wami jest nam tak potrzebna” – mówił po podpisaniu porozumienia Zbigniew Pawlak, nowy Przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które zarządza Zabytkową Kopalnią Srebra.

Do tej pory SMZT współpracowało jedynie z Wydziałem Architektury Politechniki Śląskiej w zakresie koncepcji modernizacji Skansenu Maszyn Parowych. Teraz zakres współpracu zostanie rozszerzony o inne wydziały.

„Jest to dla nas rownież wyzwanie. Umowa, którą podpisaliśmy zawiera aż 3 strony różnych prac, ktore bedziemy razem wykonywać. Współpraca dotyczy takich elementów jak przygotowywanie projektów badawczych, dydaktycznych, organizacja stażów i praktyk, współpraca przy wdrażaniu i upowszechnianiu wyników prac naukowo-badawczych, seminariów, konferencji.

Politechnika Śląska jest gotowa także do współpracy w zakresie kompleksowego przygotowania i prowadzenia procesu inwestytycjnego, planowanej rozbudowy lub budowy nowych obiwektów, a także różnego rodzaju ekspertyz. W umowie są również zapisy związane z opracowaniem projektów rewitalizacji, adaptacji do ruchu turyustycznego oraz zabezpieczania zabytkowych wyrobisk podziemnych z zastosowaniem nowoczesnych technologii z jednoczesnym zachowaniem ich historycznego charakteru.

„Chcemy się włączyć w dobre zachowanie tych zabytków, we wszystkie te działania związane z udostepnieniem ich dla zwiedzających. Ta spóścizna historyczna, to jest ogromny kawał histori, tradycji tej ziemi, może byc bardzo ciekawą ofertą turystyczną również dla gości nie tylko z kraju, ale i ze świata” – mówił rektor Politechniki Śląskiej.

Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej to jedyna organizacja pozarządowa w Polsce, która zarządza dziedzictwem światowym UNESCO. Dzięki staraniom SMZT województwo śląskie może od blisko roku szczycić się pierwszym obiektem wpisanym na tę prestiżową listę.

„Oczywiście będziemy promowali z całego serca tę kopalnię, bo jesteśmy zakochanie w ziemi śląskiej. Ta ziemi tarnogórska jest bardzo piękna, piękne miasto i zabytki” – mówił prof. Mężyk. (smzt)

Za zasługi w działalności na rzecz ochrony zabytków i promocji regionalnego dziedzictwa kulturowego Jerzy Zieliński otrzymał Złoty Krzyż Zasługi. Z kolei Grzegorz Rudnicki został wyróżniony Krzyżem Brązowym. Odznaczenia państwowe wręczył wyróżnionym, w imieniu Prezydenta RP Andrzeja Dudy, wicewojewoda śląski Mariusz Trepka.

„Szanowni państwo, swoją codzienną pracą dajecie przykład, jak w „małych Ojczyznach” budować dobro i pomyślność Polski” – mówił wicewojewoda podczas składania odznaczonym gratulacji.

Uroczystość, która odbyła się w Westybulu Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, rozpoczęto od odegrania hymnu narodowego, który uświetnił występ Orkiestry Komendy Wojewódzkiej Policji w Katowicach.

Do prezydenckich odznaczeń, rekomendowało nagrodzonych Starostwo Powiatowe w Tarnowskich Górach. Jerzy Zieliński był wieloletnim członkiem zarządu SMZT. Od lat związany jest z kulturą i tradycją ziemi tarnogóskiej, w szczególności  z dziedzictwem górniczym i śląską godką. Przygotowywał zapisy do wniosku o wpis dziedzictwa gwarków tarnogórskich na prezydencką Listę Pomników Historii. Ten prestiżowy tytuł SMZT uzyskało w 2004 r. Wpis na krajową listę zabytkó otwarło organizacji drogę do ubiegania się o wpis na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Grzegorz Rudnicki  to przedstawiciel najmłodszego pokolenia członków SMZT, z wyształcenia dziennikarz. Od 16 czerwca br. członek zarządu – specjalista od promocji tarnogórskich obiektów UNESCO i współautor pozytywnie zweryfikowanego Planu Zarządzania Dobrem na lata 2016-2020, jednego z elementów wniosku o wpisanie tarnogórskich zabytków pogórniczych i systemu zarządzania wodami podziemnymi na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Krzyż Zasługi został ustanowiony w 1923 r. i nadawany jest osobom, które położyły zasługi dla państwa lub obywateli spełniając czyny przekraczające zakres ich zwykłych obowiązków, a przynoszące znaczną korzyść państwu lub obywatelom, ofiarną działalność publiczną, ofiarne niesienie pomocy oraz działalność charytatywną. (www.katowice.gov.pl / smzt)

Zbigniew Pawlak podziękował Walnemu Zebraniu za zaufanie i w swym przemówieniu wyznaczył nowe kierunki rozwoju. „Zamierzam unowocześnić Stowarzyszenie, abyśmy jeszcze bardziej byli z niego dumni” – mówił nowy szef SMZT i dodał, że planuje zmienić sposób zarządzania firmą i jej obiektami UNESCO – Zabytkową Kopalnią Srebra i Sztolnią Czarnego Pstrąga.

Zbigniew Pawlak od ponad 20 lat jest związany ze Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. W minionej kadencji pełnił funkcję Z-cy Przewodniczącego Zarządu SMZT. W kuluarach mówią na niego „człowiek od UNESCO”. To on poświęcił wiele lat swojego prywatnego czasu i życia zawodowego, aby Tarnowskie Góry mogły trafić na najważniejszą listę zabytków świata. Jest współtorem wniosku o wpis „Kopalni ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” na tę prestiżową Listę i koordynatorem miejsca światowego dziedzictwa. Teraz pokieruje Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

Aby zrealizować szereg inwestycji Zbigniew Pawlak planuje częściej sięgać po środki zewnętrzne i utrzymywać partnerskie relacje – zarówno z lokalnym jak i regionalnym samorządem oraz wieloma instytucjami i placówkami edukacyjnymi.

„Zmiany będę przeprowadzał w sposób ewolucyjny, a nie rewolucyjny. Czeka nas dużo pracy, ale z Waszą pomocą na pewno nam się to uda” – komentował nowy szef SMZT. W swoich działaniań wskazał na poszanowanie i kultywowanie tradycji, wspólnej histori oraz dziedzictwa przemysłowego ziemi tarnogórskiej.

Walne Zebranie wyłoniło w tajnym głosowaniu także dwóch wiceprzewodniczących Stowarzyszenia, którzy wspomogą Zbigniewa Pawlaka w kierowaniu tą organizacją. Są to: Stanisław Wyciszczak – dotychczasowy Wiceprzewodniczący SMZT i jeden z założycieli tej organizacji, a także odpowiedzialny za sprawy gospodarcze Stanisław Karcz, pełniący do tej pory funkcję Członka Zarządu i koordynatora ruchu turystycznego.

Zbigniew Pawlak zastąpił na stanowisku Przewodniczącego Zarządu Marka Kandzię, który kierował SMZT aż przez dwie dekady. Nie startował on w wyborach do organów tej instytucji, ale nadal pozostaje jej członkiem. Żegnając się, Marek Kandzia podziękował wszystkim za współpracę i wyraził chęć dalszej współpracy jako głos doradczy.

Oprócz prezydnium, które tworzą Zbigniew Pawlak, Stanisław Wyciszczak i Stanisław Karcz, Walne Zebranie wybrało także 13 -osobowy zarząd. Ze „starego” składu zostali Ryszard Wasielewski zajmujący się ochroną środowiska, Werner Lubos z sekcji artystycznej SMZT, Bogdan Droś z działu pozyskiwania dotacji, Sławomir Ziemianek odpowiedzialny za współpracę z organizacjami pozarządowymi, Jerzy Cieśliński zajmujący się współpracą z placówkami edukacyjnymi, polonista Andrzej Kanclerz i szef przewodników po kopalni i sztolni Andrzej Szewerda.

W Zarządzie pojawiło się aż 6 nowych nazwisk: Adrzej Adrabiński i Grzegorz Modrzyński z sekcji podziemnej SMZT, Mariusz Gąsior – były kustosz Muzeum Wojny w Londynie, prawnik Bartłomiej Pikiewicz, przedsiębiorca Jan Renka i PR-owiec Grzegorz Rudnicki kierujący Biurem SMZT i działem marketingu.

Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej to jedna z najstarszych i najbardziej zasłużonych organizacji pozarządowych w Polsce. Jej początki sięgają lat 50-tych XX w. Bez pracy społeczników nie byłoby dziś dwóch sztandarowych zabytków techniki związanych z górnictwem kruszców srebra, ołowiu i cynku tj. Sztolni Czarnego Pstrąga i Zabytkowej Kopalni Srebra. Z inicjatywy Stowarzyszenia powstał także Skansen Maszyn Parowych, święto miasta „Dni Gwarków” i tygodnik „Gwarek”. Bogatą pracę organizacji odzwierciedlają liczne sprawozdania, biuletyny informacyjne, kroniki i wydawnictwa.

Jako strażnicy dziedzictwa, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej uratowało od zniszczenia i zapomnienia wiele miejsc i obiektów zabytkowych, tablic pamiątkowych, pomników, a także utworzyło muzeum regionalne. Na przestrzeni lat organizacja ta uczestniczyła także m.in. w tworzeniu Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, organizowała międzynarodowe plenery artystyczne, wystawy, spotkania, konferencje ekologiczne, popularno-naukowe oraz zainicjowała wiele badań związanych z historią ziemi tarnogórskiej.

Tablicę z wizerunkiem Feliksa Piestraka, którą pracownicy Zabytkowej Kopalni Srebra zainstalowali na elewacji frontowej budynku nadszybia, odsłoniła Teresa Kruczek. Muzyk Silesian Brass Quartet zagrał na trąbce hymn tarnogóski, były płomienne przemowy, a także popularny hymn górniczy zaśpiewany przez kilkadziesiąt zgromadzonych osób.

„W osobie inż. Feliksa Piestraka, który w tym mieście zajął poczesne miejsce, Stowarzyszenie widzi człowieka wielkiej myśli i wielkiego czynu, niestrudzonego inicjatora wraz z członkami zespołu” – zachowania podziemnego bogactwa Ziemi Gwarków dla przyszłych pokoleń – komentował Stanisław Wyciszczak, wiceprzewodniczący Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

Inicjatorem upamiętnienia inż. Piestraka jest zarządzające Zabytkową Kopalnią Srebra Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Tablicę odsłonięto dokładnie w 150. rocznicę jego urodzin.

Urodził się 2 czerwca 1868 r. w Lutczy, na terenie ówczesnych Austro-Węgier. Studiował na Akademii Górniczo-Hutniczej w Leoben w Austrii. Pracował m.in. w państwowych salinach galicyjskich, Wieliczce, Kałuszu, Bochni, Dolinie, przechodząc wszelkie oddziały techniczne: głębokich wierceń, miernictwa, budownictwa lądowego, budowy maszyn, w oddziale ruchu kopalnianego i warzelnictwa soli.

Feliks Piestrak to osoba niezwykle zasłużona dla Tarnowskich Gór. Od lat 20. ubiegłego wieku kierował elitarnymi szkołami górniczymi w Tarnowskich Górach i Wieliczce oraz miał ogromny wpływ na rozwój tamtejszej turystyki podziemnej. Należał do zespołu specjalistów, którzy jeszcze przed wojną udostępnili turystom fragment podziemi tarnogórskich. Napisał również nie tylko przewodnik po Wieliczce i jej kopalni, po muzeach Galicji i Tarnowskich Górach, ale także przetłumaczył i wydał niemiecko-polski słownik terminów górniczych.

Był ostatnim dyrektorem tarnogórskiej Szkoły Górniczej, którą zlikwidowano w 1933 r. Na terenie miasta nie prowadzono już od wielu lat wydobycia metali, dlatego nie było konieczności dalszego prowadzenia szkoły. Przeniesiono ją do Katowic, gdzie powstały Śląskie Techniczne Zakłady Naukowe. Przyczyną zamknięcia szkoły była również likwidacja Polskiej Skarbowej Huty Srebra i Ołowiu (dawniej Huta Fryderyk) , którą na obecnych terenach miasta uruchomiono w 1786 r.

„Nie zakładał Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, tym bardziej nie pracował przy uruchomieniu Zabytkowej Kopalni Srebra czy Sztolni Czarnego Pstrąga. – Ale był wśród tych, od których Alfons Kopia zaraził się myślą utworzenia kopalni pokazowej i potem z tej iskry rozniecił ogień – mówił o Feliksie Piestraku w październiku 2017 r. na łamach tygodnika „Gwarek” Stanisław Wyciszczak.

Zmarł w Tarnowskich Górach 15 maja 1947r., pochowany został w rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

W 2008 r. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej dla uczczenia postaci inż. Feliksa Piestraka ufundowało i umieściło na budynku byłej Szkoły Górniczej przy ul. K. Miarki 17 tablicę pamiątkową poświęconą jego pamięci. Szkołą tą inż. Feliks Piestrak kierował w latach 1924-1933.

Uroczyste wręczenie certyfikatu UNESCO z udziałem m.in. szefa resortu kultury Piotra Glińskiego, który wręczył go tarnogórzanom, Jego zastępczyni Magdaleny Gawin, odbyło się w Sali Rady na Zamku Królewskim w Warszawie. Tarnowskie Góry reprezentowali tam burmistrz Arkadiusz Czech wraz z zastępcą Piotrem Skrabaczewskim oraz szef Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej Marek Kandzia oraz Zbigniew Pawlak – wiceszef SMZT i koordynator wpisu dziedzictwa gwarków tarnogórskich na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Z paryskiej siedziby UNESCO certyfikat trafił do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, któremu podlegają m.in. Polski Komitet ds. UNESCO oraz Narodowy Instytut Dziedzictwa. Certyfikat podpisała Irina Bokova, była już dyrektor generalna UNESCO.

– To obywatele, miłośnicy, społecznicy doprowadzili do tego sukcesu – podkreślił Wicepremier, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotr Gliński wskazując na pierwszy w świecie wpis będący dziełem stowarzyszenia, a nie instytucji, gminy czy innego podmiotu instytucjonalnego. Na to samo zwrócił uwagę szef Polskiego Komitetu ds. UNESCO prof. Jacek Purchla: – Tarnogórzanie posiedli w najwyższym stopniu umiejętność dziedziczenia, bo wpis nie oznacza tylko zaszczytu, ale wielką odpowiedzialność za dziedzictwo i zobowiązanie jego ochrony dla kolejnych pokoleń. To jest zobowiązanie dla Tarnowskich Gór i władz krajowych – powiedział profesor, który przewodniczył 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO, podczas której Tarnowskie Góry stały się 15. polskim obiektem na prestiżowej liście.

Profesor wskazał, że dzisiejszy dzień to wielkie święto dla mieszkańców Tarnowskich Gór, ale i dla Polski. – Polska jest dumna z Tarnowskich Gór, a tarnogórzanie powinni być dumni z siebie – zakończył Purchla.

Podczas spotkania wiceszef SMZT Zbigniew Pawlak zaprezentował zgromadzonym na zamku gościom krótką prezentację o roli Tarnowskich Gór w rozwoju gospodarczym Europy i świata, a także o rozwiązaniach technologicznych, dzięki którym tutejsze zabytki pogórnicze wraz z krajobrazami kulturowymi znalazły się na najważniejszej liście zabytków naszego globu.

– Jako Tarnowskie Góry rzeczywiście jesteśmy niezwykli – podkreślał w czasie uroczystości Zbigniew Pawlak. – Nie mamy wprawdzie kontaktu werbalnego z naszymi przodkami, kopalnia zamknięta została w 1913 roku, nasi pradziadowie nie żyją już dawno, więc nikt nam nie opowie jak się pracowało w tej kopalni. Mimo to duch górniczy pozostał, bo to my chronimy to nasze dziedzictwo.
Zdaniem Pawlaka historia zatoczyła koło, bo społecznicy już przed wojną wraz z burmistrzem doprowadzili do tego, żeby uruchomić trasę turystyczną. – Dzisiaj również pracujemy z władzami naszego miasta na czele z burmistrzem na rzecz naszego dziedzictwa – wyjaśniał wiceszef SMZT.

Na zakończenie swojego wystąpienia Zbigniew Pawlak przytoczył słowa Henryka de Birnbaum, porucznika Jego Królewskiej Mości Króla Rzeczypospolitej. W Złotej Księdze Tarnowskich Gór znajduje się jego wpis z 1792 r. Swój pobyt w mieście gwarków określił on jako „Dzieło Natury, Sztuka Człowieka”. – Chodzę po tych niewycieczkowych trasach już od 30 lat i jeszcze wszędzie nie bylem i nadal się zastanawiam co jest większym dziełem, czy to co zrobiła natura, czy człowiek” – mówił Zbigniew Pawlak.

Arkadiusz Czech, burmistrz Tarnowskich Gór zwrócił uwagę, że to, co miasto świętowało w lipcu ubiegłego roku i dziś symbolicznie zostało potwierdzone certyfikatem, to zasługa wielu przeszłych pokoleń tarnogórzan. – My dziś w pewien sposób konsumujemy owoce ich pracy i za to należy im dzisiaj podziękować – mówił w Zamku Królewskim wymieniając tylko kilka „zasług” Srebrnego Miasta dla rozwoju ludzkości. – Dwie rewolucje przemysłowe rozpoczęły się na swój sposób u nas, to u nas – poprzez górniczą skarbonę na wypadek zdarzeń losowych – „wymyślono” system społecznych ubezpieczeń, to z Tarnowskich Gór w końcu wywodzi się kult św. Barbary jako patronki górników – wyliczał burmistrz.

Szef Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej Marek Kandzia mówił dziennikarzom, że dzisiejsza uroczystość to ukoronowanie wielu lat ciężkiej pracy Stowarzyszenia i dobrej współpracy z magistratem oraz Narodowym Instytutem Dziedzictwa. – 9 lipca ubiegłego roku odtańczyliśmy na naszym rynku taniec radości, teraz gdy mamy już oficjalny certyfikat UNESCO możemy to zrobić po raz kolejny – żartował szef SMZT.

– Chciałabym powiedzieć o wielkiej roli Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej z panem Markiem Kandzią na czele i lokalnemu samorządowi reprezentowanemu przez Pana Burmistrza Arkadiusza Czecha. Niezwykle im dziękuję i gratuluję wielkiego sukcesu – mówiła podczas uroczystości prof. Magdalena Gawin – Wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Generalna Konserwator Zabytków.
To właśnie Pani Wiceminister Gawin podpisywała w styczniu 2016 roku komplet dokumentów (wniosek i plan zarządzania), które trafiły do Centrum Światowego UNESCO w Paryżu, siedziby tej organizacji. W ten sposób została uruchomiona procedura analizy merytorycznej, a także rozpoczęto przygotowania do misji terenowej UNESCO.

9 lipca 2017 r. oczy całego świata zwróciły się ku Tarnowskim Górom. Podczas 41. Sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa, który obradował w Krakowie między 2 a 12 lipca, „Kopalnie ołowiu, srebra i cynku wraz z system gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” zostały wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Oprócz Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga, w rodzinie najważniejszych zabytków świata znalazło się ponad 20 obiektów pogórniczych leżących głównie w Tarnowskich Górach oraz w części Bytomia i gminy Zbrosławice. Pod względem historycznym i technicznym tworzą one jedną całość, związaną z wydobyciem rud srebra, ołowiu i cynku oraz systemami odwadniania podziemi i wykorzystaniem wody pogórniczej do celów spożywczych.

Wręczenie certyfikatów odbyło się w zabytkowej siedzibie SMZT, która mieści się w centrum Tarnowskich Gór. – Nowi przewodnicy dziękowali za to, że mogli nabyć nowe uprawnienia i poznać tajemnice miasta gwarków. Wiele osób wygłaszało nawet hymny pochwalne dla Stowarzyszenia za organizację kursu – relacjonuje Stanisław Wyciszczak, wiceprzewodniczący i współzałożyciel SMZT.

Do udziału w kursie zgłosiło się ponad 70 osób, na placu boju zostało niecałe 50. – Taki kurs był nam potrzebny, gdyż do tej pory organizowaliśmy kursy eksternistyczne. Teraz otrzymaliśmy zastrzyk świeżej krwi – komentuje Marek Kandzia Przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

– Jesteśmy dumni z tego że jako kolejne pokolenie przewodników możemy mówić o historii naszego srebrnego miasta, które zostało docenione na arenie światowej. Przed nami długa droga, ale ta praca jest tego warta – mówi Tomasz Kik, nowy przewodnik, który będzie oprowadzał wycieczki również w języku czeskim.

Obecnie dla Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga pracuje ponad 30 przewodników. Przyjmuje się, że w kolejnym roku od wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO frekwencja wzrasta o 30-40 procent. Statystyki są obiecujące. Przez pierwsze trzy miesiące tego roku Kopalnię Srebra zwiedziło blisko 10 tys. osób, czyli o niecałe 4 tys. więcej niż przez pierwszy kwartał roku 2017. Z kolei do Sztolni zajrzało niecałe 2300 zwiedzających, czyli ok. 150 więcej.

W ubiegłym roku do tarnogórskich obiektów Szlaku Zabytków Techniki zajrzało w sumie 131 tys. osób. To jeden z najlepszych wyników. Sądzimy, że w zbliżającym się sezonie odwiedzi nas większa liczba turystów niż do tej pory, dlatego musimy być na to przygotowani – uważa Zbigniew Pawlak wiceprzewodniczący Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

Certyfikat uprawnia do oprowadzania turystów po Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga – dwóch flagowych obiektach turystyki podziemnej regionu, a od lipca u biegłego roku również zabytkach światowego dziedzictwa UNESCO.

Beata Kiszel, dyrektor Muzeum w Tarnowskich Górach,  liczy, że nowi przewodnicy będą swoistego rodzaju ambasadorami i zachęcą turystów do odwiedzania nie tylko kopalni, ale także tarnogórskiej starówki.– Nie ma bowiem lepszej reklamy niż przewodnik, który odpowiednio zachęci turystów do zwiedzania innych ciekawych miejsc – mówi Beata Kiszel i dodaje, że – skarby są także w sercu miasta gwarków.

Skaning hałdy to jeden z elementów współpracy Urzędu Miasta Tarnowskie Góry, Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej i Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, a także kolejny etap, realizowanego od 2016 r. planu zarządzania dziedzictwem światowym, związany z podniesieniem poziomu bezpieczeństwa tego obiektu.

-Chodzi o fakt uchwycenia kwesti rozjezdzania tego obiektu przez nielegalne zjazdy quadami. Będzie to analiza porównawcza co najmniej dwóch skanów – wyjaśnia Karolina Radwan z sosnowieckiego Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego zajmująca się inżynierią zagrożeń środowiskowych.

Od ubiegłego roku Hałda Popłuczkowa oraz 27 innych obiektów pogórniczych z Tarnowskich Gór, Bytomia i Zbrosławic znajduje się na Liście światowego dziedzictwa UNESCO. Na jej szczyt, wyznaczonymi ścieżkami można dostać się pieszo lub rowerem. Kategorycznie zabrania się natomiast jeżdżenia po hałdzie pojazdami spalinowymi. O zakazie tym informują liczne znaki ostrzegawcze. – Niestety, wiele osób świadomie lekceważy te zakazy i nadal traktuje to niezwykłe miejsce jak tor motocrossowy, nie przyjmując do wiadomości kwesti związanych z zachowaniem naszego dziedzictwa dla przyszłych pokoleń” – mówi Zbigniew Pawlak – wiceszef Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

– Chcemy zrobić badania jak postępuje erozja tych stoków na hałdzie. Będzie to wykonane poprzez skaner 3D. Urządzenie wysyła wiązkę lasera, która jest odbijana i wyłapywana poprzez skaner. Zasięg jest spory, bo ponad 2 km. Potrafi zrobić model 3D z dokładnością co do milimetra – tłumaczy Mateusz Karcz z Wydzału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego.

– Dzięki temu urządzeniu pozyskujemy chmurę punktów, którą możemy przetwarzać komputerowo. Te punkty są umieszczone w przestrzeni. Posiadają one swój opis i dzięki temu możemy stworzyć model i uchwycić bardzo niewielkie zmiany jakie zachodzą w terenie – dodaje Karolina Radwan.

– Tytuł UNESCO nie jest tylko docenieniem wyjątkowości naszego tarnogórskiego dziedzictwa, ale przede wszystkim obowiązkiem jego ochrony i zachowanie dla przyszłych pokoleń – komentuje Arkadiusz Czech, burmistrz Tarnowskich Gór wskazując, że rozpoczęte właśnie badania hałdy są tylko jednym z działań mających na celu zbadanie i ochronę hałdy. Jeszcze przed wpisem jej i pozostałych 27 atrybutów na Listę światowego dziedzictwa UNESCO miasto rozpoczęło kampanię edukacyjną mającą na celu akcentowanie wyjątkowości hałdy. Przed dwoma laty gmina uzgodniła z policją i strażą miejską wysyłanie w weekendy patroli rejon hałdy patroli, dofinansowała także w tym celu zakup samochodu terenowego dla policji.

Jeszcze wcześniej, bo już w 2006 roku uchwałą Rady Miejskiej ustanowiono na liczącym 6,77 ha obszarze hałdy popłuczkowej Park Kulturowy. Dokument zakłada ochronę tego unikatowego terenu, a w tym utrzymanie w niezmienionym kształcie zespołu hałdy wraz z warstwą wytworzonej gleby i pokrywą roślinną.

Hałda popłuczkowa jest dużym usypiskiem skały płonnej leżącym w miejscu, przy którym znajdował się zakład uzdatniania rudy, będący jednym z elementów funkcjonującej do początku XX w. królewskiej kopalni kruszców srebra, ołowiu i cynku Fryderyk.

Hałda pochodzi z lat 30-tych XIX wieku, jednakże znacząco zwiększyła swoją wielkość wraz ze wzrostem produkcji cynku w latach 1870-1920. Skala obiektu wskazuje na rozmiar operacji wydobywczych prowadzonych przez kopalnię Fryderyk. Odpady pochodziły z sortowania i płukania dolomitów zawierających rudę, z których oddzielano rudy ołowiu, srebra i cynku, wraz z rudą żelaza.

W latach 1882-87, czyli w okresie największego rozwoju kopalni, rocznie produkowano od 20 do 30 tys. rudy. Wydobycie w Tarnowskich Górach kontynuowano po 1870 r. głównie ze względu na rosnące zapotrzebowanie na rudę cynku, która była wydobywana w dużych ilościach z południowego odcinka kopalni. Produkcja rudy cynku na Górnym Śląsku osiągnęła swój szczyt w 1910 r., gdy wyniosła 250 tys. ton metalicznego cynku.

Pod koniec drugiej wojny światowej hałdę włączono do systemu obronnego, czego pozostałością są bunkry strzeleckie. Obiekt pełni obecnie rolę punktu widokowego (ma 17 m wysokości). Hałdę porastają rzadkie murawy galmanowe, w skład których wchodzą rośliny odporne na wysokie stężenie metali ciężkich w glebie.(smzt/um tg)

Na zachowanie dziedzictwa kulturowego zabytkowej Sztolni Fryderyk poprzez zabezpieczenie górotworu i modernizację gospodarki wodnej, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogóskiej wraz z Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu otrzymało  2 137 893,79 mln zł dotacji. Przyznane fundusze pochodzą z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020, Oś Priorytetowa: V Ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów Działanie/Poddziałanie: 5.3 Dziedzictwo kulturowe/5.3.1 Dziedzictwo kulturowe – konkurs.

Zadanie, którego całkowite koszty szacowane są na kwotę ponad 3,5 mln zł obejmować będzie szereg kompleksowych zadań takich dokumentację i projekt w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, przygotowanie dojazdu wraz z przeprawą przez rzekę, konserwację zabytkowego portalu wylotu Sztolni Głębokiej Fryderyk i zrekonstruowanie historycznej obudowy sztolni. Dodatkowe środki pochodzą z budżetu wojwództwa.

Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej dziękuje za zangażowanie przede wszystkim Marszałkowi Województwa Śląskiego Wojciechowi Sałudze i Członkowi Zarządu Województwa Śląskiego Henrykowi Mercikowi. – Jesteśmy szczęśliwi i wdzięczni zarządowi woj. śląskiego za zaangażowanie. Będziemy mogli zadbać o nasze dziedzictwo i wreszcie posuniemy się do przodu – komentuje Zbigniew Pawlak, wiceprezes Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które w zabezpieczaniu będzie współpracować z Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, bo to ona zarządza tym właśnie odcinkiem sztolni.

W przedsięwzięciu Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej występuje jako lider projektu. Z kolei Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, będące wspólną instytucją kultury Miasta Zabrze i Województwa Śląskiego, odpowiada za aspekty techniczne utrzymania przedmiotu projektu.

– Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu opracowało całą dokumentację projektową i techniczną. Nad obszernym wnioskiem pracował wieloosobowy zespół specjalistów, czego efektem jest przyznanie na to przedsięwzięcie ponad dwumuluionowej dotacji. Cieszymy się z efektów i dziękujemy MGW za ich zaangażowanie  – podkreśla Marek Kandzia, Przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

MGW jest administratorem końcowego odcinka sztolni między szybem Ewa a wylotem. Przedsięwzięcie jest w dobrych rękach. Instyytucja ta ma duże doświadczenie w prowadzeniu robót górniczych i udostępnianiu podziemnych obiektów poprzemysłowych do zwiedzania. Mowa oczywiście o flagowych zabytkach techniki sąsiedniego Zabrza- Kopalni Guido oraz Sztolni Królowej Luiza.

Przypominamy, że Sztolnia Głęboka Fryderyk, na której na 600 metrach zorganizowana jest turystyczna Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach, liczy w sumie prawie 17 km długości, ukończona została w lipcu 1834 roku.

Obecnie sztolniowe wody, po opuszczeniu podziemi wpływają do tzw. roznosu i po kilkuset metrach łączą się z rzeką Dramą. Aby wykonać wszystkie prace budowlane, na czas robót bedzie trzeba wykonać bajpas przekierowujący wodę płynącą ze sztolni.

Projekt obejmuje również demontaż i konserwację zabytkowego portalu, zwanego Bramą Gwarków. Miejsce to odzyska dawny blask i w przyszości, zgodnie z Planem Zarządzania Dobrem na lata 2016-2020  powinien zostać udostępniony turystom. SMZT liczy tu na zaangażowanie Gminy Zbrosławice.

Problem zawaliska na wylocie sztolni pojawił się w 2008 r. Od tamtej pory trwały przepychanki administracyjno-prawne, w czyich kompetencjach leży naprawa i zabezpieczenie sztolni. Dopiero obecny Zarząd Województwa Śląskiego znalazł rozwiązanie prawne tego problemu.

Niewątpliwie sprawy nabrały większego tempa po wpisie „Kopalni ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” na Listę światowego dziedzictwa UNESCO”. Częścią tego wpisu jest właśnie Sztolnia Głęboka Fryderyk. Jeśli umowa z wykonawcą zrobót zostanie podpisana w maju lub czerwcu, na realizację zadanie MGW będzie miało około 1,5 roku.(smzt)

Dr Eugeniusz i Edelgarda Foltynowie, którzy w imieniu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej prowadzą badania archeologiczne na terenie Miasteczka Śląskiego odkryli pod ziemią aż 127 artefaktów. Wśród nich tzw. jamę wygrzewczą, czyli podziemny piec do termicznej obróbki rudy ołowiu.

Piec składa z kilku warstw – gliny, brązowego i białego piasku oraz kamieni ognioodpornych z dodatkiem szlaki pochodzącej z wcześniejszego wytopu. Z kolei środek wypełniony jest tlenkowymi rudami ołowiu. Piec służył do podgerzwania rudy, wstępnego elementu jej obróbki. „Chodziło o to, żeby siarczki przeszły w tlenki, żeby wsad był bardziej kruchy. Następnie wydzielano skałę płoną a z rudy wytapiano płynny ołow” – wyjaśnia kierownik badań archeolog Eugeniusz Foltyn.

Zdaniem naukowców piec może mieć nawet 1000 lat. Podobny wiek mają fragmenty węgli drzewnych odnalezione na dnie pieca. Potwierdziły to wyniki badań fizykochemicznych.

Odkrycia dokonano na terenie Żyglinka, jednej z dzielnic Miasteczka Śląskiego, na obszarze gdzie były już prowadzone badania archeologiczne. Tak jak w poprzednich przypadkach, tak i teraz zleciło je Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które pilotuje temat wykopalisk już od wielu lat i pozyskuje na ten cel dotacje zewnętrzne.

Oprócz piceca hutniczego, na różnych poziomach gleby oczom naukowców ukazały się inne zabytkowe elementy związane z działalnością produkcyjną. „Okazało się, że badane miejsce skrywa także inne cenne artefakty pochodzące zarówno z pradziejów jak i wczesnego średniowiecza” – tłumaczy specjalistka wczesnego średniowiecza archeolog dr Edelgarda Foltyn.

W ziemi odnaleziono 127 elementów, m.in. fragmenty ceramiki, z których najstarszy może mieć nawet 4 tys. lat. „To było miejsce, w którym prowadzono działalność produkcyjną. Mamy tu do czynienia z różnymi fazami zasiedlania” – tłumaczy Eugeniusz Foltyn. Na stanowisku archeologicznym dokopano się także do narzędzi krzemienych pochodzących ze środowej epoki kamienia, czyli mezolitu.

Te najciekawsze znaleziska, w formie zdjęć i rysunków, będzie można zobaczyć już w najbliższy piątek 23 lutego w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Żyglinie, dzielnicy Miasteczka Śląskiego. Puktualnie o 18.00 w nowoczesnej sali edukacyjnej nazywanej „Wykopaliskami wiedzy” rozpocznie się, organizatowane przez Miejski Ośrodek Kultury w Miasteczku Śląskim, spotkanie z archeologiami biorącymi udział w badaniach. Odbędzie się ono w ramach cyklu „Posrebrzane Dzieje. Fakty i legendy z przeszłości Miasteczka”. (więcej)

Badacze uważają, że odnalezione przez ostatnią dekadę artefakty, a także analiza zanieczyszczeń w osadach pochodzących z okrywek geologicznych w torfach, poddane badaniom fizykochemicznym mogą świadczyć o działalności produkcyjnej rozciagnietej w czasie.

Efekty dziesięcioletnich badań zawarto w wydanej pod koniec ubiegłego roku przez SMZT publikacji pn. „Odczytano z torfowisk – początki i sposoby pozyskiwania metali na terenie tarnogórskiego obszaru kruszconośnego”. SMZT planuje już przeprowadzenie kolejnych badań. (smzt)

fot: Wojtek Stankiewicz 

– Cieszę się, że spotkaliśmy się prawie wszyscy i że jest to spotkanie robocze – wiemy przecież, że UNESCO to nie tylko zaszczyty, ale przede wszystkim ciężka, wieloletnia praca – powiedział na wstępie burmistrz Arkadiusz Czech.

W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele właścicieli i zarządzający poszczególnymi atrybutami ,wpisanego obiektu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO oraz reprezentanci instytucji kontrolnych i konsultacyjnych. Zgodnie z tym w Sali sesyjnej pojawili m.in. przedstawiciele Narodowego Instytutu Dziedzictwa, urzędów miejskich w Tarnowskich Górach, Bytomiu (Zbrosławic zabrakło), Lasów Państwowych, Wyższego Urzędu Górniczego, Urzędu Marszałkowskiego, Muzeum Górnictwa Węglowego, Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji, Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów S.A., Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, Powiatowej Komendy Policji, Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, a także Śląski i Powiatowy Konserwator Zabytków.

Spotkanie stało się okazją do wymiany informacji o tym, co udało się zrobić przez siedem miesięcy po wpisie, a co czeka nas w najbliższej przyszłości. – Tytuł UNESCO nie jest nam dany raz na zawsze – zaznaczali uczestnicy.

– Złota skrzynia, którą otrzymaliście wraz z wpisem będzie Wam służyć przez długie lata. Klucz jest w Waszych rękach i od was zależy, jak będziecie gospodarować tym skarbem – powiedziała Katarzyna Piotrowska z Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

Wylot sztolni Głębokiej Fryderyk

Jeden z tematów, zapadlisko w okolicach wylotu Sztolni Głębokiej Fryderyk, powracał co chwilę w dyskusji, albowiem od dziesięciu lat nic się w jego sprawie nie dzieje. Bartłomiej Szewczyk i Anna Wieczorek z Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu wyjaśnili, że województwo ma 700 tys. zł. na usunięcie „dziury” oraz zabezpieczenie sztolni. Potrzebnych będzie jednak ponad 3 mln zł.

– Staramy się o pozyskanie brakujących pieniędzy z funduszy unijnych – tłumaczyła Wieczorek. – Wniosek na 2,1 mln zł złożony do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska przeszedł już pozytywnie ocenę merytoryczna i formalną. Informacja o ewentualnym przyznaniu dotacji powinna być ogłoszona w ciągu miesiąca. Jeśli umowa z wykonawcą zostanie podpisana w maju lub czerwcu, na realizację będziemy mieli około 1,5 roku. Zadanie obejmować będzie szereg kompleksowych zadań: dokumentację i projekt w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, przygotowanie dojazdu wraz z przeprawą przez rzekę, konserwację zabytkowego portalu wylotu Głębokiej Sztolni Fryderyk, zrekonstruowanie historycznej obudowy sztolni. Aby wykonać wszystkie prace budowlane na czas robót, należy wykonać bajpas przekierowujący wodę płynąca ze sztolni – wyjaśnił Szewczyk.

Tablice

Uczestnicy poruszyli także temat tablic informujących o zabytku wpisanego na Listę światowego dziedzictwa UNESCO m.in. na autostradach. Śląska Organizacja Turystyczna wystąpiła w tej sprawie z zapytaniem do Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, ale otrzymała odpowiedź negatywną.

– Nie wiemy na razie, jak ma się to do faktu, że takie oznaczenie istnieje w przypadku kościołów w Świdnicy i Jaworze! – mówił odpowiedzialny za Szlak Zabytków Techniki Adam Hajduga.

Stacja wodociągowa Staszic

– Staszic to jeden z głównych obiektów dobra. Trzeba się zastanowić, kiedy i w jaki sposób zacząć prace konserwatorskie w obiekcie. Gdyby nie Staszic nie wiem, czy udałoby nam się przekonać Międzynarodową Radę Ochrony Zabytków ICOMOS i Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO o wyjątkowości naszej kandydatury – wskazywała Katarzyna Piotrowska.

W skrócie chodzi o to, że konserwacja stacji jest niezbędna, ale bez ruchów ze strony właściciela tj. Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów lub przejęcia obiektu przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej nie jest to możliwe. Tutaj odpowiedź na żadne z pytań nie padła.

Co zrobiło miasto?

Urząd Miejski w odniesieniu do UNESCO wykonał szereg czynności formalno-prawnych takich jak uwzględnienie obiektów i stref wokół nich w studium oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, wpis Parku Miejskiego do rejestru zabytków oraz zlecenie projektu jego rewitalizacji, następnym krokiem będzie wykup wrażliwych gruntów.

– Za nami są już pierwsze umowy z uczelniami mające na celu poszerzanie wiedzy naukowej na temat naszego dobra – wyliczał Piotr Skrabaczewski, zastępca burmistrza ds. gospodarczych. – Zadbaliśmy też o drogi gruntowe prowadzące do zabytków, wzmocniliśmy także ochronę – poprzez dodatkowe patrole policji i straży miejskiej – m.in. hałdy popłuczkowej. Wkrótce wspólnie z Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Tarnogórskiej chcielibyśmy powołać Lokalną Organizację Turystyczną – dodał.

Na tym nie koniec wykonanych przy atrybutach prac. Park Kunszt został wysprzątany – wycięte zostały drzewa i krzewy, Srebrna Góra jest sprzątana przez gminę Bytom. Rezerwat Segiet na Srebrnej Górze został oznaczony ponownie, w Miejskim Parku wyremontowano grzybek, zmeliorowano rzekę Dramę na odcinku roznosu Głębokiej Sztolni Fryderyk.

– W Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego wszystko konsultowane jest w odniesieniu do granic poszczególnych atrybutów dobra jak i do strefy buforowej. Tym niemniej dużo pracy jeszcze przed nami – tłumaczył Zbigniew Pawlak.

W tematach luźniej związanych z atrybutami należy wymienić także aktywizację społeczności lokalnej w postaci rocznicowej imprezy na Kunszcie, uruchomienie strony internetowej o UNESCO, wydanie przewodnika, przygotowanie wystawy, zorganizowanie w mieście posiedzenia Senackiej Komisji Kultury i Środków Przekazu, badania prowadzone we współpracy z Uniwersytetem Śląskim w Segiecie i przy Kunszcie, scaning Hałdy Popłuczkowej, w trakcie są poszukiwania fundamentów pierwszej maszyny parowej, scanning 3d podziemnej trasy turystycznej, wpis do rejestru zabytków roznosów sztolni Boże Wspomóż oraz Głębokiej Sztolni Fryderyk. (UM TG)

W pracach poszukiwawczych z wykorzystaniem nowoczesnych georadarów biorą udział naukowcy Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego z Sosnowca, a także wspierająca ich firma z Trzebini zajmująca się badaniami geofizycznymi. Wstępne poszukiwania fundamentów i innych śladów działalności słynnej, bo pierwszej na Górnym Śląsku maszyny parowej, a także leżącej kilka metrów pod ziemią sztolni, tzw. Kunst Rösche, przeprowadzono w rejonie Parku Kunszt znajdującego się w dzielnicy miasta – Bobrowniki Śląskie.

32-calową maszynę parową typu Newcomen wyprodukowano w 1787 r. w należącej do Samuela Homfraya hucie żelaza Penydarran w południowej Walii. Po przetransportowaniu urządzenia do portu w Cardiff, załadowano je na statek, który po kilku dniach żeglugi dotarł do Szczecina. Tam maszynę przeładowano na barki pływające po Odrze. Po przebyciu ok. 600 km, w miejscowości Zdzieszowice, nastąpił rozładunek. W sierpniu 1787 r. ten niesamowity wynalazek dotarł za pomocą furmanek do Tarnowskich Gór. Proces montażu ważącego ponad 30 ton kolosa, w specjalnie do tego przystosowanym budynku, nadzorował jego konstruktor, Samuel Homfray. Cudo óczesnej techniki rozpoczęło pracę 19 stycznia 1788 r.

Piękna dziś dolina z zabytkowym kopcem z początku XIX w., linią kolei wąskotorowej była od końca XVIII w. najważniejszym miejscem wydobycia kruszców srebra i ołowiu w środkowej Europie. Pracowały tu nie tylko maszyny parowe, ale także potężne kieraty odwadniające.

Dzięki zastosowaniu techniki parowej górnikom udało się ujarzmić siły natury i skutecznie odwadniać podziemia kopalni Fryderyk. Wieści o uruchomieniu pierwszej, a w następnych latach kolejnych 7 maszyn sprawiły, że Tarnowskie Góry stały się obowiązkowym punktem wizyt wielkich tego świata. Pracę maszyn a także tutejszy przemysł oglądały nie tylko koronowane głowy starego kontynentu, ale także książęta, wojskowi, naukowcy, muzycy i poeci.

Wrażenia z tych wizyt, znamienici goście przelewali na papier wpisując się do tzw. Złotej Księgi Tarnowskich Gór. Zawiera ona ponad 900 nazwisk osób, który odwiedziły miasto gwarków od momentu uruchomienia pierwszej maszyny. „Być może inni zechcą hamować namiętności, inni zwalczać siły natury, tarnogórzanie, wy zaprzęgliście te siły, a one przez was kierowane czynią co im każecie.” – napisał Christian Gottfried Klose, który wpisał się do księgi w lipcu 1797 r.

„Poszukiwania skupiają się na dwóch elementach. Po pierwsze na odnalezieniu fundamentów budynku tej pierwszej maszyny oraz jednej ze sztolni, tzw. Kunst Rösche, dzięki której można było odprowadzić wodę z tego rejonu do rzeki Stoły” – mówi Wiceprzewodniczący Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej Zbigniew Pawlak

Wybudowana prawdopodobnie w kolejnym roku od uruchomienia kopalni Fryderyk sztolnia miała początek w szybie Abt. Powstała dlatego, że kunszty odwadniające zlokalizowane były na terenie leżącym na tym samym lub niższym poziomie, niż lustro rzeki Stoły. Aby woda z nich mogła do niej spłynąć, musiano wyprowadzić sztolnię ze spadem do niżej położonego miejsca rzeki. „Łączna długość sztolni w podziemiu wynosiła ponad 500 m. Słowo „Rösche” w nazwie sugeruje, że budowano ją w otwartym wykopie, który potem zasypano. Odkryto ją na planie z lat 1785-1792” – tłumaczy wiceszef SMZT.

„Korzystamy z nieinwazyjnych metod geofizycznych, z metody georadarowej, przy wykorzystaniu różnych anten, mamy możliwość zajrzenia co jest pod ziemią, nawet na głębokość kilkunastu metrów. Wyniki przedstawione są w postaci przekroju tzw. radarogramów i na nich możemy określić, gdzie znajduje się dana struktura, bądź fundamenty. Możemy określić głębokość na jakiej się znajdują i ich rozmiar.” – mówi dr Marta Kondracka z Wydziału Nauk o Ziemi UŚ z Sosnowca.

„Ze wstępnych wyników można powiedzieć, że występują takie zaburzenia, które mogą świadczyć o zalegających pozostałościach, fundamentach jakiegoś budynku. Oczywiście to są wstępne wyniki” – mówi geofizyk Tomasz Skupień z firmy Met-Geo z Trzebini.

Uruchomioną 19 stycznia 1788 r. maszynę wykorzystano do odwadniania podziemnych wyrobisk kopalni Fryderyk. W 1834 r. urządzenie zdemontowano i przewieziono do pracy w kopalni węgla Król w Chorzowie. Po maszynie został kilkukondygnacyjny budynek, który przedsiębiorstwo wykorzystało później na cele mieszkaniowe.

„Budynek, jak sądzimy został prawdopodobnie rozebrany. Na starych schematach technicznych widać jednak, że był on podpiwniczony. Znajdowała się tam kotłownia. Liczymy na jej odnalezienie, a także na to, że uda się odnaleźć fragmenty urządzeń wodociągowych. Maszyna obsługiwała bowiem dwa szyby – Abraham i Pachaly jednocześnie. Na tamte czasy było to niesamowite rozwiązanie” – uważa Zbigniew Pawlak

Zdaniem wiceszefa SMZT, odkrycie fundamentów budynku, w którym pracowała 32-calowa maszyna parowa typu Newcomen, a także dawnej sztolni Kunst Rösche, byłoby przełomowe i otworzyłoby drogę do rozmów ze Śląskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków o rozpoczęciu na tym terenie badań archeologicznych.

„Prowadzone w okolicy Parku Kunszt prace wzbudzają w każdym z mieszkańców Tarnowskich Gór niesamowite emocje, są próbą dotarcia do naszych źródeł – bowiem tutaj zaczęła się druga znacząca era wydobycia rud ołowiu, srebra i cynku. To także miejsce rozpoczęcia w tej części Europy rewolucji przemysłowej” – mówi burmistrz Tarnowskich Gór Arkadiusz Czech wskazując, że zainstalowana pierwsza maszyna parowa zrewolucjonizowała nie tylko odwadnianie tarnogórskich podziemi, ale również nadała górnośląskiemu górnictwu nowego wymiaru.

Jak dodaje Burmistrz Czech nie bez powodu to miejsce bardzo szybko stało się symboliczne – wkrótce po ponownym odkryciu w 1784 roku, bogatych złóż srebronośnych, tarnogórscy górnicy zaczęli upamiętniać to wydarzenie organizując na tarenie Parku Kunszt doroczne uroczystości. Ostatnie, nawiązujące do tradycji spotkanie z udziałem przedstawicieli miasta, SMZT oraz miłośników historii Tarnowskich Gór, miało miejsce w ubiegłym roku.

Wstępne badania rejonu założenia kopalni Fryderyk to efekt umowy jaką w czerwcu uiegłęgo roku Urząd Miasta Tarnowskie Góry podpisał z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach. Sprawę badań pilotuje natomiast Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, partner strategiczny tarnogórskiego magistratu.

W zbiorach SMZT znajdują się dwa zdjęcia, na których widać budynek pierwszej maszyny parowej, a także pamiątkowy kopiec, usypany z okazji odkrycia na tym ternie w lipcu 1784 r. bogatych złóż srebra i ołowiu. Zdjęcia autorstwa Carla Lieberta pochodzą z około 1890 r. Późniejszych materiałów zdjęciowych brak. Do dziś przetrwał jedynie kopiec, natomiast po budynku maszyny parowej nie ma śladów na powierzchni.

Po analizie starych map, a także współczesnych metod badawczych SMZT ustaliło wstępną lokalizację budynku pierwszej na Górnym Śląsku maszyny. „Naszym zdaniem obiekt ten znajdował się między kopcem a dawnym szybem Heinitz. Znamy również mniej więcej lokalizację przebiegu sztolni.” – wyjaśnia Zbigniew Pawlak. Przypomnijmy, że badany obecnie rejon, razem z innymi obiektami pogórniczymi, trafił w lipcu ubiegłego roku na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. W planie zarządzania uwzględniliśmy badania tego obszaru i to właśnie realizujemy.

Wydobyte przez nas na światło dzienne archiwalia to dowód na to, że uruchomienie w Tarnowskich Górach pierwszej maszyny parowej miało ogromne znaczenie dla rozwoju gospodarczego regionu. Wydarzenie to jest uważane za początek rewolucji przemysłowej Górnego Śląska. Rozpoczęła się ona nie w Zabrzu, Chorzowie czy Katowicach, ale właśnie w Tarnowskich Górach.

Jednym z takich dokumentów jest artykuł z 1884 r. napisany przez ówczesnego dyrektora tarnogórskiej Szkoły Górniczej Hugo Kocha z okazji setnej rocznicy odkrycia w szybie Rudolfina, właśnie na terenie obecnego Parku Kunszt, bogatych złóż srebra i ołowiu. Hugo Koch był bratem słynnego bakteriologa Roberta Kocha, laureata nagrody Nobla i odkrywcy bakteriii wywołujących m.in. cholerę i gruźlicę.

W artykule czytamy m.in. iż ” (…) Oto tu to miejsce, na którym się rozpoczęła i szczęśliwie ukończyła walka, do której musiano użyć największego rozumu i najwytrwalszych sił ludzkich. Ogień i para były środkami w ręku Redena, za pomocą których osiągnął wytknięty cel, ów cel, od którego się rozpoczęła nowa epoka górnictwa i wszystkich procederów ludzkich…”

Wyniki przeprowadzonych, wstępnych badań, naukowcy będą poddawali teraz wnikliwej analizie i obróbce komputerowej.

www.kopalniasrebra.pl          www.smzt.pl          www.sztolniapstraga.pl          

Prace projektowe trwały 5 miesięcy. Oprócz stron dla Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga, nową witrynę stworzono także dla zarządzającego tymi obiektkami Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Znajdują się na nich przydzielone Tarnowskim Górom logo wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Do tej pory szczegółowe informacje o zwiedzaniu Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga, znajdowały się pod jednym adresem – kopalniasrebra.pl. Wpis tych zabytków na Listę światowego dziedzictwa UNESCO przyspieszył od dawna planowane zmiany w kwesti nie tylko uruchomienia nowych stron, ale także przyporządkowania im oddzielnych adresów.

Zaproponowaliśmy, aby kopalnia i sztolnia miały oddzielne strony interentowe, tak aby turyści – po pierwsze, nie mylili więcej tych obiektów. Po drugie otrzymali kompletne informacje dotyczące zwiedzania, dostępnych atrakcji, możliwości dojazdu i historii – mówi Grzegorz Rudnicki szef marketingu w SMZT.

Nową witrynę otrzymało także Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. „Instytucja ta nie tylko zarządza kopalnią i sztolnią, ale prowadzi również działalność kulturotwórczą, edukacyjną i badawczą oraz prowadzi własną bazę noclegową. – dadaje Rudnicki.

Produkcję stron zlecono tarnogórskiej firmie Vintal, która wygrała ogłoszony przez SMZT konkurs ofert. Efektem prac koncepcyjnych była decyzja o stworzeniu trzech stron internetowych, które tworzą jedną całość, pozostając niezależne od siebie. W efekcie kilkumiesięcznej pracy całego zespołu powstało rozwiązanie uszyte na miarę, dopasowane do potrzeb i oczekiwań zarówno klienta, jak i użytkowników końcowych, czyli odwiedzających stronę – wyjaśnia szefowa firmy Vintal Katarzyna Klimaj.

Nowe strony to nie tylko promocja obiektów podziemnych i bogatej działalności SMZT. To także promocja innych tarnogórskich atrakcji i niektórych miejsc światowego dziedzictwa. Chodzi m.in. o Park Miejski, Park Repecki, Park Kunszt czy Hałda Popłuczkowa. Wszystkie strony są ujednolicone i ze sobą skorelowane oraz łatwo z nich przenieść się na przygotowany przez Urząd Miasta Tarnowskie Góry wraz z wpisem na listę UNESCO portal: unesco.tarnowskiegory.pl

„Priorytetem dla nas było to, aby strony były szybkie, nowoczesne a przede wszystkim zgodnie z najnowszymi standardami User Experience – niezależnie od urządzenia z jakiego się korzysta.” – mówi Katarzyna Klimaj z firmy Vintal.

„Projekt jest rozwojowy. Stronę można rozbudować np. o system rezerwacji. Pracujemy nad tym rozwiązaniem, aby jeszcze przed sezonem letnim uruchomić internetowy system rezerwacji zwiedzania i unowocześnić system obsługi turysty w obiektach.” – tłumaczy Grzegorz Rudnicki.

Strony będą wkrótce dostępne w trzech wersjach obcojęzycznych. SMZT planuje w przyszłości przetłumaczyć treści stron także na język czeski.

Projekt nowych stron internetowych jest współfinansowany ze środków powiatu tarnogórskiego. Pozostałą część kosztów pokryło Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.

Projekt nowych stron internetowych jest współfinansowany ze środków powiatu tarnogórskiego. Pozostałą część kosztów pokryło Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. (smzt)

Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które doprowadziło do sukcesu jakim było podniesienie pierwszego zabytku z województwa śląskiego do rangi światowej, wydało właśnie pierwszy przewodnik turystyczny informujący o obiektach pogórniczych wpisanych w lipcu tego roku na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Przewodnik autorstwa Zbigniewa Pawlaka i Mieczysława Filaka zawiera opis i zdjęcia 28 atrybutów wchodzących w skład wpisu, a także mapę z dokładną ich lokalizacją. To pierwsza tego typu publikacja jaka ukazała się na rynku wydawniczym.

W przewodniku czytelnicy znajdą informacje o historii Tarnowskich Gór, o zastosowanej tu mysli technicznej, wydobyciu metali, systemach odwadniania, dostarczania wody pogórniczej do celów spożywczych, a także Wyjątkowej Powszechnej Wartości wpisu, czyli tych elementach unikatowości, które wyróżniają ten obiekt spośród innych, będących już na Liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Prace nad informatorem ruszyły krótko po ogłoszeniu, przez Komitet Światowego Dziedzictwa, decyzji o wpisie „Kopalni ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospdarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” na najważniejszą listę zabytków naszego globu.

Przewodnik wydało z własnych środków Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Publikację można zakupić w cenie 15 zł w siedzibie Stowarzyszenia przy ul. Gliwickiej 2, a także w sklepiku z pamiątkami na terenie Zabytkowej Kopalni Srebra. Przewodnik jest dostępny także w wersji niemieckiej i angielskiej.(smzt)

Wydany przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej katalog przedstawia wyniki wieloletnich badań, dofinansowanych przez Województwo Śląskie, prowadzonych głównie na terenie powiatu tarnogórskiego. Publikację, SMZT udostępnia bezpłatnie zainteresowanym osobom w swojej siedzibie przy ul. Gliwickiej 2 w Tarnowskich Górach.

Oprócz materiałów przedstawionych w lutym tego roku na wystawie, zawiera on opis 10-letnich badań prowadzonych w latach 2007 – 2016 przez wydawcę katalogu, a także pracownię ekologiczną PBiEE”EKOPOMIAR” z Gliwic, Instytut Archeologii i Etnologii PAN z Warszawy, Politechnikę Śląską, Uniwer-sytet Śląski i Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN Zabrze, które podjęły badania weryfikujące wyniki.

Badany obszar jest niezwykle cenny dla nauki. Zachowały się tam bowiem holoceńskie torfowiska, graniczące bezpośrednio z wychodniami skał kruszconośnych. Przez teren dodatkowo przebiega granica pomiędzy zlewnią Wisły i Odry. Naukowcy biorący udział w projekcie podkreślają, że w takiej sytuacji erozja naturalna gruntu odsłaniała minerały skał kruszconośnych takich jak malachit, kupryt, samorodki metali szlachetnych, hematyt (ochrę czerwoną), galenę srebronośną i rudy cynku, które występują na tym obszarze.

Zanieczyszczenia wytwarzane w wyniku działalności dawnych społeczności na badanym obszarze, osadzone w różnowiekowych warstwach torfowisk, pozwoliły wnioskować o możliwych metodach ich wykorzystywania w przeszłości, co rzuca nowe światło na pradzieje ludności obszaru wyżynnego Europy Środkowej.

Wydany przez SMZT katalog podzielony jest na następujące działy: „Czytanie torfowisk”, „Sekrety pradawnej metalurgii”, „Huty Miasteczka Śląskiego” i „Kopacze srebra ze wsi Zversov”. W działach „Silny wielce książę na Wiślech” i „Mnogość civitates Geografa Bawarskiego (845/846r.n.e.)”, poka-zano, wykorzystując publikowane wyniki innych badaczy oraz stosując zasadę tzw. brzytwy Ockhama, istotną rolę jakości gleb w poznawaniu przesłanek decydujących o historii społeczności praprzodków. Z kolei w dziale „Eksponaty” przedstawiono fotografie rud, kruszców, żużli i wytopków metali pozy-skanych w trakcie badań.

Sześćdziesięcioczterostronicowy katalog kończy dział „Opublikowane wyniki badań geochemicznych, mineralogicznych, geochronologicznych i archeologicznych dotyczące rozpatrywanego obszaru krusz-conośnego” z dwudziestoma pozycjami literatury.

Oprócz Centrum Kultury Śląskiej, wystawa była prezentowana w Miejskim Ośrodku Kultury w Miasteczku Śląskim oraz podczas Międzynarodowego Sympozjum Archeologicznego we Wrocławiu. Od 8 grudnia do 15 stycznia wystawę można oglądać w gmachu głównym Biblioteki Politychniki Śląskiej w Gliwicach. Przy okazji wernisażu prof. Adam Michczyński z Instytutu Fizyki Politechniki Śląskiej, wygłosił referat o datowaniu metodą radiowęglową C14.(smzt)