Tym razem prelegentów było aż 6. Sebastian Rosenbaum i Jan Renka to autorzy książki. Ilona Gutowska jest wnuczką Niedbały i opowiadała o swojej młodości w rodzinnym domu wraz z mężem Dariuszem, który również go poznał. Jerzy Lisek jest rzeźbiarzem i przez wiele lat miał okazję podpatrywać swojego mistrza. A Teodor Segiet jest kolekcjonerem, któremu wraz z żoną ś.p. Anną udało się zebrać sporą kolekcję dzieł artysty (około 150 przekazał w ostatnich latach do zbiorów Muzeum w Tarnowskich Górach).
Alojzy Niedbała urodzony w Bobrownikach Śląskich, obecnej dzielnicy Tarnowskich Gór jest wciąż pamiętany przez wielu mieszkańców miasta i okolic, kolekcjonerów sztuki, artystów, działaczy SMZT. Czas jednak robi swoje: wraz z jego upływem wspomnienie o rzeźbiarzu-samouku, który wprowadził do sztuki nieprofesjonalnej tak charakterystyczne dla Tarnowskich Gór motywy gwareckie – w naturalny sposób słabnie. Dlatego na rynku wydawniczym pojawiła się książka pt. „Alojz z Bobrownik. Życie i dzieło rzeźbiarza Alojzego Niedbały (1905–1987)”, którą opracowali Jan Renka i Sebastian Rosenbaum. Publikacja porządkuje biografię artysty i zbiera w jedną całość wspomnienia wielu naocznych świadków jego życia.
Książka jest do kupienia w siedzibie SMZT przy ul. Gliwickiej 2 w Tarnowskich Górach (pon.pt. od 8 do 16) oraz w naszych obiektach – Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga (w godzinach otwarcia). Cena: 39 zł. Zakupu można także dokonać przez internet TUTAJ (z dostawą do domu lub paczkomatu).
Alojzy Niedbała (1905-1987)
Tarnogórski rzeźbiarz ludowy urodził się 21 czerwca 1905 r. w Bobrownikach Śl. (wtedy wieś nieopodal Tarnowskich Gór, dzisiaj jedna z dzielnic miasta).
Edukację zakończył na poziomie podstawowym, co było wtedy typowe dla rodzin z chłopskim rodowodem. Od 15 roku życia pracował na kopalni. Był człowiekiem zarówno bardzo silnym fizycznie, jak i pogodnym oraz pełnym humoru. Był wyśmienitym gawędziarzem, mocno związanym ze swoją tarnogórską ziemią. Pisał liczne wiersze, śpiewki, którymi bawił znajomych.
W Tarnogórskim Domu Kultury Kolejarz wypowiedział kiedyś słynne zawołanie: „Tarnowskie Góry, miasto młodości mojej, ja stoję ku obronie twojej”.
Miał też tzw. „złotą rączkę” którą potrafił szybko i sprawnie naprawić koło przy wozie, jak i wystrugać konika na biegunach.
W latach 1927-1929 odbył służę wojskową na Kresach Wschodnich. A służąc w wojsku, w wolnych chwilach rzeźbił. Jedną ze stworzonych postaci żołnierza sprzedał oficerowi za ówczesne 12 zł (co nie było małą kwotą). Po powrocie ze służby wojskowej podjął pracę w tarnogórskim węźle kolejowym.
W latach 30. XX wieku ożenił się z Katarzyną. Jako młode małżeństwo Niedbałowie musieli zmierzyć się z trudną sytuacją materialną. Struganie i sprzedaż drewnianych bujaków, które sprzedawała na targu jego żona, złagodziła niewątpliwie niedogodności pierwszego okresu panującego wtedy bezrobocia.
W latach II wojny światowej Alojzy Niedbała jako żołnierz niemiecki był na froncie wschodnim, a także we Włoszech i Francji. Koniec wojny zastał go na terenie Niemiec, gdzie dostał się do niewoli amerykańskiej. Jak wspominał, wykonał wówczas ponad 300 rzeźb. W 1947 r. wrócił do swojej miejscowości rodzinnej – do Bobrownik Śląskich i podjął pracę na kopalni węgla kamiennego „Bytom” jako cieśla. Na zlecenie kopalni wykonał kilka znaczących rzeźb. m.in. figurę św. Barbary oraz postać Gwarka.
W swoim pracowitym życiu wyrzeźbił przeszło 8 tysięcy świątków, ludzi pracy, gwarków, powstańców śląskich oraz postaci historycznych. Rzeźbił sceny historyczne (np. związane z królem Janem III Sobieskim) oraz rzeźby religijne. W jego dorobku artystycznym znalazły się również akwarele.
Jego rzeźby miały wielu nabywców. Kupowali je kolekcjonerzy sztuki ludowej. Większość jego dorobku trafiła do osób prywatnych, zaś część do instytucji takich jak kościoły, muzea. Bardzo dużo rzeźb wykonał na zamówienie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
W ramach prowadzonych przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej „Czwartków Tarnogórskich” grudnia 1978 r. odbyło się spotkanie z artystą, na którym to Niedbała mówił o swojej pracy rzeźbiarskiej i zapoznał słuchaczy ze sztuką rzeźbienia w drewnie.
Jego rzeźby kupowane jako prezenty niejednokrotnie przemierzały dalekie szlaki m.in. do Francji, a nawet do Ameryki. W polskiej prasie ukazał się kiedyś artykuł o wystawie jego prac w Stanach Zjednoczonych.
Alojzy Niedbała lubił obdarzać bliskich przyjaciół swoimi pracami. Każda z jego czterech córek otrzymała około 100 jego rzeźb.
Pan Jerzy Lisek członek SMZT, duchowy „syn” wieloletni przyjaciel Alojzego Niedbały szczyci się piękną i cenną kolekcją jego dzieł, która jest wyrazem jego wieloletniej przyjaźni z rzeźbiarzem. Ponad 150 dzieł znajduje się w zbiorach Muzeum w Tarnowskich Górach (większość z nich stanowi kolekcję Teodora i ś.p. Anny Segiet).
Alojzy Niedbała był samoukiem, ale po przejściu na emeryturę, gdy ukończył 50 lat, rzeźbił w małej szopie obok domu, gdzie oprócz klocków, desek, narzędzi miał na półce swoje rzeźby. Tu też miał swoje prywatne muzeum, często odwiedzane przez turystów, swoich przyjaciół i młodzież szkolną. Pracował często od świtu do nocy.
To do czego doszedł, zdobył intuicją, sercem i żmudną pracą. Nigdy nie notował swojego pomysłu, nie robił rysunków ani szkiców. Brał klocek i tak długo nad nim pracował, aż przybrał określony kształt, jaki miał w swojej wyobraźni. Nie naśladował nikogo, nie zapożyczał pomysłów. Był twórczym artystą o niepowtarzalnej dziś postaci. Jego postać gwarka to unikalny wyraz wyobraźni wspartej tradycją górniczą i własnym talentem.
Alojzy Niedbała zmarł 9 sierpnia 1987 r. w Bobrownikach Śląskich i pochowany został na tamtejszym cmentarzu przy kościele pw. Przemienienia Pańskiego.
Swoim pracowitym życiem, bogatym dorobkiem artystycznym wpisał się na trwale do księgi ludzi zasłużonych i wybitnych synów naszej tarnogórskiej ziemi.
16 grudnia 2016 r. odsłonięta została na rondzie na Kaczyńcu w Tarnowskich Górach postać Gwarka wg wzoru jednej z wykonanych przez niego licznych prac Gwarków Tarnogórskich. W sumie na ulicach Tarnowskich Gór stoją 4 rzeźby tworzone wg jego pomysłów.
(za oprac. ś.p. Stanisława Wyciszczaka)
