Co łączy Górny Śląsk z Zagłębiem Ruhry? Oba regiony wyrosły na przemyśle, mają wspólną historię, tradycje i światowe dziedzictwo. Mało kto wie, że tysiąc km od Tarnowskich Gór, od ponad czterdziestu lat, w Ratingen, terenie Nadrenii Północnej-Westfalii działa Muzeum Ziemi Górnośląskiej (MZG) (Oberschlesisches Landesmuseum), renomowana instytucja kultury, która prezentuje bogactwo historii oraz tradycji naszego regionu. Razem z Domem Górnośląskim opiekuje się tamtejszą Polonią. W okolicy mieszka także wielu tarnogórzan.
Współpraca jednostek z Ratingen i Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (SMZT) trwa już ponad 2 lata. Efekty zmaterializowały się na początku maja, gdy do Niemiec wyjechała delegacja złożona z kilkudziesięciorga członków SMZT, ze Zbigniewem Pawlakiem na czele, w galowych mundurach górniczych, aby zaprezentować Tarnowskie Góry, jego walory turystyczne i bogatą historię, którą doceniło UNESCO.
Spotykamy się wszyscy 4 maja w Essen, gdzie znajduje się kopalnia Zollverein, kiedyś największy i najnowocześniejszy kompleks górniczy węgla kamiennego na świecie. To jeden z obiektów, w którym odbywa się festiwal dziedzictwa ExtraSchicht – pierwowzór Święta Szlaku Zabytków Techniki, czyli INDUSTRIADY.
To właśnie tu odbył się koncert pt. „UNESCO spotyka UNESCO”, na które przybyły setki osób, w tym wielu tarnogórzan mieszkających w Zagłębiu Ruhry. „Miejsce, w którym kiedyś wydobywano węgiel, dziś pozwala na nowatorskie spojrzenie w przyszłość. Światowe Dziedzictwo Zollverein to miejsce zmian, sztuki i kultury. Dziś szczególnie czekam na muzyczną wymianę, dialog między dziełami Bacha a kompozycjami Adama Wesołowskiego – mówiła przed koncertem w imieniu zarządu Fundacji Zollverein Carola Bühn.
Gwiazdą wieczoru były Śląska Orkiestra Kameralna z Katowic pod batutą dyrektora Filharmonii Śląskiej Adama Wesołowskiego i klawesynistka Aleksandra Gajecka-Antosiewicz. W uroczystości brali również udział Konsul RP w Kolonii Anita Mikołajczak, Senatorka RP Halina Bieda i Poseł na Sejm RP Tomasz Głogowski.
W programie koncertu znalazły się Sinfonia Industrialna Adama Wesołowskiego, czyli kompozycja, która łączy naturalne dźwięki wydobywane z instrumentów smyczkowych z dźwiękami maszyn przemysłowych, ze szczególnym uwzględnieniem Huty Kościuszko w Chorzowie. Na deser goście usłyszeli bliski sercu wszystkich tarnogórzan Silver Concerto, czyli industrialny koncert na klawesyn, orkiestrę smyczkową i multimedia wykorzystujące dźwięki i obrazy Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach.
Przewodniczący Zarządu SMZT Zbigniew Pawlak mówił ze sceny, że jesteśmy częścią wspólnoty dziedzictwo przemysłowego, które łączy Tarnowskie Góry z Zollverein. Podziękował zespołowi Muzeum Ziemi Górnośląskiej za organizację koncertu, który upamiętnia 20.rocznicę wejścia Polski do Unii Europejskiej. Ta więź nie tylko przypomina nam o naszych korzeniach, ale także inspiruje do dalszego rozwoju i współpracy międzynarodowej.
Pełnomocnik ds. Polonii Nadrenii Północnej-Westfalii Andreas Hollstein mówił, że koncert i wystawa [w Ratingen] (…) oddają cząstkę historycznej europejskiej kultury przemysłowej w okresie transformacji i dokumentują kontekst polsko-niemiecki, nie tylko w górnictwie.
5 maja spotykamy się w Ratingen, gdzie odbył się wernisaż wystawy historycznej pt. „Gorączka srebra. Górnictwo Tarnogórskie – Światowe Dziedzictwo UNESCO na Górnym Śląsku”. Szef zarządzającej Muzeum w Ratingen Fundacji Dom Górnośląski Sebastian Władarz powiedział, że Górny Śląsk był i pozostaje kolebką polsko-niemieckiego porozumienia i współpracy. Ważne jest jednak, aby wciąż tworzyć nowe impulsy. Otwierająca się wystawa nadaje nowy impuls współpracy dwustronnej, prezentując jedyne na Górnym Śląsku miejsce wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Wystawa traktuje o fenomenie tarnogórskiego górnictwa, które na przestrzeni stuleci z potężnego ośrodka wydobywczego kruszców ołowiu, srebra i cynku oraz ośrodka innowacji, a także postępu technologicznego zamieniło się w bardzo popularną atrakcję turystyczną, a następnie zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO – mówił podczas otwarcia Mariusz Gąsior, kurator wystawy i kustosz zbiorów w Stowarzyszeniu Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
Wystawa składa się z dwóch części tematycznych – o górnictwie i podziemnej turystyce. Pierwszy rozdział opowiada o początkach wydobycia kruszców w Tarnowskich Górach, poczynając od czasów późnej starożytności, co udało się ustalić dzięki badaniom archeologicznym, które Stowarzyszenie inicjuje i sponsoruje od wielu lat. Z rozdziału drugiego dowiadujemy się o stworzeniu Królewskiej Kopalni Fryderyk, o sprowadzeniu pierwszych na Śląsku maszyn parowych do jej odwadniania i dostawach wody pitnej pochodzącej z kopalni mieszkańcom górnośląskiej konurbacji, co jest bezpośrednim powodem wpisu naszych zabytków na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Na wystawie opowiadamy także o narodzinach turystyki podziemnej, zaczynając od „Złotej Księgi Tarnowskich Gór”, aż do otwarcia trasy podziemnej pn. Kopalnia Pokazowa Bolesław Śmiały I w roku 1938. W ostatnim rozdziale skupiamy się na narodzinach SMZT i naszych dążeniach do wpisania zabytków na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO – mówił Mariusz Gąsior. Na wystawie prezentowane są także działania związane z uruchomieniem do ruchu turystycznego Sztolni Czarnego Pstrąga oraz Zabytkowej Kopalni Srebra, które dotychczas odwiedziło 6 milionów osób.
Na wystawie znajduje się także sekcja poświęcona Gwarkom Tarnogórskim, wielkiej imprezie miejskiej, którą SMZT stworzyło w 1957 r. i która odbywa się co roku do dziś. Jej najważniejsza część, pochód-parada uliczna, sama powoli staje się dziedzictwem kulturowym – w tym roku dzięki staraniom Tarnogórskiego Centrum Kultury pochód najprawdopodobniej zostanie wpisany na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Akcentem muzycznym był krótki koncert, podczas którego pianista Aleksandar Filić zaprezentował dobrze znaną w Niemczech pieśń górniczą „Steigerlied” i nieco mniej znaną w tym regionie „Das Tarnowitzer Glöcklein” („Tarnogórski Dzwoneczek”).
Całe przedsięwzięcie zostało sfinansowane ze środków Fundacji na rzecz Kultury Krajów Związkowych. Zastępca Dyrektora Działu Funduszy 1, Kulturstiftung der Länder dr Christoph Willmitzer mówił, że Muzeum Ziemi Górnośląskiej jest bardzo mocno i konkretnie zaangażowane w dialog polsko-niemiecki i koncentruje się na długiej linii migracji Górnoślązaków do dzisiejszej Nadrenii Północnej-Westfalii – zarówno przed, jak i po 1945 r. W ten sposób wzorowo realizuje ideę przejęcia przez kraj związkowy Nadrenia Północna-Westfalia patronatu nad Górnoślązakami mieszkającymi w Niemczech. Dlatego cieszę się, że Fundacja na rzecz Kultury Krajów Związkowych (Kulturstiftung der Länder) przyczyniła się do sukcesu wystawy „Gorączka Srebra. Górnictwo Tarnogórskie – Światowe Dziedzictwo UNESCO na Górnym Śląsku”
Wystawa zawiera obszerny materiał filmowy, z którego większość została stworzona specjalnie na wystawę, w tym dwie stacje wirtualnej rzeczywistości, w których można dosłownie zejść do podziemnego świata Tarnowskich Gór, a także specjalnie wyprodukowany 180-stopniowy film z fantastycznymi ujęciami z drona – mówił podczas otwarcia dyrektor Muzeum Ziemi Górnośląskiej dr David Skrabania.
Wystawa oparta jest przede wszystkim na artefaktach ze zbiorów Stowarzyszenia, z których jesteśmy bardzo dumni, o nie dbamy i stale je powiększamy – dodaje Mariusz Gąsior. Artefakty pochodzą także ze zbiorów Muzeum Ziemi Górnośląskiej. Wśród nich jest m. in. srebrny medal upamiętniający wizytę pruskiej pary królewskiej, Wilhelma Fryderyka III z małżonką Luise von Mecklenburg-Strelitz, w Królewskiej Kopalni Fryderyk w czerwcu 1798 r.. Trzecią instytucją, która wsparła wystawę swymi zbiorami jest Niemieckie Muzeum Górnictwa w Bochum, które wypożyczyło m.in. serwis porcelanowy Rudolfa von Carnalla. W 2018 r. można go było podziwiać na wystawie czasowej w Muzeum w Tarnowskich Górach.
Na wystawie prezentowanych jest również kilka interaktywnych jednostek multimedialnych, które tworzą symbiozę z wizualnym i pisemnym materiałem na wystawie. Mimo całej nowoczesności nie może oczywiście zabraknąć eksponatów, materialnego dziedzictwa ludzkości ¬– to sól każdej wystawy – dodał dr Skrabania i pokreślił, że realizacja wystawy nie byłaby możliwa bez licznego grona naukowców, ludzi kreatywnych i utalentowanych. Rozum i rzetelność – cytując słowa Goethego ze Złotej Księgi miasta Tarnowskie Góry z 1790 roku – również pomogły nam zrealizować ten ambitny projekt wystawienniczy w ścisłej współpracy polsko-niemieckiej.
Chciałbym podziękować pracownikom Muzeum Ziemi Górnośląskiej za ich ważną pracę. Podkreślają Państwo, że regionalizm w sensie zachowania ojczyzny i lokalnej historii oraz postawa międzynarodowa, międzynarodowe zrozumienie i tolerancja wcale się nie wykluczają. I mamy dziś tego wspaniały przykład, za co chciałbym szczególnie podziękować – mówił podczas wernisażu dr Stefan Lock, szef Przedstawicielstwa Regionalnego Unii Europejskiej dla Nadrenii Północnej-Westfalii, Nadrenii-Palatynatu, Hesji i Kraju Saary i dodał, że Polska wciąż znajduje się w pierwszej dziesiątce producentów srebra na świecie, a historia wydobycia srebra w Tarnowskich Górach pokazuje również wczesny przykład transgranicznych stosunków gospodarczych o wymiarze europejskim, szlaki handlowe były szerokie i zawiłe.
Oprócz zespołu merytorycznego, technicznego i marketingowego z Muzeum Ziemi Górnośląskiej w Ratingen, a także Mariusza Gąsiora ze Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, ze wsparciem poszczególnych działów SMZT, nad kształtem wystawy pracowali również konsultanci – Monika i Sebastian Rosenbaumowie, a za część graficzną odpowiadał z kolei Bogusław Nikonowicz.
Wystawa potrwa do maja przyszłego roku.
