Obecne tereny miasta w granicach państwa polskiego
1136
Wzmianka w bulli gnieźnieńskiej o fakcie, że sądownictwu arcybiskupa gnieźnieńskiego podlegali we wsi "Zversov" pod Bytomiem chłopi, kopacze srebra oraz dwie karczmy. Historycy różnie interpretują tę nazwę miejscowości - niektórzy uważają, że chodzi tu o Sierszę, inni że o Siewierz. Są również zwolennicy teorii jakoby wzmianka dotyczyła Chorzowa lub Rept na Śląsku.
1179
Kazimierz II Sprawiedliwy przydzielił ówczesnemu księciu raciborskiemu Mieszkowi I Plątonogiemu część ziemi małopolskiej z takimi grodami jak Oświęcim, Siewierz, Zator, Pszczyna oraz Bytom. Tarnowskich Gór jako ośrodka miejskiego jeszcze wtedy nie było. Obecne tereny miasta znajdowały się w granicach ziemi bytomskiej.
1201
W bulli papieża Innocentego III pojawiła się pierwsza wzmianka o wsi Repty (Reptones) (ob. dzielnicy Tarnowskich Gór) jako posiadłości wrocławskiego klasztoru Norbertanów.
1247
Książę opolski Władysław I wydał przywilej górniczy „Wolny Ołów” nadający Reptom prawo do wydobywania na tym terenie rud ołowiu. Rozpoczeła się pierwsza era górnictwa na terenie obecnego miasta, która trwała do XV wieku.
Stajemy się częścią Królestwa Czech
1289
Książę bytomsko-gliwicko-kozielski Kazimierz II złożył w Pradze hołd lenny królowi Czech Wacławowi II. Tym samym ziemia bytomska stała się częścią państwa czeskiego.
ok. 1490
Chłop zwany Rybką, zamieszkujący osadę Tarnowice (ob. Tarnowice Stare, dzielnica Tarnowskich Gór), odkrył pierwszą bryłę kruszcu. Błyszczącą rudę odsłoniły najprawdopodobniej korzenie powalonego drzewa. Wydarzenie to sprawiło, że tutejsze bogactwa mineralne zaczęły przyciągać licznych kopaczy srebra i ołowiu, których ogarnęła prawdziwa gorączka. Wkrótce powstała tu osada górnicza, a wraz z nią „gory”, czyli po staropolsku kopalnie lub szyby wydobywcze. Stąd właśnie wzięła się nazwa późniejszego miasta Tarnowskie Góry.
1526
30 kwietnia Jan II książę opolski zwany Dobrym oraz margrabia Jerzy Hohenzollern-Ansbach nadali przywilej wolności górniczej („Bergfreiheit”) na terenie swoich włości. Uprawnienia te zachęciły gwarków (głównie z okolic księstwa Ansbach oraz Olkusza) do osiedlania się w rejonie powstającego miasta. Samo słowo gwarek pochodzi z języka niemieckiego („der Gewerke”) i oznacza organizatora produkcji.
Tarnowskie Góry przechodzą pod panowanie państwa Habsburgów
Dalej jednak jest to Królestwo Czech, z tym, że nie pod rządami Jagiellonów
1526
W bitwie pod Mohaczem zginął król Czech Ludwik I Jagiellończyk, wnuk króla Polski i wielkiego księcia litewskiego Kazimierza IV Jagiellończyka. Ponieważ młody władca nie doczekał się potomstwa, w życie weszły ustalenia układu wiedeńskiego z 1515 r. zawartego między Jagiellonami a Habsburgami. W ten sposób Tarnowskie Góry i ziemia bytomska przeszły pod panowanie Habsburgów.
1528
Margrabia Jerzy Hohenzollern-Ansbach oraz książę opolski Jan II wydali napisaną po polsku, czesku i niemiecku ustawę zwaną „Ordunkiem Gornym” - zawierającą 72 artykuły regulujące działalność górników i kopalń. Dokument ten ustanawiał m.in. władzę górniczą i miejską w Tarnowskich Górach. Rok później książę nadał Tarnowskim Górom pierwszy w historii herb nazywany piastowskim.
1534
8 sierpnia kilkudziesięciu górników podniosło bunt, który można uważać za jeden z pierwszych na Górnym Śląsku. Powodem były nieregularne wypłaty wynagrodzeń. Buntownicy zaatakowali miejscowy urząd górniczy, niszczyli wyposażenie kopalń oraz napadali na okoliczne domy. Niewielką rebelię stłumiła dopiero interwencja wojskowa. Od tamtej pory zaczęto baczniej zwracać uwagę na terminowość wypłat.
1562
25 lipca margrabia Jerzy Fryderyk Hohenzollern wydał przywilej nadający Tarnowskim Górom drugi w historii herb. Na mocy tego dokumentu zaczęto również wybierać burmistrza i radnych spośród bogatszych gwarków. Wcześniej władzę miejską sprawował urząd górniczy oraz żupnicy.
1563
Gwarek Jakub Rapp, góromistrz ze Zgorzelca, zainicjował budowę „Sztolni św. Jakuba”, której zadaniem było odwadnianie wyrobisk górniczych zlokalizowanych w centrum miasta. Była to najdłuższa, bo licząca aż 4,7 km i najważniejsza sztolnia dla tarnogórskiego górnictwa kruszcowego w XVI i XVII wieku. Jej wylot znajdował się w Sowicach (ob. dzielnica Tarnowskich Gór). Tam sztolniowe wody wpadały do rzeki Stoły.
1612
Walenty Roździeński, hutnik i poeta wydał poemat „Officyna Ferraria”, w którym opisał stan XVII-wiecznego górnictwa i hutnictwa na Śląsku. Staropolski poemat zawiera również fragmenty poświęcone Tarnowskim Górom. Dzieło to uznawane jest za pierwszy polski i jeden z pierwszych w Europie podręczników poświęconych metalurgii.
1618
Rozpoczęła się wojna trzydziestoletnia (1618 - 1648), która dotknęła także Tarnowskie Góry. Były to czasy niepokoju i głębokiego kryzysu gospodarczego. Zawierucha wojenna spowodowała upadek górnictwa oraz zubożenie mieszkańców. Przez Tarnowskie Góry wielokrotnie przemieszczały się lub stacjonowały tu różne oddziały wojskowe, które nakładały na miasto coraz to nowe kontrybucje.
1652
22 lipca rozpoczęto budowę „Sztolni Boże Wspomóż”, która miała zastąpić wysłużoną „Sztolnię św. Jakuba”. Początkowo roboty szły pełną parą, ale gdy okazało się, że na ukończenie inwestycji nie ma już pieniędzy, a mieszkańcy wcale nie palą się, by finansować ją z własnej kieszeni, rada miejska postanowiła ściągnąć składki (tzw. zamkosty) odpowiednią uchwałą. Niestety budowa sztolni nie była przedsięwzięciem udanym. Na znaczeniu zyskała dopiero na początku XIX wieku, gdy jej lokalizację docenili ówcześni inżynierowie. Do dziś można oglądać zrekonstruowany portal sztolni znajdujący się u jej wylotu w dzielnicy Strzybnica.
1683
20 sierpnia król Jan III Sobieski zatrzymał się Tarnowskich Górach w drodze na odsiecz wiedeńską. W wyprawie towarzyszyły mu dzieci i żona Maria Kazimiera d’Arquien, zwana Marysieńką. 22 sierpnia po mszy polowej i paradzie wojskowej król pożegnał się z rodziną i wraz z wojskiem (obozującym niedaleko kościoła św. Anny) oraz najstarszym synem Jakubem ruszył do Gliwic.
1697
14 lipca Tarnowskie Góry odwiedził król elekt August II Mocny z saskiej dynastii Wettynów, który zatrzymał się w mieście w drodze na koronację do Krakowa. Przydomek „mocny” wziął się podobno od nieprzeciętnej siły polskiego monarchy. Podczas wizyty następca polskiego tronu miał udać się do pobliskiej kuźni, gdzie wyginał i łamał w dłoniach wykonane przez kowala podkowy. Słynna kuźnia przetrwała do 1985 r.
1707
W mieście przebywał król Szwecji Karol XII Wittelsbach, który zmierzając do Saksonii zatrzymał się tu na krótki odpoczynek. Pobyt rzeczywiście nie trwał długo, ale był za to niezwykle wystrzałowy. Szwedzki monarcha chcąc popisać się celnością przestrzelił niewielką gałkę znajdującą się na szczycie wieży kościoła parafialnego. Kulę odnaleziono dopiero w 1756 r., gdy w czasie burzy gałkę srącił piorun.
1734
6 stycznia miasto gwarków wraz z całą świtą odwiedził król elekt August III Sas. W celu przejęcia korony polskiej składał tu przysięgę szlachcie polskiej. W wolnym mieście górniczym przebywał dwa dni.
Tarnowskie Góry przechodzą pod panowanie państwa Hohenzollernów (Królestwo Prus)
1740
Rozpoczęły się wojny śląskie, w wyniku których Tarnowskie Góry znalazły się w granicach państwa Hohenzollernów (Królestwa Prus). Od 1526 r., aż do podpisania traktatu pokojowego w roku 1763, miasto gwarków było pod panowaniem Habsburgów.
1784
16 lipca w szybie poszukiwawczym "Rudolfina" na terenie Bobrownik (ob. dzielnica Tarnowskich Gór), w obecności hrabiego Fryderyka Wilhelma von Reden dokonano odkrycia bogatych złóż rudy srebra i ołowiu. W tym samym roku otwarto państwową kopalnię "Fryderyk” (Friedrichsgrube). Dzięki tej inwestycji podupadłe od wielu dziesięcioleci górnictwo znów stanęło na nogi. Rozpoczęła się trzecia i zarazem ostatnia era górnictwa kruszcowego.
1786
Po wznowieniu wydobycia kruszców uruchomiono koło Tarnowskich Gór hutę srebra i ołowiu "Fryderyk” (Friedrichshütte) oraz wybudowano osiedle robotnicze. Za najlepszą lokalizację do budowy zakładu hrabia Fryderyk Wilhelm von Reden uznał tereny leżące w okolicy wylotu „Sztolni Boże Wspomóż” (ob. Strzybnica, dzielnica Tarnowskich Gór). Jak na tamte lata huta była bardzo nowoczesnym zakładem. Już w 1790 r. do wytopu rudy zastosowano tu koks. W czasach prosperity hutnicze wyroby eksportowano do wielu państw europejskich, Stanów Zjednoczonych, a nawet krajów azjatyckich.
1788
19 stycznia 1788 r. w kopalni „Fryderyk” rozpoczęła pracę pierwsza w tarnogórskim górnictwie kruszcowym maszyna parowa, którą sprowadzono z Anglii do odwadniania kopalnianych wyrobisk. Maszyna nie tylko zastąpiła pracujące konie, które do tej pory napędzały kieraty odwadniające, ale także była od nich trzy razy tańsza w utrzymaniu. Wieści o jej uruchomieniu lotem błyskawicy rozeszły się po całej Europie. Wielu ciekawskich, wśród nich także wybitne osobistości, przybywało do miasta gwarków, aby podziwiać pracę tego cudu ówczesnej techniki. Swoimi wrażeniami podzielili się w tak zwanej „Złotej Księdze”, która zawiera ponad 900 wpisów.
1788
Od 19 do 20 sierpnia 1788 r. kopalnię „Fryderyk” zwiedzał król pruski i elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm II z dynastii Hohenzollernów. Towarzyszył mu jego syn i jednocześnie następca tronu Fryderyk Wilhelm III, który do wolnego miasta górniczego (już jako król pruski) przyjechał ponownie 10 lat później.
1790
Johann Wolfgang von Goethe towarzysząc księciu Karolowi Augustowi we wrześniu 1790 r. odbył podróż do Tarnowskich Gór, by zobaczyć jak pracuje pierwsza w tym regionie maszyna parowa. Swoje wrażenia opisał w „Złotej Księdze”.
1798
Na potrzeby kopalni „Fryderyk” górnicy rozpoczęli drążenie szybu „Anioł”, którym turyści od 1976 r. zjeżdżają windą do podziemi Zabytkowej Kopalni Srebra. Dwa pozostałe szyby leżące na trasie zwiedzania to „Żmija” (1811) i „Szczęść Boże” (1815).
1803
W Tarnowskich Górach założono pierwszą na Górnym Śląsku Szkołę Górniczą, której siedziba znajdowała się m.in. w miejscu gdzie stoi obecnie ratusz oraz przy ul. Karola Miarki. Początkowo działała ona bardzo prężnie, jednak z biegiem lat szkoła zaczęła podupadać, aż do jej zamknięcia w 1822 r. Potrzeby kadrowe były coraz większe. W 1839 r. inż. Rudol von Carnall otwarł nową szkołę zawodową, która stała się wkrótce renomowanym ośrodkiem naukowym. W 1844 r. Carnall awansował i został przeniesiony do pracy w Zagłębiu Ruhry. W prezencie od uczniów otrzymał serwis do herbaty z namalowanymi charakterystycznymi budynkami miasta. Prezent ten można do dziś oglądać w Muzeum Górnictwa w Bochum.
1803
Między 7 a 10 października, w drodze na kongres Świętego Przymierza w Opawie, przebywał w Tarnowskich Górach car Rosji Aleksander I Romanow (w wyniku ustaleń Kongresu Wiedeńskiego z 1815 r. został on królem Polski). W czasie swojego pobytu w mieście odwiedził on kopalnię „Fryderyk”.
1834
W 50. rocznicę działalności kopalni „Fryderyk”, po trzynastu latach intensywnych prac, uruchomiono w Tarnowskich Górach długą na blisko 4,6 km „Głęboką Sztolnię Fryderyk”. Pracami kierował i je nadzorował przez większość czasu nadinspektor tarnogórskiego urzędu górniczego Rudolf von Carnall. Otwarciu ósmej i zarazem ostatniej w dziejach miasta sztolni nadano uroczysty charakter. 15 listopada kilkudziesięciu specjalistów branży górniczej i hutniczej, przy akompaniamencie orkiestry i chóru pokonało część sztolni za pomocą łodzi. Jej fragment w 1957 roku został udostępniony do zwiedzania pod nazwą Sztolnia Czarnego Pstrąga.
1842
Na północ od miasta (ob. Czarna Huta) hrabia Hugon Henckel von Donnersmarck wybudował hutę żelaza „Hugo” (Hugohütte), do której 15 lat później doprowadzono kolej wąskotorową do transportu hutniczych wyrobów. Połączyła ona pierwszą tarnogórską hutę żelaza z ośrodkiem przemysłowym w Karbiu (ob. dzielnica Bytomia).
1854
Rozpoczęto budowę pierwszej linii wąskotorowej z Tarnowskich Gór, jako ośrodka kopalnictwa rud, do Wirka (ob. dzielnica Rudy Śląskiej). 25-kilometrowy odcinek o rozstawie szyn ustalonym na 30 cali pruskich (obecnie 785 mm) oddano do użytku 3 lata później. W kolejnych latach sieć wąskich torów oplotła niemalże całe miasto, a także inne ważne ośrodki przemysłowe w tej części Górnego Śląska. Obecnie popularna wąskotorówka zamiast towarów wozi już tylko turystów. 21-kilometrowy odcinek łączący Bytom, Tarnowskie Góry i Miasteczko Śląskie, to jedna z atrakcji Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego
1856
Początek budowy pierwszej linii kolejowej, która połączyła Tarnowskie Góry z Opolem. Głównym inicjatorem jej powstania był Andreas Maria Graf von Renard właściciel huty żelaza w Zawadzkim. Budowało ją prywatne towarzystwo kolejowe „Oppeln - Tarnowitzer Eisenbahn Gesellschaft”. Równocześnie rozpoczęto w mieście budowę dworca kolejowego. Trasę otwarto na pełnej długości w 1858 r. Wkrótce Tarnowskie Góry stały się jednym z ważniejszych ośrodków kolejowych w regionie.
1857
W Tarnowskich Górach powstała Górnośląska Spółka Bracka. Jej celem było zabezpieczanie bytu górników i ich rodzin w razie choroby lub inwalidztwa, pieniądze zaś pochodziły ze składek górników. Za pieniądze spółki budowano również lecznice i szpitale. Spółka początkowo liczyła blisko 18 tys. członków. W 1909 r. ich liczba wynosiła już ponad 155 tys. W okresie międzywojennym (1918 – 1939) była największą instytucją społeczną w Polsce. Została zlikwidowana w 1950 r., a jej kompetencje i majątek przejął Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
1858
Tarnogórskie Towarzystwo dla Górnictwa i Hutnictwa wykupiło za 1000 talarów teren po dawnych płuczkach przy ul. Nakielskiej i wybudowało tam hutę żelaza (Tarnowitzer Eisenhütte), która istniała do 1902 r. Inicjatorem jej powstania był Antoni Klausa, były burmistrz Tarnowskich Gór i późniejszy administrator majątków hrabiego Ballestrema. Zakład wykorzystywał w produkcji okoliczne pokłady rudy oraz węgiel z kopalń należących do włoskiej rodziny Ballestremów. Pod koniec XIX wieku tarnogórska huta żelaza była jednym z największych zakładów przemysłowych w mieście.
1884
6 października w pobliżu Rept Nowych (ob. Repty Śląskie, dzielnica Tarnowskich Gór) oddano do użytku pierwszy na Górnym Śląsku międzygminny kompleks wodociągowy Adolfschacht, którego pompował wode w podziemnych wyrobisk kopalni "Fryderyk" i dostarczał ją m.in. aż do Królewskiej Huty (ob. Chorzów). Zabytkowa stacja przetrwała do naszych czasów. Składają się na nią m.in. budynki nadszybia szybu Adolf (ob. Staszic) oraz szybu "Maszynowego", dawna kotłownia zasilająca nieczynną już maszynę parową (znajduje się ona 50 m pod ziemią) oraz chodniki i komory leżące na głębokości 50 i 70 m. Charakterystycznym elementem kompleksu był wysoki na 70 m komin. Niestety został on wyburzony przy użyciu materiałów wybuchowych w 2005 roku.
1903
Na dawnych terenach górniczych, na południowy-zachód od centrum miasta, powstał unikatowy w skali europejskiej Park Miejski. Była to prawdopodobnie pierwsza w Europie udana rewitalizacja terenów poprzemysłowych przekształconych na tereny rekreacyjne. Dawne kopalnie rud żelaza zastąpiła zieleń i parkowa architektura. Położony na warpiach park ma powierzchnię 21,5 ha.
1913
Z powodu wyczerpania złóż nastąpiło zakończenie wydobycia rud srebra i ołowiu w rejonie tarnogórskim. Przez stulecia powstało ponad 20 tysięcy szybów, szybików oraz wydrążono ponad 150 kilometrów chodników.
Tarnowskie Góry w granicach Polski
1922
W wyniku plebiscytu jaki odbył się na Górnym Śląsku 20 marca 1921 r. oraz III Powstania Śląskiego, Tarnowskie Góry stały znalazły się w granicach Polski. 26 czerwca 1922 r. polskie wojsko przejęło kontrolę i wkroczyło do miasta. Od lipca tego samego roku rozpoczął się nowy rozdział w historii miasta i Górnego Śląska. Z części przyłączonej do Polski utworzono województwo śląskie, które otrzymało szeroką autonomię.
1938
Tarnogórski magistrat powołał zespół specjalistów, którego zadaniem było zbadanie dawnych wyrobisk górniczych, sztolni odwadniających oraz opracowanie programu budowy pierwszego w historii regionu podziemnego muzeum, które miało być udostępnione w celach turystycznych. W skład grupy entuzjastów weszli m.in. prof. Józef Piernikarczyk - historyk i badacz dziejów Ziemi Tarnogórskiej, inż. Feliks Piestrak – były dyrektor Szkoły Górniczej oraz Fryderyk Antes - pierwszy polski burmistrz miasta w okresie międzywojennym. W lipcu 1938 r. miasto otrzymało nadanie górnicze na budowę kopalni pokazowej "Bolesław Śmiały". W tym celu Skarb Państwa wydzierżawił magistratowi w rejonie byłego szybu "Anioł" pole górnicze o pow. 208 ha. na okres 25 lat. Niestety wybuch II wojny światowej udaremnił realizację projektu.
1953
19 marca 1953 r. zawiązał się w Tarnowskich Górach Komitet do spraw Zabytków i Historii Ziemi Tarnogórskiej. Niecały rok później, 31 stycznia 1954 r. zwołano pierwsze Walne Zgromadzenie, na którym wybrano Zarząd Stowarzyszenia Miłośników Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej. Jego pierwszym przewodniczącym został Alfons Kopia. Obecnie Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (nazwę zmieniono w 1960 r.) należy do najstarszych i najbardziej zasłużonych organizacji regionalnych, nie tylko w województwie śląskim, ale także w całym kraju.
1955
Grupa pasjonatów ze Stowarzyszenia Miłośników Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej ustawiła na placu przy kościele parafialnym słynną Dzwonnicę Gwarków, która oznajmiała kiedyś początek i koniec górniczej szychty. Drewniana konstrukcja, przewieziona na przyczepie traktora z oddalonej o kilka kilometrów XIX-wiecznej hałdy popłuczkowej kopalni „Fryderyk”, stanęła w miejscu dawanego domu zbornego gwarków, gdzie stoi do dnia dzisiejszego.
1957
Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej uruchomiło dla turystów najdłuższy w Polsce podziemny przepływ łodziami (600 m), czyli Sztolnię Czarnego Pstrąga. Stanowi ona niewielką część XIX-wiecznej „Głębokiej Sztolni Fryderyk”. Podziemna Wenecja położona jest na terenie urokliwego parku przyrodniczo-krajobrazowego „Park w Reptach i Dolina Dramy”.
1976
5 września udostępniono do zwiedzania Zabytkową Kopalnię Srebra. Wydarzenie to było zwieńczeniem wieloletnich starań członków Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, których działania doprowadziły - przy wsparciu władz wojewódzkich oraz kopalń górnośląskich, do otwarcia tarnogórskich podziemi dla zwiedzających.
