Artykuł koncentruje się przede wszystkim na aspektach służby wojsk brytyjskich w Tarnowskich Górach w latach 1921-1922.

– W naszym mieście od stycznia 1920 r. stacjonowały wojska francuskie, które w lipcu 1921 r. zostały zastąpione przez szereg pułków brytyjskich – irlandzkich, angielskich oraz jeden szkocki, 2. Batalion Black Watch, tzn. Czarną Straż. Szkoccy oficerowie mieli w naszej siedzibie przy ulicy Gliwickiej 2 swoją mesę i klub oficerski, a żołnierze z obsługi kuchni swe kwatery. W Tarnowskich Górach Szkoci przebywali od 2 kwietnia do 25 czerwca 1922 r., kiedy to uroczyście przekazali je państwu polskiemu – mówi Mariusz Gąsior.

28 czerwca 1919 r. w Paryżu podpisany został traktat wersalski, który zakończył ponad czteroletnie zmagania wojsk ententy i państw centralnych podczas I wojny światowej. Jego postanowieniami na Górnym Śląsku było m.in. przeprowadzenie plebiscytu (jak pamiętamy, wybór dokonywał się w bardzo burzliwych okolicznościach) oraz powołanie Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej. Tym samym zdecydowano o sformowaniu i wysłaniu na Górny Śląsk międzynarodowego kontyngentu wojsk rozjemczych, francuskich, włoskich i brytyjskich, które miały czuwać nad przebiegiem głosowania.

Siedzibą MKRiP było Opole, ale wojska koncentrowały się w wielu śląskich miastach, w tym również w Tarnowskich Górach, gdzie odegrały bardzo ważną rolę, gdyż w naszym mieście przez kilka miesięcy mieścił się sztab główny brytyjskiego korpusu. Obecność wojsk brytyjskich na Górnych Śląsku zapobiegła wybuchowi wojny w regionie na szerszą skalę.

Pamięć o brytyjskich wojskach w Tarnowskich Górach powoli powraca, czego przykładem jest jeden z pokoi w Hostelu Młotek i Perlik przy ul. Gliwickiej 2 i 4 (zarządzanym przez SMZT), udekorowana grafikami z czasów służby szkockiej Czarnej Straży. Ale historia ta ma znacznie więcej wątków.

– O szkockich żołnierzach pamiętamy od lat, corocznie przecież w pochodzie gwarkowskim maszeruje szkocka orkiestra wojskowa. Ale to zdecydowanie niepełny obraz, gdyż w Tarnowskich Górach znacznie dłużej stacjonowały bataliony irlandzkie czy też brytyjscy artylerzyści, którzy w naszym mieście spędzili prawie pełny rok. Publikacja przywraca tej historii właściwą równowagę – dodaje autor.

Autor książki to muzealnik z wieloletnim doświadczeniem, w przeszłości wieloletni kustosz Imperial War Museum w Londynie i były kierownik Działu Fotografii w Muzeum Śląskim w Katowicach, obecnie kustosz zbiorów w Stowarzyszeniu Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, pasjonat fotografii militarnej. Jest współautorem albumu fotograficznego pt. „Życie codzienne żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939-1947” (wydanego w 2016 r.) oraz szeregu artykułów o tematyce historycznej i muzealnej.

Artykuł ukazał się po raz pierwszy w Roczniku Muzeum w Tarnowskich Górach, Tom VII (2021). Dwujęzyczna książka to jego drugie wydanie, poprawione. Publikację w formie drukowanej można pozyskać bezpłatnie w siedzibie SMZT, do wyczerpania nakładu. Ukazała się nakładem tylko 270 egzemplarzy, dlatego równocześnie stworzony został ebook w wersjach językowych, polskiej i angielskiej. Wersja elektroniczna książki będzie wysyłana zainteresowanym mailowo (wystarczy napisać wiadomość na adres: m.gasior@kopalniasrebra.pl).

Zadanie zostało sfinansowane ze środków gminy Tarnowskie Góry.